De Leyens en Noordhove

3.2 Ruimtelijke en functionele analyse plangebied

3.2.1 Stedenbouwkundige opzet

Zoetermeer is als een staalkaart voor stedenbouw en architectuur te kenschetsen. Als gevolg van maatschappelijke veranderingen kwamen andere opvattingen tot stand en daarmee ook wijken die op andere basisprincipes ontworpen werden. Omdat de Zoetermeerse wijken veelal in verschillende tijdsperioden zijn gebouwd, vormen zij een mooi voorbeeld en afspiegeling van de in die tijd geldende maatschappelijke opvattingen over architectuur en stedenbouw. Dit geldt eveneens voor de woonwijken De Leyens en Noordhove.

De Leyens
De woonwijk De Leyens heeft een duidelijke omgrenzing die gevormd wordt door de Aziëweg in het oosten, Europaweg in het zuiden, Zwaardslootseweg in het westen en de Meerpolder en de Zoetermeerse Plas in het noordwesten en het noorden. De woonwijk De Leyens is gebouwd in de jaren '70 van de vorige eeuw. Het gedachtegoed van die tijd komt in De Leyens goed tot uitdrukking. 'De mens dient centraal te staan' was het credo. Kleinschaligheid en variatie zijn daarbij de leidende thema's in tegenstelling tot het strakke ruimtelijke kader uit het decennium daarvoor. Nergens meer galerijflats en torenflats, alleen laagbouw en gestapelde bouw die aan straten staan waar rechte doorzichten niet mogelijk zijn.

Er zijn geen vaste patronen in de vorm van een zich repeterende stempelverkaveling meer. Door het geringe verschil tussen voor- en achterkanten van woningen en doordat ze niet traditioneel aan straten met aan weerszijden bebouwing liggen, is er weinig onderscheid tussen privé en openbaar. Dat bemoeilijkt de oriëntatie. Alleen het noordelijke deel van De Leyens, in de eerste helft van de jaren '80 het laatst gerealiseerd, heeft een iets ander karakter. De structuur is hier minder doolhofachtig en opener, en sluit daarmee aan op de veranderde ideeën van het volgende decennium.

De wijk heeft een centrale zone met wijk- en winkelvoorzieningen die gecombineerd is met een station van de RandstadRail. De overige voorzieningen (scholen, bedrijven en kantoren) liggen verspreid in de wijk. De RandstadRail slingert door de wijk en deelt de wijk in tweeën De Leyens-Zuid en De Leyens-Noord. De Leyens kent zes buurten; de Stroken-, Schouwen- en Zijdenbuurt ten zuiden van de RandstadRail en de Kaden-, Werven- en Redenbuurt ten noorden van de RandstadRail. De woonbuurten bestaan overwegend uit woonerven.

Noordhove
In de ontwikkeling van Zoetermeer vormt de wijk Noordhove, na de wijken Dorp, Driemanspolder, Palenstein, Meerzicht en Buytenwegh De Leyens en Seghwaert, de achtste woonwijk. Noordhove is de meest noodoostelijk gelegen woonwijk van Zoetermeer. De wijk, is grotendeels ontwikkeld voor de opvang van de eigen woningbehoefte. Als overgang van de stadswijk naar het open Zuid-Hollands landschap en als buffer naar de bebouwingskern van Benthuizen, zijn ten noorden en oosten van de wijk, twee plassen aangelegd: De Noordhovense Plas en de Benthuizerplas. De Noordhovense Plas vormt een overgang tussen de, ten westen ervan gelegen, voornamelijk op intensieve recreatie gerichte Zoetermeerse Plas en de ten oosten van de wijk aanwezige Benthuizerplas, welke een meer natuurlijk karakter heeft.

De ontwikkeling van Noordhove is in twee etappen verlopen, met een lang intermezzo. Het westelijke deel (Noordhove I) is in de tweede helft van de jaren '80 gebouwd, de noordelijke en oostelijke rand (Noordhove Afronding) in de tweede helft van de jaren '90. De opzet van het westelijk deel van Noordhove (Noordhove 1) is anders dan die van de wijk De Leyens. De kleinschaligheid die De Leyens zo typeert, is ingeruild voor rationele stedenbouw. De basis van deze vorm van stedenbouw bestaat uit het ontwerpen van het patroon van de wijk vanuit functies en het oorspronkelijke landschap, in combinatie met een uitdrukkelijke compositie van de wijk. De lanen in Noordhove I zijn strak en lang, de verkaveling overzichtelijk en herhalend, de woonblokken recht en hoekig, de architectuur sober. Deze soberheid is wel gecombineerd met expressieve stedenbouwkundige hoofdvormen, als driehoeken (het park) en vierkanten (de verschillende buurtjes), om de wijk toch een eigen identiteit te geven en om de eenvormigheid van een rechthoekig stratenpatroon te doorbreken.

Noordhove I is een typische representant van de jaren '80. De wijk telt vrijwel alleen laagbouw, met of zonder kap. De enige hoogte accenten bestaan uit een bejaardenhuis en het appartementengebouw aan de Da Sangalloruimte. De woningblokjes zijn zo rationeel en efficiënt mogelijk achter elkaar gelegd, in zogenaamde kamstructuren: in serie dwars op de weg geplaatste korte strookjes waartegenover langere stroken in de lengterichting. Langs de hoofdroutes liggen de blokken meestal met de lange zijde aan de straat, maar waar dat niet zo is, zoals langs het noordelijke deel van de Lijnbaan, is de hoofdroute nog maar met moeite als zodanig herkenbaar.

Door het midden van de wijk loopt de 'voorzieningenstrip', met het naar binnen gekeerde winkelcentrum, de sportzaal, het sociaal medisch centrum en de openbare school De Baanbreker en de rooms-katholieke school De Buut.

De groene zone die gereserveerd was voor de aanleg van een railverbinding tussen Zoetermeer, Alphen aan den Rijn en Leiden vormt de scheiding tussen Noordhove 1 en Noordhove Afronding. In Noordhove Afronding is voor een geheel andere strategie gekozen. Diversiteit, duurzaamheid en stedelijkheid zijn hier de sleutelwoorden. Noordhove Afronding bestaat uit zes deelgebieden met elk een geheel ander karakter, De hoofdopzet is echter negentiende-eeuws romantisch. Het water van de plas wordt de buurt binnengehaald met een slingerende singel en een vijver. Er is in het stedenbouwkundige 'raamwerk' voor Noordhove uitdrukkelijk gekozen om de oevers van de plassen zo publiek en het zicht erop vanuit de wijk zo transparant mogelijk te houden. De belangrijke relatie tussen de woonwijk en het water komt ook terug in het Noordhove-eiland dat als een vooruitgeschoven post in het water is geschoven.

Bij het ontwerp van de Afronding Noordhove stond de samenhang met het bestaande Noordhove voorop. De voorzieningenstrip van het centrum is doorgetrokken tot aan de Benthuizerplas en heeft met de plaatsing van de hoge woongebouwen aan de Dijkmanschans en de plaatsing van het appartementencomplex 'Villa Benthuizerplas' bij de Benthuizerplas, in de as van de Lijnbaan een stedelijk karakter gekregen. De woonstrook tussen Noordhove I en de voormalige reserveringsstrook voor de (light)railverbinding is ingevuld met architectuur die (min of meer) aansluit op die van Noordhove I, en de hoofdontsluitingsweg van Noordhove Afronding is niet als een barrière door de wijk gelegd, maar er omheen, langs de Benthuizerplas. Het gebied functioneert als een langgerekt park die Noordhove Afronding als het ware in tweeën deelt.

3.2.2 Wonen

De wijken De Leyens en Noordhove zijn bovenal woonwijken. De wijk De Leyens heeft circa 10.000 inwoners (bron: ONS gegevens 2010-2011). De wijk heeft 4150 woningen en is, zoals hiervoor is aangegeven, opgedeeld in zes woonbuurten. De woonbebouwing bestaat voornamelijk uit laagbouw. De woonbuurten zijn voornamelijk vormgegeven door woonerven met eengezinswoningen.

De woonwijk Noordhove heeft circa 5.400 inwoners. De wijk heeft ongeveer 2050 woningen (bron: ONS, gegevens 2010-2011). Noordhove bestaat uit vijf buurten (de Lijn-, Schans-, Plan-, Ruimte en Hofbuurt). Ook de woonbebouwing in Noordhove wordt gekenmerkt door laagbouw en bestaat voornamelijk uit eengezinswoningen.

3.2.3 Bedrijven

Dat de wijken De Leyens en Noordhove vooral woonwijken zijn blijkt ook uit de statistieken. De aanwezige werkgelegenheid in De Leyens en Noordhove bedraagt respectievelijk circa 7,5% en 0,5% van de totale werkgelegenheid in Zoetermeer (bron: ONS gegevens 2010-2011). De aanwezige bedrijvigheid in de Leyens en Noordhove bestaat veelal uit wijk(winkel)voorzieningen.

Aan de Kadelaan 2 is een garagebedrijf met een tankstation gevestigd. Verder zijn in het Hannie Van Leeuwengebouw aan de Kadelaan 6 verschillende voorzieningen gevestigd, zoals de kantoren van het Lange Land Ziekenhuis en een praktijk voor fysiotherapie. Aan de Zwaardslootseweg ligt een baggerspeciedepot.

3.2.4 Voorzieningen

Winkelcentra en winkelvoorzieningen
De woonwijken De Leyens en Noordhove hebben ieder een eigen wijkwinkelcentrum. Het wijkwinkelcentrum van De Leyens is aantrekkelijk vormgegeven. In de Leyens-zuid bevindt zich het winkelgedeelte en direct aan de andere kant van het spoor in de Leyens-noord bevindt zich het voorzieningengedeelte. Het voorzieningengedeelte is direct gesitueerd aan de Broekwegkade langs de langzaam verkeersroute. Ten noorden van het winkelcentrum en de halte van de RandstadRail liggen langs aanloopstraat van het winkelcentrum De Leyens (de Broekwegkade) ook verschillende winkelvoorzieningen.

Het winkelcentrum Noordhove is kleinschaliger en herbergt winkels die voorzien in de dagelijkse behoeften. Langs de Lijnbaan en Dijkmanschans liggen ook verschillende voorzieningen, waaronder een sportschool, een kapper en verschillende winkels.

Scholen en kinderdagopvang
In de woonwijken De Leyens en Noordhove zijn verschillende kinderdagverblijven en buitenschoolse opvang en peuterspeelzalen gevestigd. Eveneens zijn er verschillende scholen gevestigd.

In de wijk De Leyens betreft het de volgende basisscholen en middelbare scholen:

• katholieke Basisschool de Elzenhoek aan de Broekwegzijde 192 en Kadelaan 200-202;
• openbare Basisschool De Tjalk aan de Kadelaan 208;
• christelijke Basisschool Prinses Magriet aan de Antigineschouw 12;
• openbare Basisschool 't Plankier aan de Wedekindzijde 1-3;
• speciaal en voortgezet onderwijs De Keerkring aan de Chaplinstrook 2-6;
• Alfrink College aan de Werfbaan 45.

In de wijk Noordhove gaat het om de volgende basisscholen:

• chirstelijke Basisschool Noordeinde, aan het Bijvoetplan 43-45;
• openbare Basisschool De Baanbreker aan de Lijnbaan 319;
• katholieke Basischool De Buut aan de Lijnbaan 317.

Zorgvoorzieningen
Behalve huisartsenpraktijken, tandartspraktijken en fysiotherapiepraktijken zijn er in de woonwijken De Leyens en Noordhove enkele grotere zorginstellingen gevestigd.

• Gezondheidscentrum De Leyens aan de Hekbootkade 58;
• Woonzorgcentrum Buytenhage van Vierstroom aan de Bergmanstrook 45;
• Gezondheidscentrum Noordhove aan de Sullivanlijn 17-21.

Religieuze voorzieningen
Er zijn verschillende kerkgemeenschappen in de woonwijken Noordhove en de Leyens gevestigd:

• rooms-katholieke kerk De Doortocht aan de Hekbootkade uit 1975;
• gereformeerde kerk De Silo ligt aan de Turfschipkade en is uit 1984;
• gereformeerde kerk De Lichtzijde aan de Broekwegzijde 196;
• christelijke kerk de Olijftak aan de Antigoneschouw 33;
• rooms-katholieke kerk Tabor aan de Lijnbaan 77.

Sportvoorzieningen
In de wijk De Leyens zijn gymzalen gevestigd aan de Carmenschouw 9 en de Kadelaan 206. In de wijk Noordhove is een sporthal gevestigd aan de Lijnbaan 311. Aan de Dijkmanschans 202 en 188 in Noordhove zijn respectievelijk de sportscholen Pilatus Studiio Zoetermeer en Slim Factory gevestigd en aan de Saloméschouw 154 bevindt zich de De Leyens Fitness & Racket Center .
In het Binnenpark zijn verschillende sportvoorzieningen zoals een tennisbaan en een rollerskatebaan.

School- en wijktuinen en volkstuinen
In De Leyens ligt aan de Broekwegschouw de Wijktuin Broekweg (aan de Broekwegschouw van de Leyens. Aan de Sangolloruimte 10 ligt de Wijktuin Noordhove. De volkstuinen zijn bedoeld voor inwoners die geen eigen tuin hebben en de wijktuinen zijn onderdeel van educatie aan kinderen. In de noordwestelijke hoek van het plangebied ligt aan de Zwaardslootseweg het volkstuinencomplex van de Tuinvereniging De Zwaardslootsetuinen.

Buurtcentrum Noordhove
Nabij het winkelcentrum Noordhove ligt het buurtcentrum Noordhove aan de Sullivanlijn 31.