's Heeren Loo

2.1 Ontstaansgeschiedenis

2.1.1 Ermelo

Ermelo en dus ook 's Heeren Loo liggen op de meest noordwestelijke flank van de Veluwse stuwwal. Dit betekent dat de bodem in de omgeving hoofdzakelijk uit zand (podzolgronden) bestaat. Ten westen van de stuwwal liggen de lager gelegen zanden en daluitspoelingen met langs het randmeer een smalle strook zuiderzeekustafzettingen (zeeklei). Ten noordoosten bevindt zich een langgerekt gebied met stuifzanden. Rond 1850 was de historische kern van Ermelo bijna in zijn geheel omgeven door uitgestrekte heidevelden. Aan de westzijde van de kern is een gebied met enkeerdgronden waarop landbouw werd bedreven. Tussen 1850 en 1912 heeft het landschap grote veranderingen ondergaan. Door de invoering van de kunstmest zijn de heidevelden overbodig geworden. Men is begonnen met de bebossing van de heidevelden. Deze ontwikkeling heeft een grote invloed gehad op het landschap in de omgeving van Ermelo.

2.1.2 's Heeren Loo/ Groot Emaus

Tijdens de kruistochten tegen de Turken werd naast de zogenaamde Duitse Orde en de Orde der Tempelieren rond 1100 de Orde van St. Jan in Jeruzalem opgericht. Vanuit het in 1251 door hen gestichte klooster in Utrecht werd St. Jansdal in Ermelo gesticht. Deze naam kwam in 1307 voor het eerst voor. Het terrein van dit klooster was gesitueerd tussen de Horsterweg en de Horloseweg, op een vijf meter hoogtelijn tussen de Zuiderzee en het Veluwemassief. De andere naam die men voor het klooster gebruikte was 'Hof te Loo'. Er verschenen klooster- en bedrijfsgebouwen, omringd door een gracht. In 1481 strekte het bezit van het klooster zich uit tot aan de westgrens van Harderwijk. Het klooster was een huis met een rieten kap en een omgrachting. Op het terrein was ook een kleine kapel. Rond 1570 werd er een nieuwe, meer veilige commanderij gebouwd in Harderwijk en raakte de oude commanderij van St. Jansdal afgebroken. Het laat-vijftiende-eeuwse of vroeg-zestiende-eeuwse poortgebouw bleef bestaan. In 1737 werd het voormalige kloosterterrein eigendom van de familie de Meester, die het in de daarop volgende decennia omvormde tot een echt landgoed. Op de kaart van omstreeks 1800 is te zien dat het landgoed een parkachtige aanleg had met een sterrenbos. De oorspronkelijke gracht werd door de familie de Meester verbreed tot een lange vijver. Op het terrein bevond zich in die periode nog geen landhuis, wel was sprake van een grote boerderij. In 1853 werd het landgoed 's Heeren Loo met bijbehorende landbouwgronden en boerderijen (waaronder Klein Loo) verkocht aan baron mr. P .C. Nahuys. Deze liet in 1876 een landhuis bouwen, schuin voor het oude poortgebouw. Bovendien liet hij een stalling en een koetshuis bouwen en werd een park met vijver en bijzondere beplanting aangelegd. Verder werd het landgoed sterk uitgebreid.

Door samenvoeging met landerijen die Baron Nahuys al bezat en later nog aankocht, groeide 's Heeren Loo uit tot een aaneengesloten complex van gronden van totaal 430 hectare. In 1883 werd het landgoed in onderdelen verkocht. Een jaar later kocht Jhr. W.F.G. Sickinghe een deel van het oorspronkelijke landgoed, dat bestond uit “heerenhuus”, stalling en koetshuis, de daartussen gelegen boerenwoning, benevens het aangrenzend geboomte en moestuin, alles ter grootte van 6 hectare”. Jhr. Sickinghe bewoonde het landgoed tot 1890. In dat jaar verkocht hij het aan de heer M.J. Chevallier, de voormalige eigenaar van het landgoed Veldwijk. Chevallier kocht het landgoed niet zozeer voor zichzelf, als wel voor de “Vereeniging tot Opvoeding en Verpleging van Idioten en Achterlijke Kinderen”, waarvan hij een van de oprichters was. Deze Vereniging kocht 's Heeren Loo in 1891 van Chevallier aan, om op het terrein van het landgoed een inrichting te openen. De eerste directeur van deze inrichting, de heer Fokko Kortlang, architect uit Velp, had toen inmiddels zijn intrek genomen in het herenhuis op het landgoed.

Navolgende afbeelding betreft een uitsnede uit de historische atlas.

's Heeren Loo rond 1900