Driemanspolder - Van Leeuwenhoeklaan

3.1 Ontstaansgeschiedenis

Rond 1650 bestond het plangebied met uitzondering van de historische linten (Voorweg, Vlamingstraat en Delftsewallenwetering) net als de rest van het land van Zoetermeer en Zegwaart uit een weidse watervlakte waar wat smalle evenwijdige ribben land bovenuit staken. Hier kon, als het niet te nat was, vee op grazen. Verder werd de laatste turf tot op vijf meter onder de waterspiegel weggebaggerd. In 1668 werd octrooi verleend voor droogmaking. Drie commissarissen voerden hierover de directie en naar het aantal van deze mannen is de nieuwe polder vernoemd. In Driemanspolder zijn, met uitzondering van de historische polderwegen en weteringen, geen elementen van het oude polderlandschap bewaard gebleven. De nieuwe verkaveling staat schuin op de oude, die evenwijdig aan de Delftsewallenwetering was georiënteerd. Alleen langs de Voorweg en de Vlamingstraat en de Delftsewallenwetering zijn de historische linten nog aanwezig. De Voorweg en de Vlamingstraat zijn oude verbindingswegen. De Delftsewallenwetering markeert samen met de Leidsewallenwetering de oude grens tussen de dorpen Zoetermeer en Zegwaart. Zij vormden van oorsprong een waterkering voor de Zoetermeerse ontginningen vanaf ongeveer het jaar 1000. De Delftsewallenwetering liep door tot Delft, maar in 1988 werd de waterloop bij de A12 afgebroken.

3.1.1 Archeologische waarden

De Delftsewallenwetering is in het rapport "De archeologisch waardevolle gebieden in Zoetermeer" (zie ook paragraaf 2.4.14) aangewezen als een archeologisch waardevol gebied. Het dertiende eeuwse dijklichaam bevat bewoningsresten en is als zodanig zeer belangrijk voor de ontstaansgeschiedenis van de voormalige dorpen Zoetermeer en Zegwaart.
Een ander aardig relict uit het verleden vormt het slootje langs de Van Leeuwenhoeklaan dat een deel is van een zeventiende eeuwse voortocht (een afwateringssloot uit de periode van de droogmakerijen). Deze sloot loopt door de wijk Meerzicht tot in het Westerpark. De sloot ligt ten noorden van de Van Leeuwenhoeklaan.
De omgeving van de Vlamingstraat is ook aangewezen als archeologische waardevol gebied. Dit gebied omvat het gehele dijklichaam van de Vlamingstraat en de wetering. Het is een mogelijke ontginningsbasis van het dorp Zoetermeer en bevat bewoningsresten uit de vijftiende eeuw en later.

Op de provinciale kaart van de Cultuurhistorische Hoofdstructuur is de woonwijk Driemanspolder niet aangeduid als een gebied met een kans op archeologische sporen. De omgeving van de Vlamingstraat is aangeduid als kleine kans op archeologische sporen. Op grond hiervan is er geen nader archeologisch onderzoek nodig.

Figuur 3.1: Fragment provinciale kaart van de Cultuurhistorische Hoofdstructuur

3.1.2 Cultuurhistorie

De wijk Driemanspolder is vanuit cultuurhistorisch oogpunt interessant, omdat het samen met Palenstein de eerste wijk uit de periode van de aanwijzing van Zoetermeer tot groeikern is. Dit wordt ook aangeven in de uitgave De Gave Stad met betrekking tot Driemanspolder. De Gave Stad is een project geweest waarin alle wijken van Zoetermeer, die na 1945 zijn gebouwd, zijn geïnventariseerd en geanalyseerd op cultuurhistorische waarden. Het gaat hierbij meer om de samenhang tussen de stedenbouwkundige opzet, de architectuur en de inrichting van de openbare ruimte, en minder om de bescherming van het individuele object. In De Gave Stad zijn aanvullend nog de volgende kwaliteiten genoemd:

• de voor de jaren '60 van de twintigste eeuw kenmerkende stedenbouwkundige opzet met wijkontsluitingswegen en een scherm van galerijflats voor lage eengezinswoningen;
• de diagonale verkaveling van de laagbouw in combinatie met pleintjes in een goed herkenbaar stempelpatroon;
• het winkelcentrum De Vijverhoek met de strak omlijnde vijverpartij als referentie aan de ontwerpopvattingen uit de jaren zestig;
• de samenhang tussen bebouwing, groen, water, met name langs de RandstadRail/Delftsewallenwetering;
• het landschappelijk in stijl aangelegd wijkpark langs de A12;
• de redelijk goed bewaarde historische structuur langs de Vlamingstraat en de Voorweg.

Voor een uitgebreidere beschrijving van deze kwaliteiten wordt verwezen naar paragrafen 3.2en 3.4.

3.1.3 Rijks- en gemeentelijke monumenten

Aan de Vlamingstraat ligt historische bebouwing waarvan een aantal is aangewezen als rijks- dan wel gemeentelijk monumenten. De rijksmonumenten zijn het herenhuis Akkerlust uit 1866 aan de Vlamingstraat 49, een boerderij uit 1827 aan de Vlamingstraat 77 en een woonhuis uit 1935 aan de Vlamingstraat 83. De gemeentelijke monumenten zijn een woonhuis (gesplitst) uit 1865 aan de Vlamingstraat 22/22a en een woonhuis uit 1936 aan de Vlamingstraat 34.

Achter de Vlamingstraat bevindt zich aan de Van Leeuwenhoeklaan (ter hoogte van Van Leeuwenhoeklaan 5) een voormalig tuinderscomplex uit 1914-1915, waarvan de schoorsteen voor het verwarmen van de kas en twee arbeiderswoningen resteren. De schoorsteen heeft een hoge zeldzaamheidswaarde. De arbeiderswoningen en de schoorsteen zijn gemeentelijke monumenten.