Sassenheim-Noord en Buurtschap Teijlingen

4.7 Archeologie en cultuurhistorie

4.7.1 Regelgeving en beleid

Rijksbeleid 

Als gevolg van het Verdrag van Valletta, dat in 1998 door het Nederlandse parlement is goedgekeurd en in 2006 zijn beslag heeft gekregen in de Wet op de Archeologische Monumentenzorg, is de Monumentenwet 1988 gewijzigd. Rijk en provincie stellen zich op het standpunt dat in het ruimtelijk beleid zorgvuldig met het archeologische erfgoed moet worden omgegaan. Voor gebieden waar archeologische waarden voorkomen of waar reële verwachtingen bestaan dat ter plaatse archeologische waarden aanwezig zijn, dient voorafgaand aan bodemingrepen archeologisch onderzoek te worden uitgevoerd. De uitkomsten van het archeologisch onderzoek dienen vervolgens volwaardig in de belangenafweging te worden betrokken.

Het Rijk heeft deze beleidsuitgangspunten neergelegd in onder meer de Cultuurnota 2005-2008, de Nota Belvedère, de Nota Ruimte en het Structuurschema Groene Ruimte 2.

Provinciaal beleid

De provincie Zuid-Holland hanteert het uitgangspunt dat op terreinen die voorkomen op de Archeologische Monumentenkaart Zuid-Holland en in gebieden die op de kaart archeologische waarden van de Cultuurhistorische Hoofdstructuur (CHS-kaart) ten minste een redelijke tot grote kans op archeologische sporen hebben, archeologisch vooronderzoek in het kader van de planvoorbereiding dient plaats te vinden. Voor zover er onzekerheid bestaat over de precieze aanwezigheid van archeologische waarden, dient in het bestemmingsplan voor het bouwrijp maken een omgevingsvergunning voor het uitvoeren van werken of werkzaamheden te worden gehanteerd. Het verlenen van een omgevingsvergunning wordt daarbij afhankelijk gesteld van de uitkomsten van nader archeologisch onderzoek en de belangenafweging op grond daarvan.

Overeenkomstig artikel 14 van de Verordening Ruimte is voor de landgoedbiotoop een vrijwaringszone op de verbeelding opgenomen. Volgens de verordening bestaat de landgoedbiotoop uit een aantal onderdelen:

• 1. de buitenplaats zelf en daaromheen;

De buitenplaats bestaat uit het complex in de huidige situatie met het 17e eeuwse woning. Daaromheen ligt het park met de gracht.

• 2. de koppeling van het landgoed aan een structuur;

De (basis)structuur waar een buitenplaats bewust aan gekoppeld is kan bestaan uit een waterloop, weg, of beide. De basisstructuur is vaak gerelateerd aan de landschappelijke onderlegger. Een buitenplaats kan direct aan de basisstructuur grenzen, maar daaraan ook verbonden via zichtlijnen (al dan niet gecombineerd met lanen).

• 3. het panorama;

Een panorama is een zichtrelatie tussen het hoofdhuis en de openbare ruimte buiten het complex. Het gaat vaak om een op enige afstand gelegen weg van waar het zicht door bomen in een trechtervorm wordt 'geleid' naar het huis. Een panorama waaiert uit en is geen nauw ingekaderde lijn: de zichtlijn.

• 4. de zichtlijn;

Een zichtlijn is een nauw ingekaderde, ontworpen lijn, die van buiten de buitenplaats zicht geeft op het hoofdhuis en vice versa.

• 5. het blikveld.

Het blikveld bestaat uit de vrije ruimte die nodig is om de buitenplaats van buitenaf als geheel te kunnen herkennen en ervaren. Het gaat om buitenplaatsen met hoog opgaande beplanting in een vlak en grotendeels open, groen, al dan niet agrarisch gebied. Het blikveld heeft een straal die overeenkomt met respectievelijk voorkant, achterkant en zijkant van de buitenplaats, plus het grotendeels opgen gebeid tot de grens van de dichtstbijzijnde openbare ruimte (weg, meer, water en dergelijk). Indien een servituut van kracht is dat voorziet in een ruimer blikveld, dan wordt dat servituut aangehouden.

Gemeentelijk beleid

In de nota 'Onder de grond, beleid voor archeologie in Teylingen' is het gemeentelijk archeologiebeleid vastgelegd. Het beleid is gebaseerd op wetgeving en de archeologische verwachtings- en beleidskaart van Teylingen en heeft tot doel om het archeologisch erfgoed te behouden en te beschermen. Voor het nemen van beslissingen is een archeologische verwachtings- en beleidskaart opgesteld. Deze geeft inzicht in de archeologische waarden en verwachtingen in Teylingen. Op basis van deze kaart kunnen initiatiefnemers zo goed mogelijk worden geïnformeerd over eventuele archeologische consequenties van ruimtelijke ingrepen. Op de archeologische beleidskaart zijn de archeologisch waardevolle gebieden aangegeven. De gebieden zijn onderverdeeld in Archeologisch Waardevolle Verwachtingsgebieden AWV 1 t/m 6 en Archeologische Waardevolle Gebieden AWG 1 t/m 2. Per gebied is een voorschrift aangegeven.

4.7.2 Onderzoek cultuurhistorie

Bescherming landgoedbiotoop

De cultuurhistorische waarde van Huis ter Leede staat verwoord in een rapport dat door Beek en Kooiman is opgesteld in opdracht van de provincie Zuid-Holland. Voor Huis ter Leede wordt aangegeven dat het complex een beschermde status heeft. Van oorsprong is Huis ter Leede een 17e eeuwse buitenplaats met een lange oprijlaan naar de Hoofdstraat. Het complex bestaat uit een - in chaletstijl herbouwd - landhuis, met enkele bijgebouwen achter op het terrein. Daarbij is sprake van een landschappelijk aangelegd park en een weiland aan de noordoostzijde van het terrein. De voormalige bochtige oprijlaan wordt geflankeerd door laanbomen (eiken) en woonhuizen en heet nu Ter Leedelaan.

Het landgoed Huis ter Leede wordt beschermd met een landgoedbiotoop. Binnen de biotoop valt het huis met tuin en park. Daarnaast is hier ook de basisstructuur opgenomen van weg en water en eveneens de oprijlaan. Via de oprijlaan is een zichtlijn naar het huis aanwezig. Vanuit het huis is een panorama uitzicht op het weiland aan de noordoostzijde. Verder zijn blikvelden aanwezig aan de oost- en zuidzijde.

De biotoop is door middel van een gebiedaanduiding landgoedbiotoop op de verbeelding opgenomen. Bestemmingsplannen die nieuwe ontwikkelingen mogelijk maken voor gronden gelegen binnen de biotoop van de afzonderlijke historische buitenplaatsen, dienen de waarden van de landgoedbiotoop te beschermen, en waar mogelijk gericht te zijn op verbetering en versterking van de kwaliteit van het landgoed en zijn biotoop.

Ter plaatse van de Baron van Heemstralaan 16 is het toegestaan om binnen de woonbestemming bijgebouwen te realiseren. Deze locatie bevindt zich gedeeltelijk binnen de landgoedbiotoop. Het perceel heeft een zeer bosrijk karakter, waardoor door de eventuele bouw van een bijgebouw het blikveld of de zichtlijnen van het landgoed en/of de waarneembaarheid vanaf het openbaar terrein niet worden aangetast. Behalve deze kleinschalige bouwmogelijkheid maakt dit grotendeels conserverende bestemmingsplan geen ontwikkelingen in de landgoedbiotoop mogelijk. Daarnaast worden door de gebiedsaanduiding de bouwmogelijkheden binnen de biotoop gereduceerd. Specifiek heeft Het Huis ter Leede een aparte bestemming gekregen, namelijk de bestemming Landgoed.

Bescherming kasteelbiotoop

De cutuurhistorische waarde van de Ruïne van Teylingen is in het rapport van Beek en Kooiman, in opdracht van de provincie Zuid-Holland onder andere beschreven (november 2010). De Ruïne van Teylingen is een ronde waterburcht uit de 13e eeuw met resten van een donjon. Oorspronkelijk bestond het kasteel uit een ronde muur. De aanleg van de donjon wordt gedateerd rond 1250. Ook was een voorburcht aanwezig. In de 17e en 18e eeuw was een uitgebreide (geometrische) tuinaanleg aanwezig rondom het kasteel. Het kasteel is in 1803 verkocht, waarna de voorburcht is gesloopt en de omringende tuinaanleg is verwijderd. In 1888 is het kasteel in verwaarloosde toestand aan het Rijk overgedragen, waarna rond 1900 en 1953 restauraties hebben plaatsgevonden. Sinds 1933 wordt verval door constructieve maatregelen voorkomen.

De landschappelijke context van dit kasteelterrein is in de loop der tijd sterk gewijzigd. Afgezien van het tracé van de Teylingerlaan, zijn geen overblijfselen herkenbaar van de voormalige geometrische tuinaanleg rondom het kasteel. De directe omgeving wordt aan de noordelijke, oostelijke en zuidelijke zijde van het kasteelterrein gedomineerd door recente bebouwing. Aan de westzijde is nog een open agrarische gebied, waarvan wel de verkavelingspatroon is gewijzigd ten opzichte van de topografische kaart uit circa 1850.

De ruïne van Teylingen is gekenmerkt in categorie E (kasteel/kasteelterrein). Daar waar kastelen, of resten daarvan, boven het maaiveld aanwezig zijn, worden biotopen voor opgenomen. De Ruïne van Teylingen valt onder deze categorie. Om die reden is een biotoop in dit bestemmingsplan opgenomen voor de Ruïne. Binnen dit conserverende bestemmingsplan worden verder geen otnwikkelingen mogelijk gemaakt binnen de kasteelbiotoop. Door een aanduiding op de verbeelding op te nemen worden de mogelijkheden binnen het plan voor eventuele ontwikkelingen voor deze biotoop gereduceerd. De Ruïne heeft in dit plan de bestemming Slot Teylingen gekregen.

4.7.3 Vertaling archeologisch beleid naar bestemmingsplan

Binnen het plangebied komen verschillende (verwachtings)waarden voor. Deze variëren van terrein met de status 'niet beschermd archeologisch monument', een 'hoge verwachting' tot een 'lage verwachting'. De nota archeologie geeft aan welke onderzoeksdrempels er per gebied zijn en waar het onderzoek naar gedaan moet worden. De bestemming Waarde – Archeologie uit het handboek bestemmingsplannen is in het bestemmingsplan opgenomen met een specifieke vorm van waarde - 1 t/m 3. De aanduiding 'specifieke vorm van waarde - 1' heeft betrekking op de hoge archeologische verwachting, bebouwd en terrein met status van de archeologische verwachtingskaart. De aanduiding 'specifieke vorm van waarde - 2' heeft betrekking op middelmatige archeologische verwachting en de aanduiding 'specifieke vorm van waarde - 3' heeft betrekking op de diverse categorieën met een lage archeologische verwachting.

Figuur 4.3 Uitsnede archeologische beleidskaart gemeente Teylingen.

Monumenten

4.7.4 Monumenten

Binnen het plangebied zijn de volgende rijksmonumenten gelegen. De rijksmonumenten worden beschermd door de Monumentenwet. De monumenten, met uitzondering van de Ruïne van Teylingen, zijn verder niet in dit bestemmingsplan aangeduid.

Nummer		Beschrijving	Type
33033		Toegangshek Huis ter Leede, Baron van Heemstralaan 7	Toegangshek
33034		Hoofdgebouw Ter Leede onderdeel van complex historische buitenplaats Ter Leede, Ter Leedelaan 43	Kastelen, landhuizen, e.d.
33035		Huis ter Leede, Baron van Heemstralaan 7	Bijgebouw
33036		Boerderij ´t Kraaienest, Baron van Heemstralaan 9-11 (Huis ter Leede)	Agrarische gebouwen
33037		Oranjerie Huis ter Leede, Baron van Heemstralaan 13
510542		Voormalige bollenschuur Gebroeders Bergman, Teylingerlaan 69	Agrarische gebouwen
528392		Complex historische buitenplaats Ter Leede, Ter Leedelaan 43	Kastelen, landhuizen, e.d.
528393		Hoofdgebouw Ter Leede (nr. 1) onderdeel van complex historische buitenplaats Ter Leede, Ter Leedelaan 43	Kastelen, landhuizen, e.d.
528394		Historische tuinen/ en parkaanleg (nr. 2) onderdeel van complex historische buitenplaats Ter Leede, Ter Leedelaan 43	Kastelen, landhuizen, e.d.
528395		Boerderij (nr. 3) onderdeel van complex historische buitenplaats Ter Leede, Ter Leedelaan 43	Kastelen, landhuizen, e.d.
528396		Stalgebouw (nr. 4) onderdeel van complex historische buitenplaats Ter Leede, Ter Leedelaan 43	Kastelen, landhuizen, e.d.
528397		Oranjerie (nr. 5a) onderdeel van complex historische buitenplaats Ter Leede, Ter Leedelaan 43	Kastelen, landhuizen, e.d.
528398		Moestuinmuur (nr. 5b) onderdeel van complex historische buitenplaats Ter Leede, Ter Leedelaan 43	Kastelen, landhuizen, e.d.
529198		Toegangshek (nr. 6) onderdeel van complex historische buitenplaats Ter Leede, Ter Leedelaan 43	Kastelen, landhuizen, e.d.