Stadscentrum Zuid (Culturele As)

3.3 Ruimtelijk-stedenbouwkundige analyse

3.3.1 Stedenbouwkundige karakteristiek

De Dorpsstraat
Het zuidelijk deel van het plangebied maakt deel uit van het gebied 'de Dorpsstraat', Dit gebied is ruimtelijk duidelijk begrensd. Het wordt omringd door het hooggelegen water van de Buurtvaart, de Leidse Wallenwetering, de Delftse Wallenwetering en de Grote en Kleine Dobbe. De kern van het gebied wordt gevormd door de Dorpsstraat. Dit is een oost-west gerichte oude lineaire structuur, waaraan van oudsher de meeste woningen en winkels op georiënteerd zijn. Loodrecht op de Dorpsstraat is een structuur van smalle zijstraatjes, zijstegen en (prive)poorten. De oost-west gerichte structuur wordt gekruist door de Delftse- en Leidse Wallenwetering: oude noord-zuid gerichte waterwegen naar Delft en Leiden. In het oostelijk en centrale deel van de Dorpsstraat is de bebouwing over het algemeen aaneengesloten en direct aan de straat gebouwd. In het westelijk deel komt ook vrijstaande bebouwing (villa's) voor die niet direct in de rooilijn is gesitueerd. Het westelijk deel is ruimer van opzet en groener dan de rest van de Dorpsstraat.
Verder is de groene rand kenmerkend voor het Dorpsstraatgebied, welke ter plekke van het plangebied voor een belangrijk deel bestaat uit de tuinen van de aanwezige bebouwing en het Pastoorsbos.

Het Stadscentrum
Het Stadscentrum is opgebouwd uit een aantal deelgebieden, waarvan de zogenoemde Franse en Engelse buurt volledig binnen het plangebied liggen.
De Franse buurt dateert uit het einde van de jaren '80 en is een monofunctioneel woongebied met voornamelijk laagbouwwoningen en enkele gestapelde woongebouwen. Aan de noordzijde en aan de zijde van de Markt wordt het beeld bepaald door bouwblokken met gestapelde woningen. Langs de Grote Dobbe en de Leidse Wallenwetering is laagbouw gesitueerd die zich met de voorkant richting het water presenteert. Behoudens de groenstrook langs de Frankijklaan bevat deze buurt weinig openbaar groen van formaat.
De Engelse buurt dateert eveneens uit het einde van de jaren '80 en bestaat uit een mix van laagbouw en gestapelde bouw. Aan de randen wordt aan de zijde van Markt, de Grote Dobbe en langs de Engellandlaan het beeld bepaald door bouwblokken met gestapelde woningen. Het middengedeelte van de Engelse buurt bestaat uit rijen met laagbouwwoningen. De Engelse buurt is hoofdzakelijk een monofunctioneel woongebied. Kenmerkend is de concentrische verkavelingsstructuur in de vorm van een kwartcirkel met het Dobbe-eiland als middelpunt. Naast de overwegende woonfunctie kent deze buurt ook een viertal solitaire kantoorgebouwen te midden van groen en parkeerterreinen aan de Engelandlaan. Deze bebouwing vormt een overgang tussen de rustige woonbuurt en het kernwinkelgebied in het Stadscentrum. Het groene karakter van de buurt wordt met name bepaald door het groengebied aan de westzijde en de groene rand langs de Grote Dobbe.

Kaart 3.2: De deelgebieden binnen het centrum

Het kernwinkelgebied
Er is feitelijk één deelgebied binnen het Stadscentrum dat een echte centrumfunctie heeft, namelijk het zogenoemde kernwinkelgebied. Dit deelgebied omvat een sterke mix aan stedelijke functies. Het kernwinkelgebied valt grotendeels buiten het plangebied. Alleen het bouwblok waarin onder meer het Stadshuis en de hoofdbibliotheek zijn gevestigd en de Markt liggen binnen het plangebied. Het kernwinkelgebied kenmerkt zich door een opbouw in twee niveaus. De onderste laag op maaiveldniveau wordt vooral gebruikt ten behoeve van de auto-ontsluiting, parkeren en bevoorrading. De bovenste laag, het voetgangersniveau wordt vooral gebruikt als langzaam verkeersverbinding en geeft toegang tot de meeste winkels en woningen. Boven de winkels bevinden zich op de meeste plaatsen woningen in twee tot drie lagen. Door deze stedenbouwkundige opzet kruisen de routes voor het winkelend publiek nergens gelijkvloers het tracé van de RandstadRail en zijn zij gescheiden van het bestemmings- en bevoorradingsverkeer. Het autoverkeer wordt onder het winkelgebied doorgeleid naar de parkeergarages en laad- en losplaatsen, onder meer bij het Onderlangs en de Amsterdamstraat.
Bij de situering en het ontwerp van het Stadscentrum is er bewust voor gekozen het nieuwe en oude centrum (de Dorpsstraat) als twee aparte entiteiten te beschouwen en te laten functioneren. Dit is ook nu nog terug te zien in het karakter van deze twee gebieden. De Dorpsstraat vormt het historisch hart van Zoetermeer met kleinschalige detailhandel, voorzieningen en woningen. Het Stadscentrum is het moderne centrum van Zoetermeer met grootschalige detailhandel en voorzieningen (zoals een theater, bioscoop, het Stadhuis en diverse uitgaansgelegeheden) gecombineerd met stedelijke woonvormen.

De Grote Dobbe
In fysiek opzicht vormt het water van de Grote Dobbe een scheiding tussen het moderne centrum en de oude dorpskern. Hierdoor is tegenwoordig vooral sprake van een zichtrelatie tussen deze beide gebieden. Aan weerszijden van de Grote Dobbe bevinden zich langzaamverkeersroutes die, begeleid door woonbebouwing, de meest directe verbinding vormen tussen beide gebieden

Het Stadshart in aanbouw, met zicht op de twee niveau's