Poelenburg

5.1 Gebiedsspecifieke uitgangspunten

5.1.1 Masterplan Poelenburg

Het Masterplan Poelenburg is in juni 2008 door de gemeenteraad van Zaanstad vastgesteld. Het Masterplan schetst de contouren van een nieuw Poelenburg. Het is daarin de ambitie om Poelenburg meer één wijk te laten zijn.

Het Masterplan is uitgewerkt in een Uitvoeringsprogramma Nieuw Poelenburg. De hoofdelementen uit het plan zijn:

• Het toevoegen van grondgebonden woningen, zodat een verhouding aan appartementen en grondgebonden woningen van 40/60 ontstaat;
• Een maatschappelijk en commercieel centrum rond de straat Poelenburg;
• Het verbinden van de wijk met het water door 3 nieuwe waterpartijen aan de Watering te maken;
• Een golvende straat Poelenburg verbindt de buurt met de Groene Driehoek en remt het verkeer;
• De straten in de Groene Driehoek sluiten aan op bestaande straten en op het water.

Het stedenbouwkundig plan en het beeldkwaliteitplan maken weer onderdeel uit van het Uitvoeringsprogramma.

5.1.2 Uitvoeringsprogramma Nieuw Poelenburg 2009-2018

Het Uitvoeringsprogramma Nieuw Poelenburg 2009-2018 vormt de basis voor alle ontwikkelingen (nu en in de toekomst) binnen het plangebied. Door de crisis en de inzakkende koopmarkt worden door de ontwikkelende partners gedeeltes van het programma aangepast of uitgesteld. In sommige situaties is zelfs van deelname afgezien. Bij sommige planonderdelen (gronden die in het bezit zijn van de gemeente) zijn er nu ook mogelijkheden voor de niet bij het programmaoverleg betrokken partijen om te gaan deelnemen. De ambities van het Masterplan worden verwoord in de toelichting, maar zijn niet concreet opgenomen in het bestemmingsplan. De plannen voor nieuwbouw in de Groene Driehoek zijn zodanig uitgesteld dat er geen realisatie wordt verwacht op korte termijn. Ook voor een aantal ontwikkelingen in de bestaande wijk zijn de plannen nog niet concreet genoeg om opgenomen te kunnen worden in het bestemmingsplan.

Uitvoeringsprogramma Nieuw Poelenburg als verbeelding.

5.1.3 Bedrijvigheid

Het Uitvoeringsprogramma Nieuw Poelenburg kent een aantal economische componenten, te weten: een nieuw winkelcentrum, ruimte voor kleinschalige ondernemers in de Lobeliusstraat en ruimte voor hoofdzakelijk maatschappelijke voorzieningen in de Bloemkorf.

Het uitgangspunt van het Masterplan is om alle winkelvoorzieningen te concentreren in een nieuw winkelcentrum aan de straat Poelenburg en de Lobeliusstraat. Concentratie is enerzijds van belang voor voorzieningen zoals winkels en anderzijds dient dit als ontmoetingsplek in de wijk. Concentratie richt zich vooral op winkels, (maatschappelijke) voorzieningen en bedrijvigheid die zich niet goed laten mengen met woningbouw. Anderzijds wordt er een tendens geconstateerd dat er de laatste jaren een opkomst is van zzp'ers (zelfstandigen zonder personeel). Zo kent het plangebied hier ook een fors aantal van. Zij zoeken vaak de wat minder formele bedrijfsruimtes (bijvoorbeeld garages) of werken vaak aan huis. De wens voor een concentratie aan bedrijvigheid en voorzieningen moet deze ontwikkeling niet in de weg staan. Deze zelfstandigen zijn juist vaak een welkome aanvulling in de wijk.

Door de brand in het winkelcentrum Bloemkorf is opnieuw geïnvesteerd in het bestaande winkelcentrum en is sluiting op korte termijn niet mogelijk gebleken. De plannen voor de drie locaties Bloemkorf, Lobeliusstraat en de nieuw locatie worden daarom in samenhang met elkaar heroverwogen. Aangezien de uitvoeringstermijn van het winkelcentrum onzeker is, is er geen voorziening voor het winkelcentrum opgenomen in het bestemmingsplan. De Bloemkorf is ondertussen herbouwd. In de plint is ruimte voor de (bestaande) supermarkt en een aantal commerciële en maatschappelijke voorzieningen. Daarboven zijn appartementen gerealiseerd.

In het Masterplan en het Uitvoeringsprogramma Nieuw Poelenburg is nog geen rekening gehouden met jachthaven de Hippert aan het Weerpad. De eigenaren hebben te kennen gegeven om op den duur te willen stoppen en de jachthaven te verkopen. De wijziging van de bestemming behoort dan tot de mogelijkheid. Met het oog hierop is een wijzigingsbevoegdheid opgenomen in de regels om de locatie te kunnen wijzigen naar een bedrijfsbestemming. De gronden tegenover de jachthaven zijn tevens in eigendom van de eigenaren van de Hippert. Al langere tijd hebben zij de wens om hier een woning te bouwen. Indien deze plannen niet tijdig voldoende concreet worden en daarmee niet geschikt zijn voor opname in het bestemmingsplan, dient deze woningbouw eventueel via een omgevingsvergunning gefaciliteerd te worden.

5.1.4 Onderwijs

Binnen het plangebied zijn diverse onderwijsvoorzieningen aanwezig.

De Roos, Zuidervaart 2b, Zaandam

De Roos betreft een islamitische basisschool. Het leerlingenaantal van de school groeit de laatste jaren stevig en in 2011 zijn op het schoolplein vier tijdelijke lokalen geplaatst. Deze lokalen moeten in 2016 verwijderd worden. De peuterspeelzaal is in de zomer van 2012 verplaatst van het schoolgebouw naar het naastgelegen kinderdagverblijf Anansi. Met kinderopvangorganisatie Tinteltuin worden de mogelijkheden onderzocht om de uitbreiding van De Roos in het gebouw van Anansi (Zuidervaart 2) te realiseren. De verwachting is dat begin 2013 De Roos gebruik gaat maken van enkele ruimten in Anansi. Zodra de tijdelijke lokalen verwijderd zijn (2016) kunnen de leerlingen van De Roos - in het geval de hoofdvestiging onvoldoende ruimte biedt - vermoedelijk in het naastgelegen pand van Anansi gehuisvest worden.

Kinderdagverblijf Anansi, Zuidervaart 2, Zaandam

De verwachting is dat Anansi de eerstkomende jaren gebruik blijft maken van het pand aan de Zuidervaart 2. Een eventuele leegstand van het gebouw zal vermoedelijk worden ingevuld door basisschool De Roos.

VMBO Pascal Zuid, Middelven 2, Zaandam

In de zomer van 2010 heeft VMBO Pascal Zuid een nieuw schoolgebouw in gebruik genomen. Het oude gebouw aan De Weer 26 is gesloopt. In het schoolgebouw is leegstand en de gemeente is met het schoolbestuur overeen gekomen om praktijkschool De Faam in dit gebouw te huisvesten. Deze school is nu nog gevestigd aan de Slachthuisstraat 63 in Zaandam. Om dit mogelijk te maken zal het schoolgebouw worden uitgebreid aan de korte zijde. Met het schoolbestuur vindt overleg plaats over de uitwerking van dit plan. Realisatie staat gepland voor de periode augustus 2013 tot augustus 2014.

Bij de bouw van deze school is afgesproken dat in de 2e fase een sportvoorziening wordt gerealiseerd. Vanwege de aanwezigheid van het oude lesgebouw kon het schoolgebouw niet volledig - dus met sportvoorziening - gerealiseerd worden. Gekozen is voor een sporthal als vervanging van sporthal De Vang in de Kleurenbuurt. De sporthal zal op het schoolterrein aan De Weer gerealiseerd worden. De realisatie hiervan zal plaatsvinden in de periode augustus 2013 tot augustus 2014.

Op de locatie Pauwenven staan twee tijdelijke gymnastieklokalen ten behoeve van VMBO Pascal Zuid. Deze lokalen worden verwijderd zodra de sporthal in gebruik is genomen. Er zijn geen plannen om op de locatie van de Pauwenven nieuwe onderwijsvoorzieningen te realiseren.

Paus Johannes, De Weer 25, Zaandam

Er bestaan geen concrete huisvestingsplannen voor deze school.

Obs De Gouw, Noorderven 6, Zaandam

In principe was het de bedoeling dat obs De Gouw gehuisvest zou gaan worden in de MFA (zie 5.3.1.4). Nu de bouw van de MFA voorlopig nog niet van start gaat is nog niet voldoende inzichtelijk of en waar naar toe obs De Gouw gaat verhuizen.

5.1.5 Wonen

De gemeentelijke ambities op het gebied van wonen zijn vastgelegd in de Woonvisie. De Woonvisie hecht groot belang aan woonkwaliteit in brede zin. Hieronder staan de doelen genoemd:

• 1. Kwantitatieve bouwopgave;
• 2. Kwaliteitsverbetering sociale huursector door herstructurering;
• 3. Mogelijk maken van een wooncarrière door het bieden van voldoende treden op de woonladder;
• 4. Differentiatie;
• 5. Bestaande diversiteit woonmilieus versterken en nieuwe woonmilieus ontwikkelen;
• 6. Creëren van ruimtelijke kwaliteit;
• 7. Duurzaamheid als norm.

Poelenburg voldoet voor een groot deel aan deze doelen. De wijk Poelenburg bestaat uit drie (woon)zones; de laagbouw aan het Darwinpark, de (middel)hoogbouw aan de straat Poelenburg en de Groene Driehoek. De ambitie van het Masterplan is om de diversiteit in die drie zones te vergroten en de balans tussen appartementen en grondgebonden woningen te verbeteren, zodat de samenhang tussen de verschillende delen toeneemt. Een deel van de appartementen in de zone langs de straat Poelenburg kan bijvoorbeeld plaats maken voor voorzieningen en grondgebonden woningen. In de Groene Driehoek is en blijft ruimte beschikbaar voor het toevoegen van grondgebonden woningen en een beperkt aantal appartementen en maatschappelijke voorzieningen.

Op korte termijn wordt het renovatieprogramma voortgezet met aandacht voor met name senioren- en zorgwoningen in de bestaande complexen van de voorzieningen. Ook gaat er grote aandacht worden besteed aan het algemeen onderhoud en een grootschalige vernieuwingsaanpak van flats voor starters en bijzondere doelgroepen.

Voor het wonen staat een groen en ontspannen woonmilieu centraal. Het groene karakter van de wijk wordt versterkt door de oever langs de Watering meer openbaar te maken. Tevens dienen nieuwe woningen energieneutraal te zijn. Door de functiemenging in de buurt te vergroten neemt de sociale duurzaamheid toe.

Tot slot is er een ontwikkeling gaande die ervoor zorgt dat steeds meer mensen er voor kiezen om hun huis te verbouwen in plaats van te verhuizen. De economische crisis en de daaruit voortvloeiende crisis op de woning(bouw) zijn oorzaken hiervan. Verbouwen en uitbreiden is een alternatief voor verhuizen. Het vergroten van het hoofdgebouw, een aangebouwde veranda, serre of dakkapel creëert snel meer ruimte. Ook in Poelenburg is deze trend waarneembaar. Zaanstad heeft de afgelopen jaren namelijk veelvuldig meegewerkt aan de realisatie van dakopbouwen op woningen die in de basis uit twee lagen bestaan. Overigens op voorwaarden dat ze zijn vormgegeven als complete verdieping en per rij hetzelfde model toegepast wordt (trendsetter). Het bestemmingsplan anticipeert op de toenemende vraag. Een uitgebreidere omschrijving van de regels voor de dakopbouwen is te vinden in paragraaf 7.4.3.2.

5.1.6 Verkeer

In eerste instantie was er een tweede auto-ontsluiting voorzien op de straat Poelenburg. De straat Poelenburg zou worden aangesloten op de Thorbeckeweg, zodat een directe entree van de wijk aan de zuidzijde ontstaat. In het kader van de bezuinigingen is door het college, en later de raad van de gemeente Zaanstad, besloten deze tweede auto-ontsluiting te schrappen. In het inrichtingsplan van de straat Poelenburg is echter wel rekening gehouden met een verkeerstoename als gevolg van deze ontsluiting. Wanneer in de toekomst de aansluiting alsnog gerealiseerd wordt, dan is de straat Poelenburg in staat die capaciteit te verwerken en is geen nieuwe investering nodig.

De straat Poelenburg is op dit moment een lange rechte weg die een barrière vormt tussen de wijk en de Groene Driehoek aan de Watering. Functies die aan de andere kant van de straat liggen, zoals de moskee en buurtcentrum De Poelenburcht, zijn slecht bereikbaar en worden vaak met de auto bezocht. Aan de oostzijde van de straat ligt een prachtige groenstrook met oude platanen die niet bijdraagt aan de woonkwaliteit van de wijk. In het Masterplan is daarom veel aandacht besteed aan het verminderen van de barrièrewerking van de straat Poelenburg. De straat wordt geherstructureerd met als doel de Groene Driehoek en de Watering meer bij de wijk te betrekken en de snelheid uit het verkeer te halen. Door een slinger in de straat te leggen komt een deel van de platanenzone direct tegen de woningbouw aan te liggen. Deze parkzone sluit aan op het mogelijk toekomstig te realiseren winkelcentrum. De weg komt daar dan verder van de bestaande bebouwing te liggen.

Een tweede reden voor de slinger is dat hiermee de snelheid uit de straat wordt gehaald. Het is geen rechte 'racebaan' meer, maar bijna een 'parkway' in het groen. Op termijn zal de straat aan beide zijden worden geflankeerd met bebouwing en ontstaat meer een groene stadsstraat.

In Poelenburg wordt na de vernieuwing van de riolering de woonwijk heringericht volgens de principes van 'Duurzaam Veilig' waarin de erf ontsluitingswegen met 30 km/uur bijzondere aandacht krijgen. Twee straten worden doorgaande straten, direct gekoppeld aan de straat Poelenburg. De andere straten worden meer autoluw, passend bij het 30 km/uur regime. Alle straten worden heringericht waarbij meer ruimte komt voor langzaam verkeer.

Door een vermindering van het aantal ontsluitingen worden het aantal potentiële conflictsituaties onder de verkeersdeelnemers verminderd en neemt de verkeersveiligheid toe. Met een vrijliggend fietspad in twee richtingen aan de westzijde van de straat Poelenburg is de doorstroming voor fietsverkeer gegarandeerd en wordt de kans op oversteken op onveilige plekken geminimaliseerd. In het Masterplan was tevens een (vrijliggend) fietspad aan de oostzijde voorzien. Nu niet duidelijk is of en wanneer de ontwikkelingen in de Groene Driehoek gaan plaatsvinden is dit fietspad niet meegenomen in het bestemmingsplan. Wel is het profiel van de weg zo breed mogelijk bestemd. Dit maakt het realiseren van een fietspad aan de oostzijde niet onmogelijk.

De bestaande oost-west relatie met de fiets binnen de wijk Poelenburg wordt bij de herinrichting van de openbare ruimte verbeterd. Langs de scholen, maatschappelijke voorzieningen en het winkelcentrum wordt aandacht besteed aan het langzaam verkeer. Ook is er een zogenaamd 'kindlint' in noord-zuidelijke richting door Poelenburg, met een inrichting waar de auto te gast is en het langzaam verkeer prioriteit heeft. Deze zogenaamde kindroute is echt de straat voor kinderen; leuk en veilig. Hij loopt tussen het winkelcentrum aan de Lobeliusstraat en de Bloemkorf en heeft volop speel- en ontmoetingsplekken, bijvoorbeeld de twee speelplekken bij de L-flats waar het aan grenst. Deze speelplekken zijn opnieuw ingericht.

5.1.7 Recreatie

De Stichting Natuur & Milieu Educatie Zaanstreek heeft ooit plannen ontwikkeld voor nieuwbouw. Het kantoor, het museum en het biologisch lescentrum en het Zaans Natuur en Milieu centrum zijn nu gehuisvest in een zogeheten semipermanent gebouw. Ooit in gebruik als kleuterschool en inmiddels bijna vijftig jaar oud. De constructie is nooit berekend op zo'n lange gebruiksduur en dat is goed zichtbaar.

De nieuwbouwplannen zijn voorzien in een nieuw gebouw voor de genoemde functies. Daarnaast zou het complex een duidelijke(r) entree moeten krijgen en dan aan de Twiskeweg. Op die plek zou ook voorzien moeten worden in parkeerruimte, die er nu niet is.

Vanwege gebrek aan financiële middelen zijn de nieuwbouwplannen nooit verder gekomen dan het niveau van een ruwe schets.

De Groene Driehoek is nu vanuit Poelenburg relatief moeilijk te bereiken. Met de herinrichting van de straat Poelenburg kan de bereikbaarheid van het groen worden verbeterd. Aansluitend hierop zou met een aantal eenvoudige ingrepen het water beter bereikbaar kunnen worden gemaakt, bijvoorbeeld door een voetpad langs het water te creëren vanaf de moskee naar de kanovereniging.