's-Gravenweg 2013

2.1 Ruimtelijke karakteristiek

2.1.1 Historische ontwikkeling

De 's-Gravenweg is gelegen in het Zuid-Hollands veenweidegebied. Rivieren in het gebied zetten vroeger het veenland regelmatig onder water. Het tracé van de 's-Gravenweg was de enige verkeersverbinding tussen Kralingen en Gouda. Na de Groenendijk werd het gebied tussen de 's-Gravenweg en de Groenendijk ontgonnen. Het verkavelingspatroon met lange, smalle kavels is hierdoor ontstaan. Na verloop van tijd begon door de verbeterde afwatering de veengrond in te klinken. In natte perioden ontstonden daardoor drassige gronden die niet geschikte waren voor bebouwing. Verdere bebouwing vond daarom plaats op een hoge natuurlijk veenrug: de huidige Kerklaan.

Aan het einde van de 15e eeuw werd begonnen met afgraving van het veen. Het gebied tussen de 's-Gravenweg en de Groenendijk bleef landbouwgrond. De bebouwing werd aan de westzijde van de weg gesitueerd.

Tot in de 50'er jaren van de 20e eeuw bleef de agrarische functie overheersen. Vanaf dat moment werd de woonfunctie belangrijker en vestigden zich ook niet-agrarische bedrijven langs de weg. In de laatste decennia zijn veel nieuwbouwwoningen aan de reeds bestaande voorraad toegevoegd. Een sterke ruimtelijke verdichting van het oorspronkelijk bebouwingslint is het gevolg.

2.1.2 Huidige karakteristieken

Door de slechte kwaliteit van de ondergrond aan de zijde van het Hitlandgebied werd historisch gezien de bebouwing voor het overgrote deel gerealiseerd aan de westzijde van de weg. De oostzijde bleef tot ver in deze eeuw vrij van bebouwing. Deze asymmetrische opbouw is één van de belangrijkste karakteristieken van de 's-Gravenweg. Tegenwoordig is deze opbouw minder duidelijk aanwezig omdat er veel nieuwbouw is gerealiseerd aan de oostzijde van de weg, met name in het gebied tussen de Kerklaan/Kortenoord/Groenendijk.

Met name in het zuidoosten van de Hitlandselaan is nog sprake van vergezichten over het polderlandschap.

De kavelstructuur wordt gevormd door lange, smalle kavels, begrensd door sloten en karakteristieke erfbeplanting met veelal bebouwing parallel aan de kavelrichting, op enige afstand van de weg.

Ten aanzien van het bebouwingspatroon is een onderscheid te maken in deelgebieden (zie figuur 2.1). Het gedeelte tussen de Scheve Overweg en de Hitlandselaan bestaat voornamelijk uit lintbebouwing met een min of meer open bebouwingsstructuur. In het gedeelte tussen de Hitlandselaan en Kortenoord is sprake van een gesloten lintbebouwing met een 'kernvorming' bij de Kerklaan, waar diverse niet-woonfuncties zijn gevestigd.

Figuur 2.1: Deelgebieden binnen plangebied 's-Gravenweg

Er is sprake van een aantal afwijkende situaties van het hierboven geschetste beeld:

• Op een enkele plek wordt het kleinschalige, regelmatige bebouwingspatroon onderbroken door een grootschalig element, o.a. exportslachterij Boer. Zowel de bouwmassa als de terreininrichting van de slachterij contrasteert sterk met de overige bebouwing en percelen van de 's-Gravenweg, hetgeen een aantasting betekent van het ruimtelijk beeld van het lint als geheel. In mindere mate geldt dat voor de bedrijven op Kortenoord.
• De van oorsprong aanwezige ruimtelijke karakteristiek van het gedeelte tussen de Hitlandselaan en de Kortenoord is nagenoeg geheel verdwenen. Als gevolg van nieuwbouw is hier een geheel gesloten bebouwingsstructuur ontstaan. Op sommige plaatsen zijn de sloten gedempt. De meer besloten ruimte heeft wel het groene karakter van de route behouden. Dit komt met name door de diepe voortuinen van de woningen aan de oostzijde. Alleen het eerste deel van de route nabij Kortenoord komt er wat betreft beplanting bekaaid af.
• Een ander element is de bebouwing en beplanting van de kavels loodrecht op de 's-Gravenweg (Kortlandstraat, Rijkskade, Hitlandselaan, NAM-weggetje en de kavel achter nr. 39). Zij hebben nauwelijks invloed op het ruimtelijk beeld van de 's-Gravenweg zelf, maar bepalen wel het uitzicht in de richting van het open landschap.

Het profiel van de 's-Gravenweg bepaalt ook het beeld van de 's-Gravenweg: de weg wordt aan beide zijden begrensd door een sloot en langs de gehele route staan aan beide zijden knotwilgen. Daar waar de sloot ontbreekt, ontbreken ook de bomen.

2.1.3 Cultuurhistorische bebouwing

In het plangebied zijn twee rijksmonument gelegen, namelijk:

• 's-Gravenweg 72 - 'Hoeve Bouwlust'. Een boerderij, waarschijnlijk uit de 18e eeuw, met dwars woonhuis. Thans is het pand in gebruik als woonhuis en meubelmakerij.
• 's-Gravenweg 182 - 'Villa Buitenlust'. Een uit 1884 daterende, eclectische villa, thans in gebruik als woonhuis.

Naast deze monumenten zijn langs de 's-Gravenweg nog meer karakteristieke waardevolle bebouwing en elementen aanwezig. Deze bebouwing geeft een beeld van de ontstaansgeschiedenis van het gebied en het oorspronkelijk gebruik. Het gaat daarbij om bebouwing die afzonderlijk of in combinatie met de omringende beplanting, de kavelstructuur en de waterhuishouding karakteristiek voor het plangebied zijn.

Gebruik is gemaakt van het door de provincie Zuid-Holland uitgevoerd Monumenten Inventarisatie Project (M.I.P.) voor de jongere bouwkunst en stedenbouw 1800-1945 van november 1981. Op basis daarvan zijn de volgende panden als karakteristiek aan te merken:

• 's-Gravenweg 31 – 'Beukenhof'. Een buitenhuis-herenboerderij uit de 18e eeuw. Het betreft een éénlaags buitenhuis onder zadeldak met nokrichting evenwijdig aan de weg;
• 's-Gravenweg 71 – 'Kerk van de Gereformeerde Gemeente in Nederland'. Dit pand is een éénlaags zaalkerkje onder zadeldak uit de 19e eeuw, wat verder van de weg afgelegen achter nr. 73 en 75.
• 's-Gravenweg 101 – 'Woning en koetshuis'. De oorspronkelijke functie van het pand was een woonhuis-koetshuis. De woning is gebouwd in de periode 1850-1875. Het perceel is deels omgeven door sloten en voorzien van hoge bomen.
• 's-Gravenweg 88 – 'Boerderij'. Een langshuis-boerderij onder rieten wolfsdak met kopgevel naar de straat uit circa 1850.
• 's-Gravenweg 92 – 'Bene Situs'. Een éénlaags woonhuis onder mansardedak.
• 's-Gravenweg 254 – 'Landzicht'. Een pand uit 1904 met een één- of tweelaags volume onder samengestelde kap met dakkapelletjes aan de zuidzijde. Links voor het huis staat een grote kastanjeboom.
• 's-Gravenweg 284 – 'Woonhuis'. Een éénlaags woonhuis met een zadeldak. De nokrichting is evenwijdig aan de straat.

De panden 's-Gravenweg 89, 91, 170 komen wel in het M.I.P. voor, maar zijn inmiddels geamoveerd.

De rijksmonumenten kennen hun eigen beschermingsregime via de Monumentenwet 1988. Ze worden daarom niet specifiek in dit bestemmingsplan geregeld. De karakteristieke panden zijn middels een aanduiding op de verbeelding weergegeven. Voor deze panden is een sloopregeling opgenomen in de regels.