buitengebied Oostzaan

3.4 Cultuurhistorie en archeologie

3.4.1 Cultuurhistorie

Het buitengebied van Oostzaan bestaat uit een landschap van laaggelegen veenweidegebieden met daarin nog lager gelegen droogmakerijen, omzoomd door dijken en ringvaarten. Dit landschap kent cultuurhistorisch waardevolle lintbebouwing.

Andere cultuurhistorische elementen die voorkomen in het buitengebied zijn voormalige molenplaatsen en poldermolens.

Monumenten
In het gebied aan het Zuideinde komt een tweetal rijksmonumenten voor. Rijksmonumenten zijn echter wettelijk al beschermd. Een extra bescherming opnemen in het bestemmingsplan is niet toegestaan, omdat dit voor tegenstrijdigheden kan zorgen.

In het plangebied zijn geen gemeentelijke monumenten aanwezig omdat er geen monumentenbeleid is.

3.4.2 Archeologie

In het buitengebied van Oostzaan zijn een groot aantal archeologisch waardevolle plaatsen. Op de afbeelding hierna zijn deze weergegeven.

Afbeelding - Archeologische kaart

Archeologie staat niet op zich. Het vertelt iets over het verleden, maar dat doen oude panden, molens, fabrieken ook, net als allerlei landschappelijke verschijnselen als oude sloten, wegen en dijken. Archeologie is daarom onlosmakelijk verbonden met de overige cultuurhistorische elementen in het landschap, en met het landschap zelf.

Juist in de gemeente Oostzaan is dit van groot belang. Het Oostzanerveld is aan de ene kant een prachtig natuurgebied, maar aan de andere kant een veenontginning uit de Middeleeuwen. De sloten zijn allemaal door boeren in de Middeleeuwen gegraven. Dit middeleeuwse landschap is in Oostzaan voor een groot deel nog ongeschonden aanwezig. Hierdoor is het mogelijk om oude, middeleeuwse vindplaatsen (huizen, dijken) in hun oorspronkelijke context te zien en te bestuderen. En de aanwezigheid van deze middeleeuwse vindplaatsen, geeft op haar beurt weer een extra waarde aan het landschap. Niet alleen de middeleeuwse ontginningspatronen liggen er gewoon nog (oude sloten, oude dijken, de weilanden), ook de resten van de boerderijen van de mensen die het land ontgonnen hebben, zijn nog in de bodem te vinden.

Maar ook de 17e en 18e eeuwse fase van het landschap, toen er in het Oostzaan molens en traankokerijen stonden, is nog aanwezig. De molenplaatsen zijn begraven in de grond. De resten van de traankokerijen liggen tegenwoordig helaas op het grondgebied van Amsterdam, maar walvisbotten worden nog regelmatig in de gemeente Oostzaan aangetroffen. In het gebied zijn nog gebouwen uit deze tijd aanwezig (windmolentje De Windjager). Aangezien de Zaanstreek misschien wel het oudste industriegebied van Europa is en Oostzaan daar een belangrijk onderdeel van uit maakte, is de aanwezigheid van resten van de (molen)industrie in een nog vrijwel ongeschonden landschap van groot belang. Ook hier geldt weer dat de aanwezigheid van deze archeologische resten een meerwaarde geeft aan het landschap en aan de nog bestaande gebouwen uit die tijd.

Voor de lintbebouwing geldt een hogere archeologische verwachtingswaarde dan voor het achterliggende veenweidelandschap.