Bebouwde kom Bruinisse

3.4 Ruimtelijke structuur

De historische karakteristieken van het voorstraatdorp zijn nog steeds goed zichtbaar. Bruinisse ligt aan de voormalige zeedijk, bekend als de Havenkade, en de voorstraat, bekend als Oudestraat, staat hier haaks op. De Oudestraat komt aan de zuidzijde uit op de Ring. Vroeger lag binnen de Ring alleen de kerk, maar later is er ook aan de binnenzijde gebouwd. De rationele opbouw van het voorstraatdorp is zowel oost als west van de Oudestraat goed te herkennen. Aan de oostzijde is slechts één achterstraat aanwezig: de Deestraat. Aan de westzijde zijn dit er drie: de Kerkstraat, Schoolstraat en Molenstraat. Tussen deze straten liggen diverse haaks gesitueerde verbindingsstraten. Ten zuiden van de Ring, in het verlengde van de Oudestraat, ligt nog een sterk lineaire structuur: de Nieuwstraat / Dorpsweg. Het stratenpatroon is echter minder rationeel dan dat van het traditionele voorstraatdorp. Er is eigenlijk een mengvorm ontstaan tussen een ringdorp en een voorstraatdorp. De dwarsstraten liggen meer diagonaal en passen niet helemaal meer in het rationele grid.

In vrijwel de gehele historische kern is de bebouwing dusdanig verdicht dat er sprake is van geschakelde, individuele panden. De woningen staan vrijwel allemaal in de rooilijn aan de straat, zonder een voortuin. Naarmate men verder van de voorstraat verwijderd is, komen meer vrijstaande en twee-onder-één-kap woningen voor, iets teruggelegen ten opzichte van de weg. De ontsluiting en oriëntatie van de panden zijn altijd op de straat gericht. Vrijwel overal betreft het panden van één of twee bouwlagen van wisselende hoogtes, met een zadeldak, schilddak of mansardedak. Afwisselend zijn langsgevels en kopgevels toegepast, waardoor een gevarieerd straatbeeld ontstaat. Op enkele plekken wordt dit beeld afgewisseld met kleine blokken met rijwoningen uit de periode na 1945. Deze woningen hebben gezamenlijk één onderbouw en één kap, waardoor er geen sprake meer is van individualiteit. Voornamelijk langs de achterstraten is er met enige regelmaat sprake van historische bedrijfsmatige bebouwing. Deze objecten hebben een meer gesloten karakter dan de meeste woningen. Aan de voorstraat komen deze niet voor, daar zijn oorspronkelijk alleen representatieve en verzorgde gevels op de weg gericht.

In het oude centrum bevindt zich één rijksmonument op het adres Oudestraat 27. Het betreft een 18e eeuwse mosselvisserswoning, bekend als de 'Bruinisser Oudheidkamer'. Dit huis heeft een voorgevel met blokbepleistering en een neoclassicistische deuromlijsting uit circa 1860. Het voorhuis bevat de oorspronkelijke inrichting met wandbetimmeringen voorzien van bedsteden en kasten.

Daarnaast zijn er diverse andere beeldbepalende panden die de geschiedenis van Bruinisse zichtbaar maken, met name woonhuizen en boerderijen. Historische woonhuizen zijn veelal eenvoudige 19e eeuwse (gepleisterde) dwarse huizen, onder andere aan de Molenstraat, de Schoolstraat en de Deestraat. Ook boerderijen zijn typerend. Deze zijn met name aan de zuidzijde van de dorpskern aan de Molenweg en de Langeweg gesitueerd. Deze dateren uit de eerste helft van de 20e eeuw en zijn opgebouwd in één bouwlaag met een kap en voorzien van een mansarde- danwel zadeldak. Verder zijn op het erf nog diverse schuren aanwezig.

Buiten de historische kern hebben de woon- en werkgebieden een meer planmatig karakter. In de stedenbouwkundige structuur van Bruinisse zijn diverse ruimtelijke eenheden te onderscheiden.

Ruimtelijke opbouw Bruinisse

Bruinisse-West

De woonwijk ten westen van de historische kern van Bruinisse bestaat voornamelijk uit woningen met een grote architectonische samenhang. De wijk is opgezet rondom Dr. de Kockstraat middels een rationele bouwblokbenadering met zowel aaneengebouwde als vrijstaande en (geschakelde) twee-aaneen gebouwde woningen. Hierbij zijn er per bouwblok geclusterde parkeervoorziening aanwezig.

Riekusweel

De woonwijk Riekusweel, ten zuidoosten van de historische kern, kent eveneens een grote samenhang. Hoewel hier in verschillende perioden is gebouwd, zijn er duidelijke overeenkomsten in architectuur met verwijzingen naar de historische bouw in Bruinisse. Het noordelijke deel bestaat uit bouwblokken aansluitend op historische bebouwing van de dorpskern. Het midden en zuidelijke deel van de wijk bestaat overwegend uit vrijstaande en twee-onder-één-kap woningen in een wisselende verkaveling met veel variatie in oriëntatie, rooilijnen, architectuur en het materiaal- en kleurgebruik. Het recentelijk gebouwde deel bestaat uit strokenbouw met de oriëntatie van de privé-tuinen gericht op het zuidwesten.

Bedrijventerreinen (havens en bedrijventerrein)

In Bruinisse is er sprake van clustering van een aantal bedrijven op een bedrijventerrein net buiten de woonkern. Daarnaast is er sprake van een reparatiehaven die buiten de kern aan de Zuid Grevelingen gelegen is en de Vluchthaven gelegen aan de Krammer en Zijpe. Het bedrijven- en haventerrein wordt gekenmerkt door een sterk op de functie gerichte, grootschalige bebouwing. De terreinen hebben veelal gemengde functies welke variëren van productiehallen en opslagloodsen tot een benzinepomp of garage met showroom. De kantoor- en kantinegedeelten zijn vaak in het bedrijfsgebouw geïntegreerd. Op het bedrijventerrein komen ook bedrijfswoningen voor. Deze woningen bestaan uit één bouwlaag met een verdieping in de kap.

De Vluchthaven zelf is een bijzonder infrastructureel element van verkeershistorische waarde. De haven is in 1931 aangelegd in een deel van de Stoofpolder als vlucht- / aanmeerplaats in de route tussen het kanaal door Zuid-Beveland en Dortsekil. In de loop der jaren hebben de havenactiviteiten zich verder uitgebreid.

Het gebied tussen de Dorpsweg, Rijksstraatweg, Zijpe, Vluchthavenweg en Nieuwlandje kan in het kader van de VNG-brochure 'Bedrijven en Milieuzonering, 2009' worden beschouwd als een gemengd gebied waar de functies wonen en werken samengaan. Dat gesproken kan worden van een gemengd gebied wordt bepaald door de aanwezigheid van het bedrijventerrein in het gebied met bijbehorende infrastructuur en verkeersbewegingen (bepaald in ABRvS 200604216/1).

Zijpe

Aan het einde van de Rijksstraatweg liggen aan het Zijpe, bekend als het oude veerplein enkele burgerwoningen. Het gebied grenst aan de rand van het bedrijventerrein en de Vluchthaven. Op het oude veerplein staat ook het tot restaurant omgebouwde veerhuis. Nabij de Zijpe en de Rijksstraatweg ligt de Zuidweg waar burgerwoningen worden afgewisseld met kleinschalige bedrijfsgebouwen.

Woonwagenstandplaats

Aan de noordzijde van de Vluchthaven ligt aan het Nieuwlandje een woonwagenstandplaats. Hier bevinden zich enkele woonwagens.

Groenstructuur

Bruinisse heeft een eenvoudige hoofdgroenstructuur met een wat onsamenhangend karakter. Het meest westelijke gelegen gebied is dat van de uitbreidingen van Aquadelta/Grevelingenhout. Een parkachtige woon- en recreatie-enclave die nagenoeg los staat van de groenstructuur van Bruinisse. Het meeste noordelijk gelegen knooppunt Noorddijk-N59 vormt een van de vier entrees tot Schouwen-Duiveland. Het is te kenmerken als een autonoom gebiedje zonder duidelijke groenstructuur. De twee loodrecht op elkaar staande en kruisende hoofdontsluitingswegen (Molenweg en Dorpsweg) zijn de grootste dragers van de lokale groenstructuur.

Tussen het centrum nabij de haven en de kruising Molenweg-Dorpsweg ligt een grote diversiteit aan kleine versnipperde groenvoorzieningen. Ten zuidoosten van de provinciale weg N59 is het Westplantsoen gelegen. Geheel aan de oostzijde liggen onder andere de sportvelden en het woonwagenkamp. De sportvelden worden in de nabije toekomst in zuidelijke richting verplaatst en tegen de noordkant van het industrieterrein gerealiseerd. Tot slot ligt in het zuiden een groot bedrijventerrein los van de groenstructuur van het centrum en zonder verdere noemenswaardige groenkwaliteit.

Onderstaande figuur geeft de hoofdgroenstructuur weer zoals deze is omschreven in het Groenkwaliteitsplan. Deze structuur valt alleen samen met de waterstructuur van de Molenweg en Dorpsweg. Het is een puur functionele relatie zonder extra ruimtelijke kwaliteiten.

Weergave hoofdgroenstructuur Bruinisse

Landschappelijke inpassing

Nagenoeg rond heel Bruinisse is een stevige groene rand aanwezig die als groene buffer fungeert tussen de bebouwing en het omliggende buitengebied. Aan de Grevelingen komend van buiten het eiland, is er zicht op de havens en het dorpscentrum. Vanuit het zuiden is met name de meest recente uitbreiding van Aquadelta een markante confrontatie tussen rood en groen. Met ander woorden raken bebouwing en landelijk gebied elkaar hier direct door de openheid en een gebrek aan inpassingsgroen.

Bestemming

Het groen rondom Bruinisse heeft hoofdzakelijk tot doel af te schermen. Intern geldt het Westplantsoen als buffer tussen N59 en wonen. De uitgeefbaarheid van openbaar groen aan particulieren beperkt zich tot die stukken waar de hoofdgroenstructuur niet nadelig wordt aangetast en waar de gehanteerde minimale afstanden tussen verschillende bestemmingen niet mag worden overschreden. Ook de beeldkwaliteit wordt bepaald door de mate van versnippering en de aard van het type afscherming.

De hoofdgroenstructuur is daarmee in hoge mate beeld- en structuurbepalend en van groot belang voor de kern. Bundeling, behoud en versterking van de kwaliteit van deze structuur is het uitgangspunt. Voorkomen moet worden dat de hoofdgroenstructuur door grondverkopen en/of functiewijziging aan kracht of beeld nog verder verliest of versnipperd raakt.