Sint-Michielsgestel, Centrum Sint-Michielsgestel 2010

4.2 Uitgangspunten voor het centrumgebied

Functionele uitgangspunten

Het belangrijkste uitgangspunt is dat het centrum multifunctioneel moet zijn. Centrumfuncties en maatschappelijke functies zullen met de woonfunctie één geheel moeten vormen. Voorts is het in functioneel opzicht zeer wenselijk dat er een goede en korte langzaamverkeersverbinding komt aansluitend op het Viataal-terrein, waar het nieuwe gemeentehuis is gerealiseerd en dat ook de woningontwikkeling van De Beemden een goede verbinding krijgt met het winkeldeel van het centrum.

Een deel van het voormalige gemeentehuis kan worden hergebruikt ten behoeve van commerciële en niet-commerciële functies die passen bij de architecturale kwaliteit van de panden. De kerktoren is van een bijzondere ruimtelijke kwaliteit, maar voegt op dit moment in functioneel opzicht niets toe aan het centrum. De koppeling aan een culturele en ondersteunende horecafunctie of een andere passende commerciële functie is wenselijk.

Ten aanzien van de bereikbaarheid gelden nadere uitgangspunten. Essentieel is dat de parkeerplaatsen direct op de doorgaande wegen worden ontsloten. De Ceintuurweg zal dus bijvoorbeeld geen ontsluitingsfunctie krijgen. Het parkeren voor de centrumbezoekers zal zoveel als mogelijk op maaiveld gesitueerd worden.

Ruimtelijke uitgangspunten

Het creëren van een eigen Sint-Michielsgestelse sfeer staat als uitgangspunt voorop. Het hart van het centrum moet ten behoeve van de herkenbaarheid/oriëntatie gesitueerd zijn in de directe nabijheid van de toren. De hoogte van de bebouwing in het winkeldeel dient zodanig te zijn dat de toren ook in de toekomst als herkenningspunt kan blijven fungeren. De ruimtelijke kwaliteit van het centrumdeel waar wordt gewinkeld, zal een intiem verblijfsklimaat moeten hebben.

Bouwhoogte

Voor het gehele gebied geldt dat de bouwhoogten oplopen vanaf het centrale gebied met de toren naar de buitenzijde (van laag naar hoog). Enkele waardevolle bomen in het centrumgebied blijven zoveel mogelijk behouden en moeten worden ingepast in het centrumplan. Het spreekt voor zich dat in het centrum, zo dicht bij een rivier gelegen, de toegevoegde kwaliteit van de Dommel ook in ruimtelijke zin voelbaar moet zijn door deze oever een meer functionele invulling te geven.

Verkeersfunctie

De veranderende verkeersfunctie van de Nieuwstraat en de oostzijde van het Petrus Dondersplein moet tot uitdrukking komen in een gewijzigde inrichting waarbij gedacht kan worden aan een erfinrichting met enkel 'zachte' drempels en een 30 km/h-zone. Omlegging van de Schijndelseweg is nodig om voldoende ruimte te creëren voor nieuwe winkelblokken en aangrenzende parkeergelegenheid. Indien de Schijndelseweg zou blijven liggen, zou de parkeergelegenheid ten opzichte van het centrumgebied aan de 'overkant' van de weg komen te liggen, hetgeen onverantwoord is gelet op de verkeersintensiteit van de Schijndelseweg (16.000 mvt/etmaal).

Het is ondenkbaar dat winkelwagentjes van een supermarkt de Schijndelseweg oversteken. Uit eerdere plannen is ook gebleken dat dit een knelpunt is. De directe relatie tussen winkelgebied en parkeren komt door de huidige planvorming het best tot zijn recht. Uit berekening blijkt dat het aantal parkeerplaatsen zoals beoogd, noodzakelijk is. Deze dienen in de directe omgeving van de supermarkten te worden gesitueerd.

De keuze voor het 'omleggen' van de doorgaande route door het centrum om het winkelcentrum heen, is al geruime tijd geleden (zeventiger jaren vorige eeuw) gemaakt. De aanvankelijke doorgaande route is toen verlegd van de Torenstraat naar de Schijndelseweg. Thans wordt de weg zo'n 30 m verder verlegd om ruimte te maken voor de centrumontwikkeling. Hieruit volgt dan ook duidelijk dat, gezien de diverse uitgangspunten inzake de stedenbouwkundige opzet, het programma, de functie en intensiteit van de Schijndelseweg en de voorwaarden inzake parkeergelegenheid, verlegging van de Schijndelseweg noodzakelijk is.

Uit analyses is gebleken dat het niet mogelijk is een compact centrum te realiseren met voldoende omvang, zonder verlegging van de Schijndelseweg en uitbreiding van Albert Heijn.

Vertaling historische structuur in centrumplan

Karakteristieke gebouwen

Voor het centrumplan is de historische structuur zoals die nog herkenbaar is, sturend. Daarbij is op de eerste plaats van belang dat het oorspronkelijke centrumgebied rondom de toren was gelegen. Dit blijft zo en het karakter en het belang van dit gebied wordt zelfs aanzienlijk versterkt. Daarbij blijven de oude straten Torenstraat en Nieuwstraat als belangrijke centrumstraten gehandhaafd. Ter plaatse van dit gebied hebben in het verleden grote gebouwen gestaan: de kerk, het Adrianusklooster en de Adrianusboerderij. Ook dat is een historisch gegeven dat ervoor zorgt dat het onjuist is om alleen uit te gaan van kleinschalige bebouwing als referentiekader.

Structuur en historische lijnen

Belangrijk is voorts dat het een historisch gegeven is dat de kern Sint-Michielsgestel groeit. Opvallend is dat het stedelijk gebied zich ook voornamelijk ter plaatse van het Dommeldal heeft ontwikkeld, vooralsnog aan de noordzijde van de toren. De vorige eeuw is de kern voorts in noordoostelijke richting uitgebreid. In samenhang daarmee heeft vergroting van het centrumgebied plaatsgevonden gecombineerd met de aanleg van het Adrianustracé. De keuze om de doorgaande route door het centrum om het winkelgebied heen te leggen is toen reeds gemaakt.

Thans wordt het nieuwe dorpshart beoogd, deels ter plaatse van de Dommeloever in lijn met de historische groei van de kern aan de noordzijde hiervan, in ieder geval dus rondom de toren waar altijd het centrumgebied heeft gelegen en heeft gefunctioneerd. Het is noodzakelijk dat er een grote impuls wordt gegeven aan de positie en kwaliteit van het centrumgebied. Om dit te kunnen realiseren is een bouwprogramma nodig dat rondom de toren kan worden gerealiseerd. Daarbij is overwogen dat in historische analyses weliswaar kan worden teruggegrepen op een waterloop nabij de toren, een kerkring, oorspronkelijke radialen en onbebouwde gebieden. Het is echter zonder meer duidelijk dat het beoogde programma niet kan worden ingepast in de historische structuur van 1150 of enkele eeuwen daarna. Dit is een te kleinschalige structuur en de historische lijnen lopen zodanig door het gebied, dat daarbinnen geen centrumgebied mogelijk is dat voldoet aan de hedendaagse eisen. Te meer, omdat er dan substantieel grotere deelgebieden moeten worden vrijgehouden van bebouwing (meer dan 50%), zodat het gevolg is dat een plan financieel niet uitvoerbaar is. Het in die zin herstellen van historische kenmerken is onmogelijk.

Het is ondenkbaar dat het oorspronkelijke wegtracé via de Torenstraat wordt aangehouden. Hierdoor zou een weliswaar historische situatie teruggebracht worden, maar het centrum wordt dan wel doorsneden door een wegverbinding met een te hoge verkeersintensiteit. In de huidige situatie en toekomstige situatie ligt die wegverbinding om het centrumgebied heen. Voorts is in de planvorming betrokken dat een eerder idee (doorgaand wegtracé door het centrumgebied) om die reden door de provincie als ongewenste situatie is aangemerkt.

Bebouwingsstructuur

Vanuit stedenbouwkundig oogpunt wordt geconstateerd dat het centrum van Sint-Michielsgestel een beeld geeft van de historische bebouwingsstructuur en van de huidige bebouwingstructuur. De bebouwingstructuur is een uitvloeisel van de maatschappijstructuur. Schaalvergroting op specifieke locaties moet tot de mogelijkheden behoren. Om voldoende ruimte te realiseren voor het winkelvloeroppervlak en een aantrekkelijk klimaat, is realisering van bebouwing nodig zoals aangegeven. Eerdere plannen, die meer rekening hielden met historisch wegenbeloop, hebben aangetoond niet stand te houden bij de kritische opmerkingen die daarbij zijn gemaakt.

Planopzet

Uit het voorgaande volgt dat in de stedenbouwkundige opzet is uitgegaan van het benadrukken van het belang van de Torenstraat als winkelstraat, zichtlijnen op de Dommel vanaf de toren, bebouwing in het daadwerkelijke centrumgebied vergelijkbaar met het gemeentehuis en herinrichting van de Dommeloever met gedeeltelijk transformatie in een ecologische verbindingszone. Er zijn stedenbouwkundige uitgangspunten gehanteerd die ruimte bieden voor een centrumgebied dat gebouwd wordt volgens hedendaagse opvattingen, waardoor hoogteaccenten goed inpasbaar zijn.

Bij de overwegingen voor het centrumplan zijn naast de historische aspecten ook andere aspecten in de afweging betrokken zodat tot een afgewogen oordeel ten aanzien van het centrumplan is gekomen. In de visie van het gemeentebestuur valt dat oordeel voor het beoogde ambitieuze centrumplan positief uit.

Samenvatting

Samengevat betekent het vorenstaande dat het historische hart van Sint-Michielsgestel op die plaats een nieuw dorpshart krijgt. De stedenbouwkundige opzet voldoet aan de hedendaagse eisen die daarvoor gelden. Daarvoor worden gronden benut die gedeeltelijk tot het centrumgebied behoren, en juist perspectieven bieden voor een financieel realistisch plan. Indien de historische structuren (waterloop, radialen, onbebouwde zones), die niet zijn toegesneden op een centrumontwikkeling in deze tijd, moeten worden hersteld, is een grote impuls voor vernieuwing en versterking van het centrumgebied onmogelijk.