Kapelle Kapelle-Biezelinge

3.4 Cultuurhistorie

De kastelen van Kapelle
In de omgeving van het dorp Kapelle hebben diverse kastelen gestaan, waarvan thans nagenoeg geen zichtbare resten meer over zijn. De monumenten dateren vooral uit de Middeleeuwen en staan bekend als slot Maalstede, Slot Bruëlis, Slot Poucques, en Huis Gistellis.

Figuur 3.2. Achttiende-eeuwse tekening van het kasteel Maalstede omstreeks 1640

Slot Maalstede (Maelstede) is gesticht door leden uit het geslacht Maalstede, die reeds in de 12e eeuw bezittingen in Zuid-Beveland in leen hadden, welke ongeveer een kwart van het eiland besloegen. Als oudste periode van het kasteel van Maelstede is een naar schatting 12 meter hoog kasteelbergje te beschouwen waarop in het laatst van de 12eeeuw of het begin van de 13e eeuw een bakstenen toren heeft gestaan. De berg is in de loop der jaren geheel afgegraven. In 1971 is het laatste restant van de heuvel en zijn ringgracht oudheidkundig onderzocht. In de voormalige gracht werden onder andere brokstukken zwaar muurwerk - afkomstig van de top van de berg - aangetroffen alsook de ondereinden van zware eikenhouten palen van een hoge brug die waarschijnlijk de buitenkant van de gracht met de top van de berg verbond.

In het begin van de 14e eeuw kwam in de directe omgeving van de kasteelberg een nieuw kasteel Maelstede tot ontwikkeling. Nadat het was voltooid bestond het kasteelcomplex uit een hoofdgebouw en een zijvleugel die (met een muur aan de beide andere zijden) een kasteelplein omsloten (afmeting circa 31 bij 29 meter). Het rechthoekig bouwwerk was omgeven door een gracht. Bij het kasteel behoorde een slotkapel met begraafplaats. In 1448 stierf Wolfert, de laatste heer van Maelstede. Daarna was het kasteel achtereenvolgens in het bezit van leden uit het geslacht Bruëlis, Van den Abeele, Van Cats, Sandelin, Van Tuyll van Serooskerke, Schaep en van Wassenaar. In 1780 was er van het kasteel slechts een bouwval over; omstreeks 1810 zijn de laatste bovengrondse resten gesloopt. Een klein deel van het kasteelterrein (plaatselijk bekend als het "eilandje", waarop een latere fase van het slot heeft gestaan) is als monument op de kruising van Maelstede, Ooststraat, Wemeldingse Zandweg terug te vinden.

Monumenten
In het plangebied bevinden zich zeven beschermde rijksmonumenten, drie gemeentelijke monumenten en één bijzonder cultureel erfgoed.

Rijksmonumenten

• Nederlands Hervormde Kerk (13e-14e eeuw);
• Toren van de Nederlands hervormde Kerk (14e eeuw);
• Twee pompen op het Kerkplein (19e eeuws);
• Ooststraat 47 (een uit 1870 daterende meekrapstoof, genaamd "de Nijverheid");
• Biezelingsestraat 34 (een vrijstaande villa gebouwd in 1910 als notariswoning);
• Nederlands Hervormde Kerk (1908) en fronttoren (1877-1878) te Biezelinge;
• Noordstraat 4 (voormalige pastorie gebouwd in 1863, thans woning genaamd "De Haven").

Gemeentelijk monument

• Kerkplein 35-37 (beiden onderdeel van een woonhuis daterend uit het midden van de 19e eeuw);
• Goessestraatweg 19 (voormalig woonhuis "Eureka" in drie woonlagen gebouwd in 1886);
• Nieuwe Kerkstraat 6 (boerderij).

Bijzonder cultureel erfgoed

• Franse militaire begraafplaats.