Het onderzoek naar de hoofdstructuur legt de basis voor een ruimtelijk beleid waarin de kwaliteit van ruimtelijke elementen en de differentiatie van functies worden gewaardeerd. Dit beleid resulteert in de nieuwe regeling waarin het gebruik van de gebouwen en de bebouwingsmogelijkheden van de gronden worden vastgelegd. De planologische afwegingen die zijn gemaakt bij het opstellen van de bestemmingsregels worden in hoofdstuk 6 behandeld.
Oegstgeest ligt in het noordelijk deel van de provincie Zuid-Holland. De A44 en de spoorlijn Leiden-Haarlem-Amsterdam zijn op de schaal van het gehele dorp van structurele betekenis als barrières en grenzen. Van een lager orde zijn de Oude Rijn in het uiterste westen, het Oegstgeesterkanaal en de Haarlemmertrekvaart van belang. De N444 is een belangrijke ontsluitingsweg die vanaf de A44 parallel loopt aan de Haarlemmertrekvaart en bij de Warmonderhekbrug naar het zuiden afbuigt, 800 m verder buigt de weg weer naar het oosten en loopt vervolgens door tot het centrum van Leiden. Van structurele betekenis voor de oost-westrelatie in de omgeving is de Plesmanlaan in Leiden ten zuiden van het grondgebied van de gemeente Oegstgeest. In Oegstgeest zelf zijn de Rijnsburgerweg, de Geversstraat en de Rijnzichtweg belangrijk voor die oost-westrelatie. Deze wegen verbinden Oegstgeest met Leiden in het oosten en met Rijnsburg in het westen. Verder vormen de Warmonderweg en de Rhijngeesterstraatweg een belangrijke noord-zuidverbinding in het dorp.
Het plangebied bestaat uit drie kleinere subgebieden die elk rondom het oude lint van de Rhijngeesterstraatweg / Dorpsstraat zijn gesitueerd. Verschillend in functie, opzet en leeftijd heeft elk subgebied een eigen structuur.
- De Bloemenbuurt is een planmatig opgezette woonwijk uit de jaren zestig en zeventig met woningen gegroepeerd in clusters of rijen. De buurt bestaat voor de helft uit geschakelde laagbouw en voor de andere helft uit hoge plat afgedekte flats van verschillende hoogten.
- De Lange Voort is een buurt bestaande uit de oude linten Rhijngeesterstraatweg en de Wijttenbachweg met laagbouw gebouwd vanaf begin 20e eeuw, jaren '50 geschakelde laagbouw in rijen en een recent opgeknapt winkelcentrum met daaromheen laagbouw en hoogbouw van verschillende hoogten en leeftijd.
- De Voscuyl is een woonwijk bestaande uit laagbouw vanaf de tweede helft van de 20e eeuw. Het betreft vooral semi-geschakelde of twee-onder-een-kap woningen. De buurt is ruim en groen van opzet.
De drie buurten worden omringd door de groene recreatieve en sportzone ten oosten van de A44 (Pastoorswetering), een voormalig landgoed en het Irispark met de monumentale wipmolen.
Ruimtelijke hoofdstructuur
De ruimtelijke hoofdstructuur van het plangebied bestaat uit de ruimtelijke begrenzingen, overgangen, routes en ruimtes die hierna worden beschreven.
De begrenzing van het gebied bestaat uit het Oegstgeesterkanaal in het noorden, de Frans Halslaan / Admiraal de Ruyterlaan in het oosten, de Karel Doormanlaan / M.H. Tromplaan en de Rijnzichtweg in het zuiden en de A44 in het westen.
Het plangebied is gelegen aan het Oegstgeester Kanaal. De A44 vormt de begrenzing tussen het plangebied en de bloemenveiling in Rijnsburg. Het plangebeid wordt omsloten door een aantal gemeentelijke wegen die samen een ringconstructie vormen. Het gaat hier over de de Rhijngeesterstraatweg, de President Kennedylaan, de Geversstraat en de Rijnzichtweg. Door het gebied liggen diverse ondergeschikte wegen die de woonwijken ontsluiten.
Het plangebied bestaat uit een aantal woonwijken welke zijn omgeven door diverse groenstroken waaronder het Irispark en de Pastoorswetering direct ten oosten van de A44. Het bovenwijkse winkelcentrum aan de Lange Voort e.o. functioneert als wijkcentrum vanwege de aanwezigheid van horeca en detailhandel. Een aantal bijzondere elementen in het plangebied zijn naast het winkelcentrum een middelbare school, een groot verpleeghuis, sporthal en sportvelden, volkstuinencomplex, gemeentecentrum en een monumentale wipmolen.
Cultuurhistorische beeldbepalende elementen
In het plangebied zijn diverse monumenten aanwezig, zowel gemeentelijke als rijksmonumenten. Het gaat om de volgende gebouwen en objecten:
| Rijksmonumenten | |
| De Voscuyl 17 | Boerderij |
| Floralaan 52 | Wipmolen |
| Rhijngeesterstraatweg 45 | Oude pastorie |
| Wijttenbachweg 6 | Torenvelt |
| Wijttenbachweg 27 / 29 | Oude Raadhuis |
| Wijttenbachweg 43 | Schoutenburg |
| Gemeentelijke monumenten | |
| Rhijngeesterstraatweg 35 | Pastorie |
| Rhijngeesterstraatweg 37 | Kerk |
| Rhijngeesterstraatweg 60 / 62 | Kantoor |
| Rhijngeesterstraatweg 163 / 165 / 165a | Woonhuis |
| Van Cuycklaan 16 | Woonhuis |
| Wijttenbachweg 31 | Woonhuis |
| Wijttenbachweg 33 | Woonhuis |
Een bijzonder monument is de 'Oudenhofmolen' aan de Floralaan 52. De molen dateert uit 1783 en is gebouwd ten behoeve van de bemaling van de polder Oudenhof. Voor de molen geldt dat rekening moet worden gehouden met de 'molenbiotoop'. Dit is de ruimte die vrij wordt gehouden voor een goede windvang. Daarnaast draagt de molenbiotoop bij aan een goede zichtbaarheid van de molen. De grootte van de molenbiotoop wordt door middel van een formule bepaald en is onder meer afhankelijk van het middelpunt van de molen en de grootte van de wieken.