Kapelle Buitengebied

3.2 Archeologie en cultuurhistorie

Ruimtelijk beleid en archeologie

In aansluiting op het verdrag van Malta streeft de provincie Zeeland naar een versterking van de relatie ruimtelijke ordening en archeologie. Concreet betekent dit dat de bescherming van het archeologisch erfgoed vastgelegd dient te worden en dat bij ruimtelijke afwegingen rekening gehouden wordt met archeologische waarden.

Ter effectuering van dit beleid zijn de Archeologische Monumenten Kaart Zeeland (AMK) en de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW), door Gedeputeerde Staten in mei 2001 vastgesteld als toetsingskader bij de beoordeling van ruimtelijke plannen en projecten. Op de AMK staan alle thans bekende terreinen in Zeeland die van een vastgestelde archeologische waarde of van archeologische betekenis zijn. De IKAW geeft de gebieden aan waar sprake is van een trefkans of verwachtingswaarde op aanwezigheid van archeologische resten in de bodem.

In het plangebied komt een aantal specifieke cultuurhistorische kenmerken voor. Deze zijn onderverdeeld in:

• archeologische elementen;
• historisch-geografische elementen en patronen;
• cultuurhistorische kenmerkende gebouwen.
  

Archeologische elementen

De archeologische elementen die in het plangebied voorkomen zijn, op grond van de gegevens van de AMK en de IKAW te onderscheiden in archeologische monumenten en gebieden van een bepaalde archeologische trefkans:

• terreinen van zeer hoge archeologische waarde aangewezen als wettelijk beschermde archeologische monumenten; opgenomen in lijst van onroerende archeologische monumenten die ingevolge artikel 6 van de Monumentenwet beschermd zijn;
• een terrein en twee delen van terreinen van hoge archeologische waarde;
• een terrein van hoge archeologische waarde;
• gebieden van hoge, middelhoge, lage en zeer lage archeologische trefkans op land (IKAW).

Hierna zijn de relevante gebieden vermeld. Daarnaast bevinden zich volgens de AMK nog twee onderwaterobjecten (scheepswrakken) in het plangebied en volgens nationale archeologische database Archis in het plangebied tenminste 5 niet nader aangeduide bekende archeologische vindplaatsen, welke alle in het kader van ontwikkelende planvorming in aanmerking komen voor nader (voor)onderzoek.

Terrein van zeer hoge archeologische waarde en beschermde archeologische monumenten

• 1. Biezelinge-Kloosterhoek; Biezelinge –Oost, AMK-monument 661: terrein ten noorden van de spoorbaan. Hier bevinden zich de vermoedelijke overblijfselen van het klooster Jeruzalem dat dateert uit de late middeleeuwen;
• 2. Kapelle-Abbekinderen, AMK-monument 659: terrein nabij Abbekinderen. Dit terrein in de nabijheid van het Abbekindersebos bevat vermoedelijk funderingen van een kasteel uit de late middeleeuwen (slot Smallegange).
• 3. Biezelinge-Eversdijk, AMK-monument 2422: verhoogd terrein waarin vermoedelijk de resten van een kapel en kerkhof uit de late middeleeuwen gelegen zijn.
  

(Delen van) Terreinen van hoge archeologische waarde

• 4. Wemeldinge Lerkenhoek, AMK-monument 13786: in dit terrein bevinden zich vermoedelijk overblijfselen van een Johannieter commanderij (St. Jansheerenhuis);
• 5. westelijk deel van Wemeldinge-Wemeldinge, AMK-monument 13453: waarin de resten van de historische dorpskern van Wemeldinge;
• 6. noordwestelijk en noordelijk deel van Schore-Schore, AMK-monument 13454: waarin de resten van de historische dorpskern van Schore.
  

Terreinen van archeologische waarde

• 7. 's-Gravenpolder-Spaanweg, AMK-monument 13795: waarin resten van laat middeleeuwse moernering.
  

IKAW-gebieden

• 8. Binnen het plangebied bevinden zich gebieden die op de IKAW zijn aangegeven als gebieden van een hoge en middelhoge archeologische trefkans, dat wil zeggen dat in die gebieden van een hoge of middelhoge verwachting bestaat voor het aantreffen van archeologische vindplaatsen.
  

Historisch-geografische elementen en patronen

Binnen het plangebied zijn de volgende historisch-geografische elementen en patronen te onderscheiden:

• 1. middeleeuwse blokverkaveling: deze zijn terug te vinden in de Kapelse Moer, het Kapelse Bos en enkele verspreid voorkomende percelen;
• 2. middeleeuwse nederzettingen: Eversdijk is in aanzet een ringdorp maar heeft zich nooit verder ontwikkeld;
• 3. dijken: de binnendijk langs de inlagen in het noorden van de gemeente en de dijk langs de Willem-Annapolder in het zuiden, herinneren aan de ontstaansgeschiedenis van de in één keer bedijkte grote polder de Breede Watering te westen van Yerseke;
• 4. inlagen: de inlagen langs de Oosterschelde herinneren aan de strijd tegen de zee;
• 5. het beschermde dorpsgezicht van Wemeldinge: het silhouet van Wemeldinge is in de wijde omgeving zichtbaar;
• 6. Zwarteweel / Linge: ten zuiden van Biezelinge herinnert de herkenbare loop aan de vroegere waterverbinding met de Westerschelde;
• 7. weel: ten oosten van Eversdijk herinnert een klein rond water aan een vroegere kreek;
• 8. drinkputten: deze komen voor in oude graslanden op de kleinere kreekruggen;
• 9. Hollestellen aan de Oude Polderweg.
  

Cultuurhistorische kenmerkende gebouwen

Verschillende panden zijn door hun cultuurhistorische en architectonische waarden van bijzondere betekenis. Zij vallen op door verschijningsvorm en plaats. In de bouwstijl verwijzen deze panden naar bepaalde perioden uit het verleden en vertellen iets over de ontstaansgeschiedenis. Een aantal van deze panden komt voor op de lijst van beschermde monumenten en vindt bescherming in het kader van de Monumentenwet. De overige panden komen op genoemde lijst niet voor maar bezitten door hoofdvormen en / of onderdelen dusdanig waardevolle elementen dat een nadere bescherming aanbeveling verdient.