Buitengebied

6.5 Cultuurhistorie

6.5.1 Cultuurhistorie

De gemeente onderschrijft de algemene beleidsregel gericht op het behoud en de ontwikkeling van cultuurhistorische waarden.

De karakteristieke panden zijn op de verbeelding aangeduid als 'karakteristiek' en gekoppeld aan een omgevingsvergunning. Voor de voormalige boerderijpanden geldt dezelfde regeling, maar deze hebben geen specifieke aanduiding. Voor al deze panden gelden strengere regels met betrekking tot restauratie, verbouw en sloop. Rijksmonumenten worden beschermd via de Monumentenwet. Voor de volledigheid hebben de rijksmonumenten een dubbelbestemming gekregen.

Karakteristieke bijgebouwen

De inventarisatie van karakteristieke panden richt zich voornamelijk op de bijzondere waarden van hoofdgebouwen. In de gemeente Westerveld zijn echter ook diverse karakteristieke bijgebouwen aanwezig. Deze bijgebouwen vormen vaak in samenhang met het hoofdgebouw belangrijke cultuurhistorische ensembles. Om de karakteristieke bijgebouwen te beschermen is een regeling opgenomen waarbij per aanvraag - die betrekking heeft op een bijgebouw - bekeken zal worden of sprake is van een karakteristiek bijgebouw. Binnen de karakteristieke bijgebouwen is het mogelijk om een recreatief verblijf te realiseren, mits wordt voldaan aan enkele voorwaarden. In onderstaand kader is een overzicht opgenomen van de verschillende categorieën bijgebouwen die voorkomen in de gemeente Westerveld, enkele basisvoorwaarden bij herbestemming en criteria.

Karakteristieke bijgebouwen:

• bak- of stookhuisje: in baksteen opgetrokken huisje onder zadeldak voorzien van dakpannen; vroeger vaak gebruikt voor het koken van de was, het bereiden van maaltijden, varkenskost of het bakken van brood;
• schaapskooi: vaak in hout opgetrokken (potdekselwerk), voorzien van een rieten kap, soms een pannendak; Kapschuur: gedeeltelijk open constructie voor opslag van bijvoorbeeld hooi of mate-rieel;
• varkenshok: vaak langwerpig in baksteen opgetrokken voorzien van zadeldak; in de zijgevels voorzien van mestdeuren, in sommige gevallen gecombineerd met een stook- of bakhuisje;
• Leerlooiershuisjes: met name in Dwingeloo aan de Nijstad;
• koetshuis en/of garages; rijk vormgegeven en vaak bij havezaten, herenhuizen en/of landhuizen;
• bijgebouwen bij landhuizen, havezaten en landgoederen (bouwhuis, oranjerie, thee/tuinkoepel, poortgebouw, koetshuis, etc.);
• bijgebouwen vanuit oogpunt van ambacht en kunstnijverheid: hieronder vallen onder andere kleinschalige timmerwerkplaatsen, smederijen, stelmakerijen, etc.

Basisvoorwaarden bij herbestemmen:

• geen negatieve invloed op ontwikkelingsmogelijkheden voor aanwezige agrarische bedrijven;
• geen negatieve invloed op natuur- en landschapswaarden in de directe omgeving;
• uitstraling naar de omgeving dient minimaal te zijn;
• uiterst beperkte buitenactiviteiten (opslag en parkeren);
• recreatieve activiteiten moeten plaatsvinden in de bestaande bebouwing;
• het oprichten van nieuwe bebouwing ten behoeve van recreatieve activiteiten is niet toegestaan;
• handhaving van de woonfunctie in het hoofdgebouw is een verplichting;

Criteria:

• het oorspronkelijke volume moet zichtbaar zijn;
• de relatie van het bijgebouw met het hoofdgebouw moet intact zijn, dat wil zeggen een origineel stookhuisje bij een boerderij welke is vervangen door een moderne woning kan niet meer als 'karakteristiek' worden aangemerkt;
• de relatie met de oorspronkelijke functie moet nog afleesbaar zijn;
• aanwezigheid oorspronkelijk materiaalgebruik exterieur (herbouw in oorspronkelijke vorm met nieuwe materialen is uitgesloten);
• aanwezigheid oorspronkelijke detaillering exterieur (ramen, gootlijsten, kozijnen, betimmeringen).

Beschermde dorpsgezichten

In de gemeente Westerveld is een aantal beschermde dorpsgezichten gelegen, waarvan Westeinde, Eursinge en Havelte - Van Helomaweg (De Wal) binnen het plangebied zijn gelegen. De oorspronkelijke ruimtelijke structuur en bebouwing van de dorpen zijn door de eeuwen heen goed bewaard gebleven. Dit heeft er toe geleid dat beide dorpen als 'beschermd dorpsgezicht' zijn aangemerkt. Voor de beschermde dorpsgezichten is een beschermende regeling opgenomen in de vorm van een dubbelbestemming. Aan de dubbelbestemming is een omgevingsvergunningsstelsel voor werkzaamheden gekoppeld, maar ook voor het bouwen en verwijderen van bouwwerken. De beschrijving van de karakteristieken van de gebieden is opgenomen in bijlage 3.

Zandpaden

De gemeente kent zandpaden die van cultuurhistorische waarde zijn. Deze paden mogen niet verhard worden. Hiermee is behoud van deze waarde beschermd.

6.5.2 Archeologie

Ook voor de archeologische waarden in het buitengebied geldt dat de gemeente zich richt op behoud en ontwikkeling. Als nadere uitwerking op de bestaande gegevens van AMK en IKAW is een gemeentelijke Archeologische beleidsadvieskaart Gemeente Westerveld opgesteld25. Verwezen wordt naar paragraaf 5.6.2 over hoe de beleidsadvieskaart verwerkt is in dit bestemmingsplan.

• 25. G. Aalbersberg (januari 2010) Gemeente Westerveld: een archeologische verwachtingen- en beleidsadvieskaart. RAAP-rapport 2021. RAAP Archeologisch Adviesbureau BV, Weesp.