Buitengebied

5.2 Natuur en landschap

De ruimtelijke kwaliteit van het buitengebied wordt in belangrijke mate bepaald door de aanwezige waarden van natuur, landschap en cultuurhistorie die op velerlei wijze zichtbaar en waarneembaar zijn.

In het buitengebied komen zowel bos- als natuurgebieden voor. De bosgebieden hebben vaak een multifunctioneel karakter waarbij de functies houtproductie, recreatief medegebruik en natuur in onderlinge samenhang een belangrijke rol spelen. In natuurgebieden is het beheer primair gericht op het behoud en de bescherming van de aanwezige natuur- en landschapswaarden, ander gebruik zoals agrarisch medegebruik ten dienste van de bestemming Natuur is hieraan ondergeschikt.

Omdat de aanwezige waarden en het beheer van bos- en natuurgebieden niet gelijk zijn, worden er twee aparte bestemmingen opgenomen: Bos en Natuur. Voor de bestemmingslegging wordt uitgegaan van het vigerende bestemmingsplan aangevuld met actuele gegevens. Alle gronden die in het vigerende bestemmingsplan reeds voorzien waren van de bestemming Natuur en alle gronden die in eigendom zijn en beheerd worden door natuurbeherende instanties als Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en Het Gelders Landschap, worden bestemd als Natuur. Gronden waarvan de particuliere eigenaren bij notariële akte hebben vastgelegd dat deze gronden ook daadwerkelijk als natuurgebied beheerd worden, kunnen ook voorzien worden van de bestemming Natuur. Alle overige bosgebieden en beplantingselementen worden bestemd als Bos.

Door middel van een vergunningenstelsel voor het uitvoeren van werken en werkzaamheden worden de aanwezige natuurwaarden beschermd. Werken en werkzaamheden die passen binnen de bestemmingsomschrijving van de bestemmingen Bos en Natuur en die gerekend worden tot het normale beheer en onderhoud alsmede werken en werkzaamheden die worden genoemd in een beheerplan voor de betreffende natuurgebieden, vallen niet onder de werking van het vergunningenstelsel.

Gronden met de bestemming Bos of Natuur kunnen deel uitmaken van landgoederen. Voor deze landgoederen is in het bestemmingsplan een dubbelbestemming Waarde - Landgoed opgenomen (zie paragraaf 5.3). Het vergunningenstelsel voor werken en werkzaamheden is niet van toepassing voor de werken en werkzaamheden die de rangschikking van het Rangschikkingsbesluit Natuurschoonwet 1928 niet aantasten.

Nieuwe natuur

In het kader van de realisatie van ecologische verbindingszones kunnen agrarische of anderszins in gebruik zijnde gronden worden omgezet in natuur. Deze 'nieuwe' natuur wordt door middel van een wijzigingsbevoegdheid mogelijk gemaakt. Aan de wijzigingsbevoegdheid kan toepassing worden gegeven, indien de betreffende gronden (op vrijwillige basis) zijn verworven, dan wel via particulier natuurbeheer wordt gerealiseerd.

Naast realisering van de ecologische hoofdstructuur, kan door agrariërs op vrijwillige basis natuur- en landschapsbeheer plaatsvinden in de vorm van een nevenfunctie. Voor zover dit beheer op agrarische gronden plaatsvindt, blijft de bestemming Agrarisch.

Natura 2000

Een klein deel van het Natura 2000-gebied Uiterwaarden IJssel is in het plangebied gelegen. De bestemming van de betreffende gronden wordt afgestemd op het feitelijke, veelal agrarische gebruik en de eigendoms- en beheersituatie. Gronden die in het vigerende bestemmingsplan reeds de bestemming Natuur hebben behouden deze bestemming en gronden die sindsdien zijn verworven door een natuurbeherende instantie worden ook als Natuur bestemd.

Het plangebied ligt daarnaast nabij de Natura 2000-gebieden Veluwe en Landgoederen Brummen. Met het oog op de nabijheid van de Natura 2000-gebieden en de doorwerking van het Reconstructieplan Veluwe, is voor het buitengebied een planMER opgesteld (zie bijlage 8). De uitkomsten van dit onderzoek zijn betrokken bij het al dan niet rechtstreeks of onder voorwaarden mogelijk maken van ontwikkelingen. Bij het toepassen van afwijkingen en/of planwijzigingen wordt rekening gehouden met de aanwezigheid van en de effecten op de Natura 2000-gebieden.

Overige natuur- en landschapswaarden

Landschapseenheden LOP

Het landschap tussen Veluwe en IJssel is in het Landschapsontwikkelingsplan onderverdeeld in verschillende landschapseenheden. In de gemeente Voorst komen de volgende 7 landschapseenheden voor:

• natte heideontginningen;
• broeken;
• veenontginningen Nijbroek;
• kampontginningen;
• oeverwallen;
• ingepolderde uiterwaarden;
• uiterwaarden.

Elke landschapseenheid wordt gekenmerkt door een unieke combinatie van karakteristieken (zie bijlage 3 B3.3).

Kernkwaliteiten provinciale Waardevolle Landschappen

De door de provincie benoemde kernkwaliteiten van de waardevolle landschappen Noordelijke IJsselvallei en IJsseluiterwaarden betreffen met name rust, ruimte, donkerte en openheid (zie ook paragraaf 3.3).

Regeling in bestemmingsplan

Overwogen is om voor elke landschapseenheid uit het LOP en voor elk Waardevol Landschap een afzonderlijke dubbelbestemming Waarde-Landschap in het bestemmingsplan op te nemen. Mede op basis van ontvangen inspraak- en overlegreacties is evenwel vastgesteld dat dit tot een complexe regeling leidt die in de uitvoeringspraktijk onvoldoende mogelijkheden biedt om doelmatig te toetsen en te sturen. Om die reden is gekozen voor het opnemen van één dubbelbestemming Waarde-Landschap voor het gehele buitengebied.

Deze dubbelbestemming is er op gericht het belang van de herkenbaarheid, de samenhang en de kenmerkende karakteristieken van het landschap te behouden, en waar mogelijk te versterken. Ontwikkelingen die van invloed kunnen zijn op het landschap zoals het vergroten van bouwvlakken worden alleen mogelijk gemaakt indien aangetoond wordt dat er geen sprake is van een onevenredige aantasting van ter plaatse aanwezige landschappelijke waarden zoals opgenomen in de dubbelbestemming. In een aantal gevallen wordt bij nieuwe ontwikkelingen de voorwaarde gesteld dat voorzien moet worden in een voldoende landschappelijke inpassing.

In de dubbelbestemming worden alle in het buitengebied van Voorst te behouden, te beschermen, te versterken en te ontwikkelen landschapswaarden benoemd. In de regeling wordt een vergunningenstelsel voor het uitvoeren van werken en werkzaamheden opgenomen. In tabel 5.1 is per onderscheiden waarde aangegeven voor welke werken en werkzaamheden een uitvoeringsverbod zonder omgevingsvergunning geldt.

In de relevante afwegingskaders voor het verlenen van een vergunning voor werken en werkzaamheden en voor het toepassen van afwijkings- en wijzigingsbevoegdheden wordt aangegeven dat aanwezige landschappelijke waarden niet onevenredig aangetast mogen worden.

In specifieke gevallen wordt als voorwaarde voor toepassing van de bevoegdheid opgenomen dat moet worden voorzien in een adequate landschappelijke inpassing en dat daarvoor in voorkomende gevallen ruimte gereserveerd moet worden.

Bij het beoordelen van de vraag of en in welke mate landschappelijke waarden in het geding zijn wanneer beoogde ontwikkelingen op basis van de regeling in het bestemmingsplan getoetst worden, maakt de gemeente gebruik van het LOP, van de provinciale nota Kernkwaliteiten Waardevolle Landschappen en van de actuele omstandigheden op de betrokken locatie en in het betrokken gebied. Dan wordt antwoord gegeven op de vraag of aanwezige waarden niet onevenredig worden geschaad en of in voldoende mate wordt bijgedragen aan het versterken van de ruimtelijke kwaliteit.

Tabel 5.1 Omgevingsvergunning voor het uitvoeren van werken en werkzaamheden

				werken en werkzaamheden
landschapswaarde	1	2	3	4
	het verwijderen, kappen of rooien van bomen of andere opgaande beplanting alsmede het verwijderen van oevervegetaties	het uitvoeren van grondbewerkingen, waartoe worden gerekend het afgraven, woelen, mengen, diepploegen, egaliseren, ontginnen, ophogen en aanleggen van drainage	het aanleggen van bovengrondse kabels en leidingen en het aanbrengen van daarmee verband houdende constructies, installaties of apparatuur	het dempen van sloten, vijvers en andere wateren
a. openheid	A	A	A	A
b. contrast tussen hoog en laag gelegen gebieden	A	A	A	R
c .zandopduikingen	A	A	A	A
d. ontginningspatroon en ontginningsassen	A	A	A	A
e. karakteristieke kavelpaden	A	A	A	R
f. onverharde ontginningswegen	A	A	A	R
g. karakteristieke beplantingen	A	A	A	R
h. waardevolle beken en weteringen	A	A	A	A
i. Veluwse Bandijk en Appensedijk	A	A	A	A
j. microreliëf	A	A	A	A
k. gronden ter plaatse van de aanduiding 'specifieke vorm van natuur - natte landnatuur'	A	A	A	A
l. gronden ter plaatse van de aanduiding 'specifieke vorm van natuur - weidevogel- en ganzengebieden'	R	A	A	A

R = rechtstreeks toelaatbaar, geen omgevingsvergunning.

A = omgevingsvergunning noodzakelijk.

Landschapselementen

In het Landschapsontwikkelingsplan zijn binnen de verschillende landschapseenheden waardevolle landschapskenmerken als elementen aangegeven. In de gemeente Voorst zijn de volgende landschapselementen aanwezig:

• ontginningsassen;
• sprengen en beken;
• de landgoederen en buitenplaatsen;
• zichtassen;
• oude paden;
• weteringen;
• Veluwse bandijk/IJsseldijk.

Veel van deze landschapselementen krijgen een passende bescherming door de specifieke bestemming die hieraan wordt toegekend. De waardevolle sprengen, beken en weteringen worden voorzien van de bestemming Water.

Om de landgoederen te beschermen en voldoende ontwikkelingsmogelijkheden te bieden, wordt de bestemming Wonen - Landhuis en de dubbelbestemming Waarde - Landgoed opgenomen (zie paragraaf 5.3).

Kenmerkend voor oude paden is het onverharde karakter. Om dit landschapselement te behouden, wordt voor onverharde paden en wegen de bestemming Verkeer - Onverhard opgenomen, waarbij het verharden van deze paden en wegen alleen mogelijk is als de bestemming gewijzigd is in de bestemming Verkeer.

Een deel van de landschapselementen wordt beschermd door middel van de dubbelbestemming die voor de landschapswaarden worden opgenomen. Hier gaat het bijvoorbeeld om het behoud en de bescherming van de ontginnings- en zichtassen.

Natuur- en landschapswaarden binnen het agrarisch cultuurlandschap

Ontwikkelingen in de agrarische sector gaan veelal samen met veranderingen binnen het agrarisch bedrijfscomplex. Als uitwerking van het Landschapsontwikkelingsplan is de notitie Ruimtelijke Kwaliteit Veranderende Erven opgesteld. Deze notitie wil alle betrokkenen verleiden om bij het ontwikkelen en realiseren van ruimtelijke plannen rekening te houden met aanwezige landschappelijke en cultuurhistorische waarden. Hiertoe worden in de notitie ontwerpuitgangspunten aangegeven en beoordelingscriteria.

Bij de beoordeling van aanvragen om omgevingsvergunning zal de gemeente de inhoud van deze notitie betrekken. De gemeente is van oordeel dat in de volgende gevallen een landschappelijke inpassing vereist is en dat hiervoor voldoende ruimte moet worden gereserveerd:

• het vergroten van een agrarisch bouwvlak tot 2 ha;
• het aanleggen van een privé-begraafplaats op gronden binnen de dubbelbestemming Waarde - Landgoed;
• het vergroten van bouwvlakken met de bestemming Agrarisch ten behoeve van intensieve veehouderijbedrijven of een intensieve veehouderijtak tot meer dan 1,5 ha.

In het rapport 'Licht en Donker, licht in de openbare ruimte', wordt het belang van een gemeentelijke visie op licht en donker in beeld gebracht. Licht heeft aantoonbare gevolgen voor flora, fauna en mens en het is gewenst beleid te ontwikkelen voor het beheer van lichtbronnen. In de nota worden concrete voorstellen gedaan hoe de factor licht te betrekken bij de afweging van belangen. In het buitengebied van Voorst is lichtvervuiling met name aan de orde bij glastuinbouwbedrijven en bij paardenbakken die voorzien zijn van lichtmasten. In het bestemmingsplan worden de aanwezige glastuinbouwbedrijven positief bestemd. In het milieuspoor wordt gestreefd naar het realiseren van maatregelen die verspreiding van licht beperken.

Beschermingszones Natte Landnatuur

De in het buitengebied door de provincie aangewezen beschermingszones Natte Landnatuur worden in het bestemmingsplan van een passende bestemming voorzien binnen de dubbelbestemming Waarde - Landschap. De regeling voor de bescherming van natte natuurgebieden geldt niet voor de bouwvlakken.

Weidevogel- en ganzengebieden

In de gemeente Voorst komen drie gebieden voor die door de provincie Gelderland zijn aangeduid als te beschermen weidevogel- en ganzengebied. Het gaat om een gebied ten noorden van Nijbroek, een gebied tussen Teuge en Nijbroek en een gebied in en nabij de uiterwaarden ten noordoosten van Voorst.

Binnen de in het bestemmingsplan opgenomen dubbelbestemming Waarde-Landschap worden deze weidevogel- en ganzengebieden voorzien van een nadere aanduiding met regels die gericht zijn op het beschermen van deze gebieden.