| Plan: | Palenstein |
|---|---|
| Status: | onherroepelijk |
| Plantype: | bestemmingsplan |
| IMRO-idn: | NL.IMRO.0637.BP00028-0004 |
In de stedenbouwkundige planvorming werd, zoals gebruikelijk voor de jaren zestig, nauwelijks rekening gehouden met de inpassing van cultuurhistorische elementen. Daarom zijn in de wijk zelf geen onderdelen meer uit het vroegere polderlandschap terug te vinden. De nieuwe verkaveling staat diagonaal op de oude verkavelingsrichting die haaks op de Zegwaartseweg stond. Wel zijn de oude dijklichamen met de vaarten en wegen nog aanwezig die de wijk aan drie zijden omsluiten.
Aan de westzijde bevindt zich de Leidse Wallenwetering. De Leidsewallen vormden van oorsprong een waterkering voor de vroegere Zoetermeerse ontginningen.
De Zegwaartseweg die de wijk aan de oostkant afsluit, werd waarschijnlijk in de eerste helft van de dertiende eeuw aangelegd. De weg fungeerde als hoge dijk en feitelijke landscheiding of waterkering tussen de hoogheemraadschappen Rijnland en Schieland. De wetering, de ringvaart ernaast, werd na de droogmaking van de Palensteinse Polder gegraven ten behoeve van de scheepvaart en om het veen in de dijk nat te houden. Met de aanleg van de Australiëweg, een onderdeel van de H-structuur, werd de ooit kaarsrechte eindeloze Zegwaartseweg voor het eerst onderbroken. In het plangebied staan nog enkele vooroorlogse woningen aan de Zegwaartseweg.
Van de Schinkelweg aan de zuidkant dateert de oudst bekende vermelding uit 1449. De bestaande dijk waar de Schinkel in de middeleeuwen tegenaan werd gelegd, was de Zegwaartseweg/ Rokkeveenseweg. Pas rond 1900 ontstond er bebouwing langs de Schinkelweg. De huizen die er nu staan aan de overzijde van Palenstein dateren voor het overgrote deel uit de periode 1890-1910.
Naoorlogse ontwikkeling
Kenmerkend voor de wijk Palenstein, maar ook voor het merendeel van de overige woonwijken in Zoetermeer, is dat deze in ruimtelijk- stedenbouwkundig opzicht naar binnen is gekeerd. Dit komt onder meer doordat rondom de woonwijk ontsluitingswegen liggen, die bovendien op sommige plekken een grote barrière vormen tussen de aangrenzende wijken.
De laagbouw bestaat voor het grootste deel uit geschakelde tweelaagse woonhuizen met kap. Deze zijn in een stempelpatroon van lange rijen evenwijdig of haaks op elkaar gesitueerde blokken gebouwd, waarbij open en halfopen bouwblokken elkaar afwisselen.
De halfopen bouwblokken worden op één van de korte zijden afgesloten door garages, zodat een U-vorm ontstaat. De aanleg is traditioneel met de voorgevels aan de straat en de tuinen aan de achterzijde. De laagbouw sluit aan op de kleinschalige bebouwing van de oude dorpskern ten zuiden van het plangebied.
De hoogbouw galerijflats vormen de overgang naar het nieuw te bouwen Zoetermeer aan de noordzijde. De bouw hiervan werd gelijktijdig met laagbouw gestart, eind jaren zestig van de vorige eeuw. De hoogbouw zou het gezicht van Palenstein en van heel Zoetermeer gaan bepalen. Als extra accent werden vier torenflats van twintig lagen aan de Van Aalstlaan en het Croesinckplein toegevoegd, die als oriëntatiepunten binnen en buiten de wijk fungeren.
Voor de torenflats aan de Van Aalstlaan werd de eerste paal geslagen in 1968. Zij werden in 1970-1972 opgeleverd. In 1972 verrees aan het Croesinckplein de vierde flat. Deze bestaat uit zeventien lagen op een kantooronderbouw van drie lagen en vormt onderdeel van het wijkwinkelcentrum.
Middenin de wijk, als scheiding tussen de hoogbouw en de laagbouw, ligt het Rakkersveld, een groene zone met twee scholen, een sportzaal, een jongerencentrum, een buurtcentrum en speelvoorzieningen, allen opgenomen in het nieuw gebouwde complex Castellum Palensteyn. Hierin zijn ook jongerenwoningen, appartementen en eengezinswoningen opgenomen. Door het gebied loopt een singel.
Het winkelcentrum van de wijk bevindt zich aan het Croesinckplein. Het plein wordt aan drie zijden omsloten door bebouwing waarin winkels, kantoren en woonflats zijn ondergebracht. De vierde zijde wordt begrensd door één van de acht galerijflats. Het plein is ingericht als parkeerplaats. Terzijde bevindt zich aan het water een klein terras.
In het noorden van het plangebied bevindt zich rondom het van Doornenplantsoen een gebied met voortgezet onderwijsvoorzieningen en een sportvoorziening. Dit gebied ligt ingeklemd tussen de Australiëweg (onderdeel van de Zoetermeerse hoofdwegenstructuur) en het tracé van de RandstadRail en vormt een afscheiding tussen het woongebied van Palenstein en de hoofdwegenstructuur.
Het gebied in het noordoosten tussen de Van Aalstlaan en de Australiëweg is gedeeltelijk bebouwd met een garagebedrijf, PTT-centrale en een rouwcentrum.
In latere jaren volgden nog enkele flats: een terrasvormige flat aan het Douzapad (1978), een flatblokje op de hoek van de Schoolstraat en de Van Diestlaan (1982) en twee flats van vier bouwlagen en een flat van acht bouwlagen uit 1985 aan de noordzijde van de Du Meelaan.
De wijk is voornamelijk opgezet om een antwoord te kunnen bieden op het grote woningtekort in de Haagse regio. Om dit tekort snel te kunnen terugdringen werd in eerste instantie gekozen voor gestapelde woningbouw in hoge dichtheden. Vanwege veranderende maatschappelijke opvattingen ten aanzien van hoogbouw werd gedurende de realisatie van Palenstein besloten om het resterende deel in laagbouw uit te voeren. Die verandering in opvatting is tegenwoordig nog goed te zien door de abrupte begrenzing / overgang van het hoogbouwgedeelte (aan de noordzijde van de woonwijk) naar laagbouw (aan de zuidzijde).
Na de herstructurering zal het beeld hierin veranderen. De hoogbouwgalerijflats worden vervangen door een diversiteit van grondgebonden woningen en appartementen in kleinschalige complexen. Alleen langs de Zegwaartseweg worden kavels voor vrijstaande en twee onder één kapwoningen gerealiseerd.
In Palenstein bevinden zich slechts enkele bedrijven. Aan de Du Meelaan bevindt zich een bedrijvencluster bestaande uit lichtere vormen van bedrijvigheid. Bij het winkelcentrum aan het Croesinckplein staat een kantorengebouw. Aan de Van Aalstlaan en aan de Ambachtsherenlaan zijn enkele tankstations en autobedrijven gevestigd. Aan de Zegwaartseweg bevindt zich een bijeenkomstgebouw.
Aan het Croesinckplein en in de directe omgeving hiervan bevindt zich het wijkwinkelcentrum waar detailhandel en aanverwante kleinschalige bedrijvigheid is gevestigd. Het winkelcentrum is circa 2.500 m2 (bvo) groot.
Hier bevinden zich onder andere een supermarkt, een restaurant, tandartsenpraktijken en overige dienstverlenende bedrijven, kantoren en maatschappelijke functies. Deze zijn veelal gegroepeerd rondom het Croesinckplein.
Met de planontwikkeling Palenstein wordt een herontwikkeling van het winkelcentrum beoogd. Deze herontwikkeling is voorzien langs de Van Aalstlaan, in de nabijheid van de huidige locatie van het winkelcentrum. Het bestemmingsplan maakt deze nieuwe ontwikkeling planologisch mogelijk.
In de wijk bevindt zich een veelheid aan maatschappelijke voorzieningen. Aan de noordzijde ligt aan het Van Doornenplantsoen de 'scholenstrook', een concentratiegebied van twee scholen voor voortgezet onderwijs, een regionaal opleidingscentrum voor MBO-opleidingen en bijbehorende voorzieningen en een sportvereniging.
Verspreid in de wijk (maar allen ten noorden van de van Diestlaan) komen meerdere maatschappelijke voorzieningen voor zoals scholen, omroepverenigingen, een uitvaartonderneming, jongerencentra, verenigingsgebouwen en gezondheidscentra.
De maatschappelijke voorzieningen spelen een belangrijke rol in de herstructurering van de wijk. Er zijn al enkele complexen gerealiseerd of zijn momenteel in aanbouw. Zo is aan de Osylaan de de school de Jacobsvlinder (voorheen Prins Bernhardschool) in aanbouw en zijn aan het Rakkersveld het Castellum Palensteyn en de Brede School gerealiseerd. De Brede School is een bijzondere voorziening die meerdere functies huisvest: twee basisscholen, een sportzaal, gezondheidscentrum, een kinderdagopvang en kleinschalige detailhandel. Deze functies zijn gemengd met de woonfunctie.
Aan de Osylaan/ Du Meelaan wordt tevens een multifunctioneel gebouw gerealiseerd: Schoutenhoek plan F. Dit complex bevat een groot gezondheidscentrum, woningen en dienstverlenende- en lichtere horecavoorzieningen.
In dit bestemmingsplan worden nog twee 'gemengde woningcomplexen' mogelijk gemaakt: aan de Du Meelaan (westzijde) en ten zuidoosten van het Croesinckplein (nabij Willem van Cleeflaan).
Het eerstgenoemde complex bestaat vooral uit woningen. In beperkte mate is sprake van dienstverlenende voorzieningen. Het tweede complex zal, naast woningen, voornamelijk plaats gaan bieden aan detailhandel. Daarnaast zal in beperktere mate sprake zijn van dienstverlenende voorzieningen. In paragraaf 4.2 wordt nader ingegaan op het programma.