Centrum

3.3 Stedenbouwkundige analyse en beschrijving

3.3.1 Ruimtelijke structuur

Het centrum van Voorschoten is gelegen op de strandwal. De strandwal bevindt zich evenwijdig aan de kustlijn, achter de brede rij relatief jonge duinen aan de kust, en is van oudsher een hogere gelegen deel in het landschap waarop eerste bewoning plaatsvond.

Tussen de binnenduinrand en de strandwal bevindt zich de strandvlakte. De strandvlakte is lager gelegen dan de strandwal en in de loop van de tijd ingepolderd. De polder staat nu bekend onder de naam Papenwegse polder. De Papenwegse polder is gelegen tussen Wassenaar en Voorschoten en kenmerkt zich door een veenweidelandschap.

Aan de oostzijde van de strandwal bevindt zich eveneens een voormalige strandvlakte. De oostzijde van het oude dorp kreeg na inpoldering een bebouwing op diepe percelen grenzend aan de Vinkesloot. De Vinkesloot staat in open verbinding met de verderop gelegen Vliet door de west-oost (af)lopende Kerk- of Molensloot. De Vliet vormt inmiddels de grens tussen de gemeente Voorschoten en de gemeentes Leiden en Leidschendam. De Vinkesloot, Kerk- of Molensloot en de Vliet vormden de route voor transport over water.

Afbeelding 3.7: Ruimtelijke structuur

3.3.2 Bebouwingsstructuur

De bebouwingsstructuur in het centrum wordt voor een belangrijk deel bepaald door de zuidwest-noordoost lopende hoofdwegenstructuur. De bebouwing volgt daarmee in hoofdzaak de lintstructuur langs de historische straten. De Voorstraat maakt onderdeel uit van de oorspronkelijke route over de strandwal als verbinding tussen Den Haag en Leiden. Vervolgens is parallel hieraan de Schoolstraat aangelegd, vroeger de Achterweg genoemd. Tussen beide straten liggen dwarsverbindingen in de vorm van stegen. De Schoolstraat heeft een tijdlang de functie van de Voorstraat als het gaat om de doorgaande verbinding overgenomen. Later is de Koningin Julianalaan aangelegd die op haar beurt de rol van de Schoolstraat heeft overgenomen.

De Voorstraat heeft haar oorspronkelijke karakter weten te behouden. Dit in tegenstelling tot de Schoolstraat waar oorspronkelijke bebouwing is verdwenen en met name aan de westzijde is vervangen door nieuwere bebouwing. De meest ingrijpende veranderingen aan de Schoolstraat hebben zich voorgedaan in de jaren '70 en '80 van de vorige eeuw. Door de ingrijpende veranderingen verschillen de Voorstraat-Treubstraat en de Schoolstraat wezenlijk in karakter.

Het historische dorpscentrum bestaat grofweg uit drie delen met verschillende verschijningsvormen; het kernwinkelgebied, het historisch centrum en het overig gebied. Het kernwinkelgebied vertoont een rommelig gevelbeeld. Hier wordt derhalve gestreefd naar een meer samenhangende bebouwingsstructuur met afstemming van panden onderling, voor wat betreft breedten, hoogtes, verticale geleding en de voorgevelrooilijnen. Het historisch centrum is een beschermd dorpsgezicht. Hier is consolidatie van de bestaande uitstraling van belang. Het overig gebied bestaat uit bebouwing buiten het kernwinkelgebied en het historisch centrum.

Zowel in het kernwinkelgebied als in het historisch centrum wordt het straatbeeld bepaald door doorgaande gevelwanden. De doorgaande gevelwand wordt slechts incidenteel onderbroken door vrijstaande bebouwing (beide kerken). In het overig gebied is sprake van gevarieerde bebouwing met geclusterde en solitaire bebouwing.

Afbeelding 3.8: Bebouwingsstructuur

3.3.3 Groenstructuur

Het centrum bestaat vooral uit gesloten bouwblokken in een hoge bebouwingsdichtheid. In het centrum is om die reden weinig groen aanwezig. Het groen binnen het plangebied beperkt zich hoofdzakelijk tot boombeplanting in het verder stenige straatbeeld van straten, pleinen en stegen. Met name de leilinden in de Voorstraat nemen hierbij een prominente rol in. Incidenteel zijn er hofjes en binnentuinen die verstilde groene plekken vormen in het dorp. Groen bevindt zich verder aan de waterstructuur aan de oostzijde van het centrum, rondom de voormalige pastorie en rondom de Dorpskerk.

Afbeelding 3.9: Groenstructuur

3.3.4 Waterstructuur

De waterstructuur in het centrum bestaat uit (de restanten van) de Vinkesloot (achterlangs historische percelen) en het begin van de Kerk- of Molensloot en de aftakking daarvan richting Uitvoerend Bedrijf van de gemeente Voorschoten. Er bestaan ideeën om het water beter te gaan benutten en een passantenhaven aan te leggen ter plaatse van het MOC-terrein (terrein voormalige Marine Opkomst Centrum, thans in gebruik bij het Uitvoerend Bedrijf van de gemeente Voorschoten) en de Wagenerf-locatie. Daarnaast bevindt zich buitenom de voormalige pastorie aan de S.W. Churchillweg 2 een watergang. Het streven is er inmiddels op gericht om deze watergang te vervolmaken door aanleg van een noordelijk van het perceel gelegen watergang.

Afbeelding 3.10: Waterstructuur

3.3.5 Wegenstructuur

De Veurseweg-Leidseweg vormt de verbinding van Voorschoten met Leiden en Den Haag. Door de grote verkeersdruk wordt de weg ter hoogte van de kern als fysieke barrière ervaren. De Wijngaardenlaan verbindt Voorschoten met Wassenaar. Beide ontsluitingswegen (Veurseweg-Leidseweg en Wijngaardenlaan) komen bij elkaar ter hoogte van de Schoolstraat/Deltaplein.

De Schoolstraat vormde in het verleden de verbinding tussen de Veurseweg en de Leidseweg en was zo onderdeel van de doorgaande verbinding tussen Den Haag en Leiden. Door de Schoolstraat liep ook de zogenaamde 'Blauwe Tram', een tramverbinding tussen Den Haag en Leiden. Het tracé van de oude tram is nog te herkennen in de bestrating van de weg. Later pas is de Schoolstraat verworden tot de belangrijkste winkelstraat en is de Koningin Julianalaan aangelegd om het verkeer buitenom het centrum te leiden en de Schoolstraat tot voetgangersgebied te kunnen maken.

De Koningin Julianalaan vormt samen met de Koninklijke Marinelaan, de Oranjeboom en de Raadhuislaan een verkeersring rondom het centrum. Aan de ring liggen verschillende parkeervoorzieningen waaronder de parkeergarage onder de HEMA en de Albert Heijn. Slechts het parkeren op het Treubplein is niet direct aan de 'ring' gelegen. Op het Treubplein bestaan plannen voor een ondergrondse parkeergarage.

Afbeelding 3.11: Wegenstructuur met links de tram in de Schoolstraat

3.3.6 Recente ontwikkelingen

HEMA

Op de oude plek van PC basisschool Gevers Deynoot in de Schoolstraat is nieuwbouw gepleegd met een nieuwvestiging van de HEMA, 14 bovenwoningen en een ondergrondse parkeergarage. De inrit van de parkeergarage is aan de Koningin Julianalaan gelegen. Naast de inrit is een verblijfsgebied gecreëerd dat in verbinding staat met De Passage die uitkomt op de Schoolstraat. PC basisschool Gevers Deynoot is thans gevestigd aan het Burgemeester van der Haarplein.

Afbeelding 3.12: HEMA met bovenwoningen en een ondergrondse parkeergarage

De Hooghe Tuyn (Albert Heijn)

Een recente nieuwbouwontwikkeling is de bouw van een nieuwe grotere Albert Heijn supermarkt op de kop van de Schoolstraat. De nieuwe supermarkt maakt deel uit van een nieuwbouwontwikkeling waarbij wonen, winkelen en parkeren zijn gecombineerd. Naast de Albert Heijn supermarkt bestaat dit project uit een grote 1-laagse ondergrondse parkeergarage met 100 openbare parkeerplaatsen, 41 private parkeerplaatsen en vier winkelunits. Boven de winkels zijn 41 woningen gebouwd, bestaande uit appartementen en stadswoningen (met werken op de begane grond).

Afbeelding 3.13: Albert Heijn supermarkt en stadswoningen

3.3.7 Conclusie

Het centrum van Voorschoten kan worden verdeeld in drie gebieden, het kernwinkelgebied, het historisch centrum en overig gebied. Geconcludeerd kan worden dat het straatbeeld in het kernwinkelgebied en het historisch centrum wordt bepaald door doorgaande gevelwanden. Er is sprake van veelal gesloten bouwblokken en een hoge bebouwingsdichtheid. Hierdoor is er weinig groen in het plangebied aanwezig. Ook het water is weinig in het gebied aanwezig, er liggen wel kansen om het water meer in het gebied te betrekken. Recente nieuwe ontwikkelingen dragen bij aan het versterken van het kernwinkelgebied. Er ontstaat meer variatie in de gevelwanden en daarmee ontstaat er een stedenbouwkundige versterking van het centrum.