's Heeren Loo

2.2 Bestaande ruimtelijke situatie

2.2.1 Ruimtelijke structuur

De gemeente Ermelo heeft haar welstandsbeleid vertaald in een welstandsnota. De nota is een toetsings- en beoordelingskader voor bouw- en verbouw aanvragen. In de welstandsnota is voor 's Heeren Loo- Lozenoord en Groot Emaus een structuurbeeld opgenomen.

Karakteristiek voor de instellingsterreinen is de eigen identiteit van de bebouwing en de daarbij horende stedenbouwkundige inrichting van het terrein. De instellingen worden gevormd door een aantal gebouwen, die op variërende afstand van elkaar zijn geplaatst of door lagere bebouwing zijn gekoppeld. De bebouwing is hoger dan de omliggende woonbebouwing. De hogere bouwvolumes staan duidelijk los van elkaar en op grotere afstand van de straat. De gebouwen zijn met hun (publieks)entrees georiënteerd op de openbare ruimte. Het parkeren is gelegen op het binnenterrein of het aangrenzende terrein. De aantrekkelijkheid van deze instellingen is terug te vinden in de parkachtige opzet.

De instellingsterreinen hebben een sterke eigen identiteit. Diverse bouwstijlen zijn voor de instellingen toegepast, waarbij een sterke eigen architectonische expressie van belang is. De stedenbouwkundige inpassing vindt plaats door het plaatsen van de bebouwing in een parkachtige omgeving. Navolgende afbeelding betreft een BAG kaart met de huidige bebouwing.

Bebouwing 's Heeren Loo en Groot Emaus

's Heeren Loo/ Lozenoord

Het landgoed 's Heeren Loo/ Lozenoord is gelegen ten noordwesten van de bebouwde kom van Ermelo. De zuidelijke en westelijke begrenzing wordt gevormd door de Horsterweg, de oostgrens sluit aan op het landgoed Groot Emaus. De noordgrens wordt gevormd door de Fokko Kortlanglaan en de Horloseweg. Het terrein is in de afgelopen decennia sterk verdicht met bebouwing uit diverse tijdsperioden en in diverse stijlen. Deze bebouwing bevindt zich in een parkachtige context. Naast een aantal min of meer op zichzelf staande waardevolle gebouwen, zoals de school, de kerk en een aantal paviljoens, bevindt zich op het terrein een waardevol ensemble dat tevens de oorspronkelijke kern van het gebied vormt. Dit betreft het meest westelijke gedeelte van 's Heeren Loo, bestaande uit het herenhuis met het achterliggende voormalig poortgebouw, de gebouwen Groot Loo, Voorhof, Klooster en De Heuvel, gelegen aan de randen van een parkachtig gebied met vijver, brug en fraaie beplanting. In de middeleeuwen werd hier een klooster gesticht door de commanderij St. Jansdal. Dit klooster, omringd door bedrijfsgebouwen en een gracht werd in 1737 eigendom van de familie De Meester nadat het klooster was verhuisd naar Harderwijk. Vanaf deze tijd werd 's Heeren Loo omgevormd tot een landgoed. Nadat het landgoed in de loop der jaren van eigenaar is gewisseld werd het landgoed in 1890 gekocht door de heer M.J. Chevallier voor de 'Vereniging tot Opvoeding en Verpleging van Idioten en Achterlijke kinderen'. De heer Fokko Kortlang was de eerste directeur van de instelling, tevens architect. In de daarop volgende decennia is verschillende bebouwing aan het landgoed toegevoegd waarvan verschillende gebouwen als monument of beeldbepalend pand nog aanwezig zijn. Na de oorlog is de bebouwing van het terrein verder toegenomen en zijn verschillende oudere gebouwen gesloopt. Deze naoorlogse bebouwing wordt vooral gekenmerkt door schaalvergroting.

Groot Emaus

Groot Emaus is gelegen ten noordwesten van de kom van Ermelo. De structuur van de instelling wordt gekarakteriseerd door een heldere, orthogonale opzet, die historisch is bepaald. Deze opzet wordt gevormd door de wegen, met name de Groene Allee als toegangsweg en de rechthoekige gracht die daar ten oosten van loopt. Het terrein wordt begrensd door hoge, statige bomenrijen en ademt de sfeer van een landgoed, dat in de loop der jaren versnipperd is geraakt. In 1903 werd het terrein van Groot Emaus aangekocht door de 'Vereniging tot Opvoeding van Idiote en Achterlijke Kinderen', die na 's Heeren Loo en Lozenoord, hier een gesticht wilde oprichten voor 'verwaarloosde jongens'. De officiële start van Groot Emaus is in maart 1907, wanneer een paviljoen voor veertien jongen in gebruik wordt genomen. In de daaropvolgende decennia worden nieuwe gebouwen gerealiseerd binnen de omgrachting. De toen gerealiseerde bebouwing wordt nu gevormd door de beeldbepalende bebouwing van de school “de Hoeksteen”, het hoofdgebouw, het ensemble van de twee dubbele woningen en de voormalige directievilla aan de Groene Allee. De bebouwing bestaat uit minimaal twee bouwlagen met een forse kap. De gebouwen zijn eenduidig vormgegeven in eenzelfde bouwstijl. In de afgelopen decennia zijn zowel binnen als buiten de gracht diverse nieuwe gebouwen gerealiseerd waarvoor enkele oude panden werden afgebroken. Op het terrein wordt het beeld bepaald door de diversiteit van gebouwen uit verschillende tijdseenheden en stijlen, die weinig onderlinge samenhang vertonen.

2.2.2 Stedenbouwkundige structuur

Zowel 's Heeren Loo - Lozenoord als Groot Emaus bestaan uit een ruim opgezet parkachtig terrein, waarbij de eenheid in de loop der tijd verloren is gegaan. Op dit terrein bevinden zich gebouwen uit uiteenlopende tijdseenheden en stijlen. De gebouwen zijn op zich zelfstaande panden, ieder met een eigen karakter.

De instellingsterreinen worden gekarakteriseerd door een ruime opzet. Hierdoor hebben de gebieden een open en groene uitstraling. De stedenbouwkundige onderlegger en architectonische waarde van de bebouwing zorgen voor samenhang.

Voor 's Heeren Loo en Groot Emaus is het handhaven van de ruimtelijke opzet van op zich zelf staande gebouwen in een parkachtige context van essentieel belang. Tevens dient het historisch en landschappelijk waardevol ensemble in het westen van ´s Heeren Loo geheel intact te blijven. Ondergeschikte bebouwing, zoals fietsstallingen e.d. dienen zo gesitueerd te worden dat het zicht op de hoofdbebouwing niet ontnomen wordt. Om de ruimtelijke opzet van op zich zelf staande gebouwen te bewaren is er voor gekozen om bouwvlakken per gebouw op te nemen en te zorgen dat tussenliggende ruimte open blijft. Hierbij is aangesloten bij basis van het stedenbouwkundig plan (Masterplan) waarin deze structuur is geschetst. Het oudste deel van 's Heeren Loo, het waardevolle ensemble aan de westkant, kent strakke bouwvlakken. De daar aanwezige gracht wordt beschermd.

2.2.3 Functionele structuur

Het terrein van 's Heeren Loo en Groot Emaus is in gebruik bij verschillende zorginstellingen. Alle gebouwen op het terrein worden gebruikt ten behoeve van zorg of zijn aan zorg gerelateerd. Naast (zorg)wonen worden de gebouwen gebruikt voor dagbesteding en behandeling en zijn er verschillende ondersteunende functies aan. Eén functie is niet zorg gerelateerd en betreft een kantoor nabij de westelijke plangrens. Over het terrein lopen verschillende wegen en paden die gericht zijn op de ontsluiting van het terrein. Er is geen sprake van doorgaand verkeer over de landgoederen.

Ten zuiden van de Horloseweg liggen de grotere zorgcomplexen. Meer naar het zuiden zijn functies als een kerk aanwezig (Opstandingskerk), een supermarkt ten behoeve van de zorgfuncties op het terrein, een sporthal en enkele kassen. Meer naar het oosten van het terrein liggen de kinderboerderij, de begraafplaats en enkele sportfaciliteiten waaronder een zwembad. Langs de Fokko Kortlanglaan liggen twee grote woon- en zorg eenheden. Meer naar het zuiden langs deze weg ligt een gebied waar 80 nieuwe zorgeenheden zijn gebouwd. Langs de westgrens van het plangebied zijn diverse kleinere functies gesitueerd.