Herziening delen Maaspoort-Oud Empel

2.6 Archeologie

2.6.1 Archeologische waarden en verwachtingen

In 2008 is een archeologische verwachtingskaart opgesteld voor het deel van de gemeente buiten de middeleeuwse stadskern van 's-Hertogenbosch (zie afbeelding 5 en 6). De archeologische verwachtingskaart bevat niet alleen de reeds bekende archeologische vindplaatsen maar geeft ook een overzicht van de gebieden waar archeologische vindplaatsen verwacht kunnen worden: verwachtingsgebieden. Gebieden waar de kans op het aantreffen van archeologie hoog is, worden aangeduid als gebieden met een hoge archeologische verwachting. Verder wordt onderscheid gemaakt in gebieden met een middelhoge archeologische verwachting en gebieden met een lage archeologische verwachting. Of er ook daadwerkelijk archeologische vindplaatsen aanwezig zijn, moet archeologisch onderzoek uitwijzen. De verwachtingsgebieden geven echter wel aan in welke mate men met mogelijke archeologische resten rekening moet houden.

Voor de archeologische verwachtingskaart is gebruik gemaakt van de meest gedetailleerde, beschikbare bodemkundige en geo(morfo)logische gegevens, zodat de archeologische verwachtingszones zo gedetailleerd mogelijk kunnen worden begrensd. De oeverwallen, al dan niet afgedekt door overslaggronden, hebben een hoge archeologische verwachting. De oeverwallen die worden afgedekt door komkleien hebben een middelhoge archeologische verwachting. De komgebieden en de fossiele waterlopen tot slot hebben een lage archeologische verwachting.

Een groot deel van Oud Empel - de gele zone in afbeelding 5 - is aangewezen als een terrein van archeologische waarde. In deze zone kunnen bewoningssporen vanaf de IJzertijd worden aangetroffen. Op basis van verschillende archeologische onderzoeken kunnen archeologische vindplaatsen op verschillende dieptes onder het maaiveld worden verwacht. Het hoogste niveau waar archeologische resten verwacht worden, ligt gemiddeld circa 0,5 meter beneden maaiveld.

Het plangebied Empelse Schans 2 heeft een hoge archeologische verwachting omdat zich in de ondergrond oeverwalafzettingen en een dekzandkop bevinden. Op basis van archeologisch onderzoek dat direct ten westen van het plangebied is uitgevoerd, is duidelijk geworden dat een groot deel van de dekzandkop is vergraven en verstoord. De top van het dekzand bevond zich tussen 30 en 100 cm beneden het maaiveld. Uit het onderzoek kwam echter ook naar voren dat aan de oostkant van de dekzandkop een restgeul ligt en een zone met een begraven bodem. Hoewel de uitkomsten van het onderzoek op hoofdlijnen kunnen worden doorgetrokken naar het plangebied, zal voor een preciezer beeld van de ondergrond van het plangebied archeologisch onderzoek nodig zijn.

Bij de aanleg van de Noorderplas zijn verschillende archeologische vondsten gedaan die wijzen op bewoning vanaf het Mesolithicum op de top van het dekzand maar er zijn ook aanwijzingen voor oudere bewoningssporen op circa 10 meter diepte. Uit opgravingen is gebleken dat vindplaatsen al op circa 40 cm onder het maaiveld kunnen worden aangetroffen. Hoewel ter plaatse van de Noorderplas de archeologische resten zijn verdwenen, is de kans groot dat binnen het plandeel Noorderplas, langs de oevers van de plas, nog archeologische resten aanwezig zijn. Op basis van hoogtegegevens lijkt het er op dat de zone rond de plas waar woningen zijn gebouwd circa 1 tot 1,5 meter is opgehoogd. Archeologische resten bevinden zich in dit opgehoogde gebied dus op circa 1,4 meter beneden het huidige maaiveld.

afbeelding 5: archeologische verwachtingskaart gemeente 's-Hertogenbosch, plandelen Oud Empel en Empelse Schans 2: 1. zone met een hoge verwachting, 2. zone met een lage verwachting, 3. terrein van archeologische waarde, 4. historische kern van Oud Empel

afbeelding 6: archeologische verwachtingskaart gemeente 's-Hertogenbosch, plandeel Noorderplas: 1. zone met een hoge verwachting; 2. zone met een middelhoge verwachting; 3. zone met een lage verwachting. Bij nummers 132 en 163 heeft een archeologische opgraving plaatsgevonden

2.6.2 Archeologiebeleid

De archeologische verwachtingskaart vormt de basis voor het archeologiebeleid van de gemeente 's-Hertogenbosch. Ten aanzien van archeologische waarden en archeologische verwachtingsgebieden binnen de gemeentegrenzen zijn specifieke eisen of voorwaarden opgesteld en verwerkt tot een archeologische beleidskaart. Deze kaart werd op 15 juni 2010 door de gemeenteraad van 's-Hertogenbosch vastgesteld (zie afbeelding 7 en 8). De zones met een hoge en middelhoge archeologische verwachting zijn op de beleidskaart vertaald in zones waar verspreide nederzettingen en grafvelden uit de prehistorie, Romeinse tijd en Middeleeuwen aanwezig zijn, al dan niet afgedekt door een recent ophogingspakket. Voor de zones met een lage verwachting zijn op de beleidskaart geen nadere eisen opgenomen. Wel wordt nader onderzoek verlangd bij m.e.r.-plichtige projecten en projecten die onder de Tracéwet vallen.

Conform het gemeentelijk archeologiebeleid wordt bij het opstellen van een bestemmingsplan afgewogen in hoeverre de zones met een hoge en middelhoge verwachting nader kunnen worden uitgewerkt door het uitvoeren van aanvullend archeologisch onderzoek. Ten behoeve van dit bestemmingsplan is bekeken in hoeverre de bestaande archeologische verwachting nader kan worden gespecificeerd. Voor de drie gebieden geldt dat op basis van archeologisch onderzoek uit de afgelopen jaren voldoende informatie is verkregen over de archeologische verwachtingswaarden en dat de verwachtingswaarden voldoende onderbouwd zijn. Als in de toekomst blijkt dat de archeologische verwachting voor (delen van) beide gebieden niet aansluit bij de huidige verwachting, dan zal worden bekeken hoe ze kan worden bijgesteld zodat een meer realistisch verwachtingsbeeld ontstaat.

Uitgaande van de archeologische beleidskaart geldt voor het plandeel Oud Empel het volgende (zie afbeelding 7):

• Voor van plandeel Oud Empel in categorie 3B geldt dat een omgevingsvergunning vereist is bij ingrepen met een oppervlakte groter dan 1 m² of dieper dan 0,50 meter beneden maaiveld.
• Voor die zones waar verspreide nederzettingen en grafvelden uit de prehistorie, Romeinse tijd en Middeleeuwen aanwezig zijn (categorie 5A) is bij ingrepen groter dan 100 m² en dieper dan 0,50 meter beneden maaiveld een omgevingsvergunning vereist.
• Voor de zones met een lage verwachting (categorie 6) zijn geen nadere eisen opgenomen. Wel zal bij m.e.r.-plichtige projecten en projecten die onder de Tracéwet vallen nader onderzoek worden verlangd.

Uitgaande van de archeologische beleidskaart geldt voor het plandeel Empelse Schans 2 het volgende (zie afbeelding 7):

• Voor die zones waar verspreide nederzettingen en grafvelden uit de prehistorie, Romeinse tijd en Middeleeuwen aanwezig zijn (categorie 5A) is bij ingrepen groter dan 100 m² en dieper dan 0,50 meter beneden huidig maaiveld een omgevingsvergunning vereist.

Uitgaande van de archeologische beleidskaart geldt voor het plandeel Noorderplas het volgende (zie afbeelding 8):

• Voor die zones waar verspreide nederzettingen en grafvelden uit de prehistorie, Romeinse tijd en Middeleeuwen aanwezig zijn (categorie 5A) is bij ingrepen groter dan 100 m² en dieper dan 0,40 meter beneden maaiveld een omgevingsvergunning vereist.
• Voor die zones waar verspreide nederzettingen en grafvelden uit de prehistorie, Romeinse tijd en Middeleeuwen in recent opgehoogde gebieden aanwezig zijn (categorie 5B) is bij ingrepen groter dan 100 m² en dieper dan 1,40 meter beneden maaiveld een omgevingsvergunning vereist.
• Voor de zones met een lage verwachting (categorie 6) zijn geen nadere eisen opgenomen. Wel zal bij m.e.r.-plichtige projecten en projecten die onder de Tracéwet vallen nader onderzoek worden verlangd.

Wanneer in het bestemmingsplan archeologische verwachtingen in de zones met categorie 5A en 5B mogelijk strijden met bestaande bouwrechten, zal de gemeente op eigen kosten het waarderend onderzoek door middel van proefsleuven betalen. Dit laatste geldt alleen voor kleinschalige ingrepen (plangebieden kleiner dan 250m²) en indien de oppervlakte van het te bebouwen oppervlak niet groter is dan in het oude bestemmingsplan was toegestaan.

De gebrekkige bescherming van de archeologische waarden bij Oud Empel was voor gedeputeerde staten van Noord-Brabant in 2006 aanleiding om aan delen van het bestemmingsplan Maaspoort-Oud Empel goedkeuring te onthouden (zie paragraaf 1.4.2). De wijze waarop de archeologische waarden in dit bestemmingsplan worden beschermd is beschreven in paragraaf 6.2.

In zijn algemeenheid geldt dat, indien tijdens werkzaamheden geïsoleerde zogenaamde 'losse' archeologische vondsten worden gedaan, men wettelijk verplicht is zulke vondsten te melden aan de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Ook de gemeentelijk archeoloog wordt in dit geval op de hoogte gebracht.

afbeelding 7: archeologische beleidskaart gemeente 's-Hertogenbosch, plandelen Oud Empel en Empelse Schans 2 (zie legenda)

afbeelding 8: archeologische beleidskaart gemeente 's-Hertogenbosch plandeel Noorderplas (zie legenda)

legenda bij afbeelding 7 en 8