Sassenheim-Centrum

4.8 Archeologie en cultuurhistorie

4.8.1 Normstelling en beleid

Rijksbeleid

Verdrag van Malta

Als gevolg van het Verdrag van Malta, dat in 1998 door het Nederlandse parlement is goedgekeurd en in 2006 zijn beslag heeft gekregen in de Wet op de Archeologische Monumentenzorg, is de Monumentenwet 1988 gewijzigd. Rijk en provincie stellen zich op het standpunt dat in het ruimtelijk beleid zorgvuldig met het archeologische erfgoed moet worden omgegaan. Voor gebieden waar archeologische waarden voorkomen of waar reële verwachtingen bestaan dat ter plaatse archeologische waarden aanwezig zijn, dient voorafgaand aan bodemingrepen archeologisch onderzoek te worden uitgevoerd. De uitkomsten van het archeologisch onderzoek dienen vervolgens volwaardig in de belangenafweging te worden betrokken.

Het Rijk heeft deze beleidsuitgangspunten neergelegd in onder meer de Visie Erfgoed en Ruimte en de Modernisering Monumenten zorg.

De Visie Erfgoed en Ruimte 'Kiezen voor Karakter' is de vervanging voor de in 2009 verlopen 'Nota Belverdère', waarin een visie is gegeven op de wijze waarop met de cultuurhistorische kwaliteiten van gebieden en objecten in de toekomstige ruimtelijke ontwikkeling in Nederland kan worden omgegaan.

In 2009 is door het rijk een nieuwe visie op de monumentenzorg geformuleerd genaamd Modernisering Monumentenzorg (MoMo). Eén van de pijlers in deze visie is het belang laten meewegen in de ruimtelijke ordening. Hierbij zal een verschuiving plaatsvinden van objectgerichte bescherming naar een gebiedsgerichte aanpak. In het verlengde van deze pijler is een ander doel in de visie geformuleerd, namelijk het opstellen van een visie op erfgoed. Een belangrijk ander doel van deze nieuwe visie is het formuleren van een visie op erfgoed. De visie, Visie Erfgoed en Ruimte (VER) 'Kiezen voor Karakter', is gericht op het verbinden van de zorg voor het cultureel erfgoed met andere ruimtelijke ontwikkelingsopgaven op het gebied van onder meer economie, veiligheid en duurzaamheid. De visie zet overheden, initiatiefnemers, eigenaren, ontwikkelaars en ruimtelijk ontwerpers er toe aan om de waarde van het cultureel erfgoed in te zetten bij de ontwikkeling van gebieden. De Visie Erfgoed en Ruimte 'Kiezen voor Karakter' is aanvullend aan de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte, waarin het kabinet de unieke cultuurhistorische waarde van nationaal belang planologisch borgt.

 

Daarnaast is met ingang van 1 januari 2012 het Besluit ruimtelijke ordening (Bro) aangepast. Hierin is opgenomen dat in het bestemmingsplan een beschrijving moet worden opgenomen van de in het gebied aanwezige cultuurhistorische waarden.

Provinciaal beleid

De provincie Zuid-Holland hanteert het uitgangspunt dat op terreinen die voorkomen op de Archeologische Monumentenkaart Zuid-Holland en in gebieden die op de kaart archeologische waarden van de Cultuurhistorische Hoofdstructuur (CHS-kaart) ten minste een redelijke tot grote kans op archeologische sporen hebben, archeologisch vooronderzoek in het kader van de planvoorbereiding dient plaats te vinden. Voor zover er onzekerheid bestaat over de precieze aanwezigheid van archeologische waarden, dient in het bestemmingsplan voor het bouwrijp maken een omgevingsvergunning voor het uitvoeren van werken of werkzaamheden te worden gehanteerd. Het verlenen van een omgevingsvergunning wordt daarbij afhankelijk gesteld van de uitkomsten van nader archeologisch onderzoek en de belangenafweging op grond daarvan.

Gemeentelijk beleid

In de nota 'Onder de grond, beleid voor archeologie in Teylingen' is het gemeentelijk archeologiebeleid vastgelegd. Het beleid is gebaseerd op wetgeving en de archeologische verwachtings- en beleidskaart van Teylingen en heeft tot doel om het archeologisch erfgoed te behouden en te beschermen. Voor het nemen van beslissingen is een archeologische verwachtings- en beleidskaart opgesteld. Deze geeft inzicht in de archeologische waarden en verwachtingen in Teylingen. Op basis van deze kaart kunnen initiatiefnemers zo goed mogelijk worden geïnformeerd over eventuele archeologische consequenties van ruimtelijke ingrepen. Op de archeologische beleidskaart zijn de archeologisch waardevolle gebieden aangegeven. De gebieden zijn onderverdeeld in Archeologisch Waardevolle Verwachtingsgebieden AWV 1 t/m 6 en Archeologische Waardevolle Gebieden AWG 1 t/m 2. Per gebied is een voorschrift aangegeven.

4.8.2 Onderzoek - Archeologie

Archeologische verwachtingswaarden

RAAP Archeologisch adviesbureau heeft voor de gemeente Teylingen een archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart opgesteld. Op basis hiervan heeft de gemeente Teylingen op 1 maart 2010 de Nota Archeologie 'Onder de Grond' vastgesteld. Op basis van deze nota worden de archeologische waarden in dit bestemmingsplan vastgelegd. Binnen het plangebied komen verschillende (verwachtings)waarden voor, zie figuur 4.4. Deze variëren van een terrein met onbekende verwachting, een 'lage verwachting' tot een terrein met een 'hoge verwachting' en 'archeologisch waardevolle gebieden'. De nota archeologie geeft aan welke onderzoeksdrempels er per gebied zijn en waar onderzoek naar gedaan moet worden. De bestemming Waarde - Archeologie uit het handboek bestemmingsplannen is in het bestemmingsplan opgenomen met de aanduidingen 'specifieke vorm van waarde - ar2' en 'specifieke vorm van waarde - 1 t/m 3'.

De aanduidingen 'specifieke vorm van waarde - ar2' heeft betrekking op het AMK-terrein van de N.H kerk aan het Kerkplein. Dit archeologische monument (monumentnr. 4043 ) valt onder artikel 18 van de provinciale Verordening Ruimte.

De aanduiding 'specifieke vorm van waarde - 1' heeft betrekking op de hoge archeologische verwachting, bebouwd en terrein met status van de archeologische verwachtingskaart (AWV 1 en AWG 2). Op de onderstaande kaart is zichtbaar dat er in het plangebied van Centrum een groot Archeologisch Waardevol Gebied ligt (AWG 2), een terrein met status. Dit archeologische monument (monumentnr. 15352) staat op de provinciale Cultuurhistorische kaart als stads- en dorpskern aangegeven. De aanduiding 'specifieke vorm van waarde - 2' heeft betrekking op middelmatige archeologische verwachting (AWV 2) en de aanduiding 'specifieke vorm van waarde - 3' heeft betrekking op de diverse categorieën met een lage archeologische verwachting (AWV 3 t/m 6). Voor de onbekende verwachting is de 'specifieke vorm van waarde - 3' opgenomen.

De bestemming 'Waarde - Archeologie' met de diverse aanduidingen is in de regels opgenomen en zijn weergegeven op de verbeelding. Binnen het plangebied zijn de archeologische aanduidingen 'specifieke vorm van waarde - ar2', 'specifieke vorm van waarde - 1', 'specifieke vorm van waarde - 2' en 'specifieke vorm van waarde - 3' aanwezig. Voor een aantal locaties is de dubbelbestemming Waarde - Archeologie verwijderd. Voor deze locaties is al archeologisch onderzoek gedaan en daarom vrijgegeven van archeologische waarde.

Figuur 4.4 Uitsnede Archeologische beleidskaart gemeente Teylingen.

4.8.3 Onderzoek - Cultuurhistorie

Het Oude Koningshuis

Binnen het plangebied is volgens de CHS-kaart van de provincie Zuid-Holland slechts beperkt sprake van cultuurhistorische waarden+ zie figuur 4.5. Het Oude Koningshuis ligt net buiten het plangebied van dit bestemmingsplan. Het huis en de omgeving is aangegeven als landgoedbiotoop. Een gedeelte van die biotoop valt binnen het plangebied. Daarnaast is hier sprake van een zichtlijn en van een blikveld in noordoostelijke richting. Het blikveld is buiten het plangebied gelegen.

De buitenplaats werd vermoedelijk rond 1628 aangelegd. Het stond toen bekend als Ter Nieuwburgh, vernoemd naar de stichter, jonkheer van Nyenburgh. In 1680 kwam het landgoed in handen van stadhouder-koning Willem III. Vermoedelijk stamt de huidige naam uit deze tijd. Het huis lag aan een grillig vergraven gracht met een eiland. Voor en achter het huis waren zichtassen aanwezig die over de Wilhelminalaan nog steeds aanwezig is. In de tweede helft van de 19e eeuw werd het terrein van Het Oude Koningshuis verkaveld. Sinds 2003 is het gebouw, na een grondige verbouwing geschikt gemaakt voor bewoning.

Rond het huis liggen de restanten van een landschappelijke parkaanleg die voor 1819 al tot stand moet zijn gekomen. Het terrein was van oorsprong een stuk groter en bestond grotendeels uit een parkbos. (bron: www.kasteleninzuidholland.nl).

Figuur 4.5 Uitsnede CHS provincie Zuid Holland.

Ruïne van Teylingen

Ten noorden van het plangebied is de Ruïne van Teylingen gelegen. Een uitgebreide beschrijving van de ruïne is opgenomen in het bestemmingsplan Sassenheim - Noord. Het is echter ook voor dit bestemmingsplan nog relevant doordat de Teijlingerlaan onderdeel uitmaakt van het basisstructuur van de kasteelbiotoop. De Teijlingerlaan is gedeeltelijk gelegen in dit plangebied.

Teylingerlaan

De Teylingerlaan kenmerkt zich ook als een lint. Dit is op de cultuurhistorische waardenkaart van de provincie ook aangegeven als een nederzettingen lint met hoge waarde, met een structuur die intact is met een redelijk gave bebouwing. Het lint gaat over in de Kastanjelaan en de Weltevreden. Voor deze wegen geldt ander welstandsbeleid en dient bij eventuele ruimtelijke ontwikkelingen rekening te worden gehouden met provinciaal beleid.

Bij ruimtelijke ontwikkelingen binnen de bovenstaande gebieden dient rekening te worden gehouden met de cultuurhistorische waarden. Zo moet de nieuwbouw worden ingepast binnen de bestaande structuur. Ingrepen ten nadele van de waarden is in principe niet toegestaan. Binnen een ruimtelijk plan ten behoeve van ontwikkeling binnen deze gebieden, moet ruim aandacht worden gegeven aan hoe het nieuwe plan past binnen de gegeven waarden.

Aangezien binnen dit bestemmingsplan geen nieuwe ontwikkelingen worden mogelijk gemaakt, is dit aspect verder niet van belang.

Monumenten

Binnen het plangebied is een aantal rijks- en gemeentelijke monumenten gelegen. De rijksmonumenten worden beschermd door de Monumentenwet. De monumenten leveren een belangrijke bijdrage aan de sfeer en de herkenningspunten van het centrum. De monumenten zijn verder niet in dit bestemmingsplan aangeduid.

Rijksmonumenten

Nummer		Beschrijving	Type
33032		Hoofdstraat 217, N.H. Kerk	Kerkgebouw
509030		Hoofdstraat 159, woonhuis Casa Reale	Woning
509028		Hoofdstraat 230,	Woning

Gemeentelijke monumenten

Nummer		Beschrijving	Type
12		Hoofdstraat 161-163	Woning
13		Hoofdstraat 165 (villa West End)	Woning
14		Hoofdstraat 167 (voormalig Huize St. Anna)	Woning
18		Hoofdstraat 186-188 (St. Pancratiuskerk)	Kerkgebouw
19		Hoofdstraat 197	Voormalig postkantoor
20		Hoofdstraat 205	Woning
21		Hoofdstraat 294	Woning
22		Hoofdstraat 296	Woning
23		Hoofdstraat 303 (villa Vredesteyn)	Voormalige woning
28		Jacoba van Beierenlaan 6	Voormalig schoolgebouw
30		Parklaan 51	Woning
31		Parklaan 53	Woning
32		Park Rusthoff	Park
39		Wilhelminalaan 1-3 (voormalig gemeentehuis)	Woning

4.8.4 Conclusie

De archeologische verwachtingswaarden worden in het bestemmingsplan vastgelegd middels een dubbelbestemming Waarde - Archeologie. Binnen deze dubbelbestemming zijn de verschillende waarden verder uitgesplitst met aanduidingen. Voordat binnen de gebieden werkzaamheden plaatsvinden, waarbij grondroerende activiteiten worden gepleegd, zal eerst uit archeologisch onderzoek moeten blijken of er archeologische resten aanwezig zijn. Met het opnemen van de dubbelbestemming 'Waarde - Archeologie' wordt de archeologische waarde voldoende beschermd door het bestemmingsplan.

Voor een gedeelte van het centrum zijn er cultuurhistorische waarden aanwezig. In het bestemmingsplan is de ruimtelijke indeling van het centrumgebied vastgelegd door middel van gedetailleerde bestemmingen, zoals verkeer-verblijfsgebied voor de Hoofdstraat, Centrum voor o.a. de historische bebouwing en Groen -Park voor het Park Rusthoff. De functies zijn hiermee beschermd. Daarnaast wordt met dit bestemmingsplan geen nieuwe ontwikkelingen mogelijk gemaakt die de cultuurhistorische waarde aan zouden kunnen tasten. In het plangebied is ook een aantal rijks- en gemeentelijke monumenten gelegen. Deze gebouwen worden beschermd door de Monumentenwet en zijn daardoor niet expliciet opgenomen in dit bestemmingsplan. Bij eventuele ontwikkelingen binnen de gebieden die een bepaalde cultuurhistorische waarde hebben moet goed onderbouwd worden hoe de ontwikkeling past binnen de daar aanwezige waarden en hoe deze waarden niet worden geschaad.