Bomenbuurt 2012

2.3 Ruimtelijke structuur

2.3.1 Bebouwingsstructuur

2.3.1.1 Bebouwingsbeeld, stedenbouw en architectuur

De Bomenbuurt betreft een typisch Haagse woonwijk welke doorkruist wordt door de Segbroeklaan. Deze hoofdverbinding voor het autoverkeer maakt deel uit van de Noordwestelijke Hoofdroute en de Internationale Ring Den Haag. Het bebouwingsbeeld kent een grote diversiteit in typen en stijlen. De wijk was voornamelijk gebouwd voor de middenstand met een ruim aanbod aan herenhuizen (b.v. delen van de Laan van Meerdervoort, Beeklaan en Ieplaan), ruim opgezette eengezinswoningen (b.v. Eikstraat, Berkstraat en de straten ten noordoosten van de Akeleistraat), boven- en benedenwoningen en portiekwoningen. In ruimtelijk opzicht valt de buurt in twee delen uiteen, het deel dat dateert van voor de Tweede Wereldoorlog, ten zuiden van de Hanenburglaan, en het deel dat na de oorlog is gebouwd ten noorden daarvan.

De structuur van het oudste gedeelte kenmerkt zich door vrij strakke, orthogonale (rechthoekige) opbouwen en min of meer gesloten bouwblokken. Kenmerkend is de diversiteit in vormgeving en de afwisseling in bouwhoogte van twee en drie lagen. De binnenterreinen bestaan uit tuinen en sporadisch uit eenlaagse bedrijfsbebouwing. Ook zijn er, verspreid over het oude deel van de Bomenbuurt, meerdere scholen aangelegd.

Het naoorlogse deel van de Bomenbuurt kenmerkt zich door een open strokenverkaveling. De bouwblokken zijn in een semi-openbare ruimte geplaatst. Qua woonvorm komen zowel portieketage- als galerijflats voor in 4 tot 8 bouwlagen.

Naast deze woonblokken zijn het Rode Kruisplantsoen als onderdeel van het Haagse Beek-traject, de gevorkte assen, het grote aantal pleinen en de groenstroken van de Thomsonlaan/ Ieplaan en de Valkenboskade in ruimtelijke opzet kenmerkend voor de ruimtelijke opzet van de Bomenbuurt. In stedenbouwkundig opzicht is de structuur van de buurt nog bijna volledig intact. Grote ruimtelijke ingrepen zijn niet noodzakelijk en ook niet te verwachten.

2.3.1.2 Rijksbeschermd stadsgezicht

Op 29 juli 1996 is een deel van het plangebied (omgeving Groot Hertoginnelaan) als onderdeel van de aangrenzende wijk Duinoord door de Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur en de Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer aangewezen als beschermd stadsgezicht als bedoeld in artikel 1, onder g, van de Monumentenwet 1988.

Uit de toelichting bij het besluit tot aanwijzing worden enkele van belang zijnde overwegingen aangehaald, welke ook voor het onderhavige plangebied van belang zijn.

Na het Willemspark is Duinoord de tweede grote Haagse Stadsuitbreiding waarvoor het stratenplan in één keer werd ontworpen. Kenmerkend zijn onder meer het gebogen stratenpatroon en de enigszins amandelvormige begrenzing van de wijk. De hoofdstructuur met breed aangelegde straten wordt gevormd door het Sweelinckplein, de Koningin Emmakade/Waldeck Pyrmontkade, de Groot Hertoginnelaan, Laan van Meerdervoort en de 1e en 2e Sweelinckstraat. De zuidwestelijke begrenzing van de wijk werd bepaald door het Afvoerkanaal en het tracé van de stoomtram naar Scheveningen. Hoewel het centrale deel van Duinoord grotendeels gaaf bewaard is in zijn oorspronkelijke verschijningsvorm, hebben er toch in de wijk veranderingen plaatsgehad die afwijken van de oorspronkelijke structuur en bouwstijl. Voor het plangebied Bomenbuurt wordt daarbij het kappen van de bomen in de middenberm van de Groot Hertoginnelaan genoemd.

Voor wat betreft het huidig ruimtelijk karakter en bebouwingsbeeld wordt gesteld dat het kromlijnig straatbeloop kenmerkend is en zorgt voor verrassende zichtlijnen. De Groot Hertoginnelaan illustreert dit wel het sterkst.

Daarnaast vormen een geheel vrijstaand monumentaal ensemble van bedrijf en techniek de sluizen in het Afvoerkanaal met bijbehorend gemaal en machinistenwoningen aan de Houtrustweg 41 t/m 45.Het bebouwingsbeeld wordt verder overwegend bepaald door gesloten gevelwanden in de rooilijn van twee of drie hoge bouwlagen, merendeels met kapverdieping. Ook komt het souterrain vaak voor. De aanleg hiervan werd vergemakkelijkt doordat de wijk op een strandwal is gebouwd. Ontwerpen voor één huis en voor zogenaamde "blokhuizen" , waar twee of meer woningen achter een symmetrische gevel worden gebouwd, wisselen elkaar af.De verwijdering van de middenas met bomen in de Groot Hertoginnelaan betekende eveneens een verlies aan structuur en belevingswaarde.

Samenvattend worden als nadere typering van te beschermen waarden, voor zover hier van belang, als typerend benoemd:

- het monumentale gekromde beloop van de Groot Hertoginnelaan;

- het water met groenaanleg van het Afvoerkanaal;

- het laat 19e-eeuwse ensemble van sluizen, gemaal en beplanting van het Afvoerkanaal met bijbehorende woningen aan de Houtrustweg;

- het goed bewaard gebleven laat 19e-eeuwse architectuurbeeld en de ensemblewaarde van hele straarwanden, waarin de neo-renaissance stijl domineert.

2.3.1.3 Gemeentelijk beschermd stadsgezicht

Een gedeelte van het plangebied is in 2004 (rv 176, RIS 120560) aangewezen tot gemeentelijk beschermd stadsgezicht. Het betreft de z.g. wederopbouwstrook langs de Sportlaan-Segbroeklaan. Voor gehele stadswijken werden door de gemeente in de periode 1945-1965 stedenbouwkundige plannen opgesteld waarbij thema’s als ‘licht, lucht en groen’, de wijkgedachte, rationalisatie en volkshuisvesting sleutelwoorden waren. Nieuwe wijzen van verkaveling deden hun intrede, zoals de strokenbouw en stempelverkaveling. Die delen van de stad die voor deze periode het meest typerend zijn en waarvan de stedenbouwkundige en architectonische kwaliteit het best bewaard is gebleven, zijn aangewezen als gemeentelijk beschermd stadsgezicht.Het betreft het gebied begrensd door de Daal en Bergselaan, Sportlaan, President Kennedylaan, Stadhouderslaan, Lübeckstraat, Conradkade, Houtrustweg, Hanenburglaan, Sneeuwklokjestraat, Irisstraat, Goudsbloemlaan, Resedastraat, Stokroosstraat en Ranonkelstraat. Dit gebied maakte onderdeel uit van de Atlantic wal en in 1942 kaalgeslagen. In de jaren vijftig en zestig van de twintigste eeuw is in dit gebied woningbouw gerealiseerd. Deze op basis van het stedenbouwkundig plan uit 1947 van W.M. Dudok totstandgekomen wederopbouwstrook sluit aan op het gemeentelijk beschermd stadsgezicht Vogelwijk en de rijks beschermde stadsgezichten Statenkwartier, Duinoord en Zorgvliet.

De kaalslag t.b.v. de Atlantikwall in het Sportlaan/Segbroeklaan tracé.

Volgens Dudok opende de herbouw de mogelijkheid om in de kaalgeslagen gebieden een nieuw architecturaal leven te wekken met fraaie plantsoenen, die omzoomd worden met nieuwe flatgebouwen die hoger zijn dan de omgeving.

De Segbroeklaan en in het verlengde hiervan het tweede deel van de Sportlaan als westelijke hoofdverkeersweg kreeg in zijn plannen voor Den Haag en bijzondere betekenis: een groene verkeersstrook die zich buiten het stedelijke gebied voortzet in het fraaie duinlandschap.

Positionering van de bebouwing in en langs het groen.

Het hoofdbestanddeel van het plangebied bestaat opmerkelijk genoeg niet uit bebouwing, maar uit groen. De aanwezige bebouwing is vooral bedoeld als begeleiding van de verkeersweg en is daarom in de lengterichting geplaatst langs en georiënteerd op de groene zone.

2.3.1.4 Monumentale gebouwen

In het plangebied zijn de volgende rijksmonumenten opgenomen in het register als bedoeld in artikel 6 van de Monumentenwet 1988:

Adres		Beschrijving
Houtrustweg 41		met nr. 43 geschakelde machinistenwoning
Houtrustweg 43		met nr. 41 geschakelde machinistenwoning
Houtrustweg 45		sluiskom, sluizen en toebehoren van het sluizencomplex
Houtrustweg 47		voormalig machinehuis

Houtrustweg 41-47 vormen tezamen het sluizencomplex en gemaal Houtrustweg naar ontwerp van J. van der Vegt, gebouwd in de periode 1883-1885.

Naast de rijksmonumenten heeft de gemeenteraad van Den Haag als gemeentelijk monument ingevolge artikel 3 van de Monumentenverordening Den Haag aangewezen:

Adres	Beschrijving
Thomsonplein	gedenkmonument ter nagedachtenis van majoor L.W.J.K. Thomson

Majoor L.W.J.K. Thomson was een Nederlands militair bevelhebber en politicus. Hij werd op verzoek van de Internationale Controle Commissie door de Nederlandse regering als bevelhebbend officier van een te vormen gendarmeriekorps naar Albanië uitgezonden. Op 15 juni 1914 werd majoor Thomson - die de leiding had bij de verdediging van Durrës (Durazzo) tegen gewapende opstandelingen - dodelijk getroffen door een geweerkogel. Daarmee is hij de eerste militair die op een vredesmissie in het buitenland is gesneuveld. In de Bomenbuurt werden in 1914 het Thomsonplein en de Thomsonlaan naar hem genoemd. Op 14 september 1918 onthulde zijn dochter Marie Thomson op het Thomsonplein een monument ter nagedachtenis van haar vader, ontworpen door de Haagse beeldhouwer Charles van Wijk en na diens dood voltooid door Arens Odé. Het monument was bekostigd uit een inzameling door een nationaal comité, ondersteund door plaatselijke subcomités.

2.3.2 Verkeer en infrastructuur

Autowegen

De huidige verkeersstructuur blijft gehandhaafd. De verschillende straten worden in overeenstemming met hun huidige verkeersfunctie bestemd.

De hoofdverkeerswegen zijn de Laan van Meerdervoort, Segbroeklaan, Conradkade en een klein deel van de in het plangebied vallende Houtrustweg.

De Laan van Meerdervoort is een wijkontsluitingsweg , die direct toegang geeft tot woon- en verblijfsgebieden.

De Segbroeklaan maakt als stedelijke hoofdweg onderdeel uit van de Noordwestelijke Hoofdroute tussen Kijkduin en de Scheveningseweg. De Segbroeklaan heeft primair een functie heeft voor bundeling van stedelijk verkeer en regionaal bestemmingsverkeer.

De Houtrustweg, voor zover gelegen tussen de Segbroeklaan en Sportlaan, verdeelt als stedelijke hoofdweg het verkeer vanaf de Internationale Ring naar de concentraties van werkgelegenheid, voorzieningen en woonwijken in het gebied Scheveningen-Haven. Doorgaand verkeer tussen Scheveningen-Haven en de Internationale Ring dient geconcentreerd te worden op deze stedelijke hoofdweg.

Ook de Conradkade ligt ten dele in het plangebied. Het deel van de Conradkade tussen de Groot Hertoginnelaan en de President Kennedylaan is een verbindingsweg tussen de Laan van Meerdervoort en de Internationale Ring. De weg heeft daarmee een belangrijke functie als wijkontsluitingsweg.

De Fahrenheitstraat, Thomsonlaan, Ieplaan, en Morsestraat worden als straat aangemerkt en hebben vooral een belangrijke functie voor de ontsluiting van de buurt. Hierdoor kunnen ze niet tot de verblijfstraten gerekend worden.

De bestemming verblijfsstraat wordt gegeven aan alle overige straten, waar autoverkeer mogelijk is, maar het verblijfskarakter overheerst.

Verblijfsgebied zijn alle openbare ruimtes waar geen autoverkeer mogelijk is en die niet als groengebied zijn bestemd.

De binnen de diverse verkeersbestemmingen aanwezige kiosken zijn allemaal op de plankaart als functieaanduiding weergegeven en in de regels opgenomen.

Openbaar vervoer

De Bomenbuurt is vrij goed ontsloten op het openbaar vervoer. De ontsluiting vindt vooral plaats via de randen van het plangebied

Lijnennetkaart Bomenbuurt e.o. (bron: www.htm.nl)

Langs de randen van het plangebied rijden twee trams:

• Lijn 3 (randstadrail) rijdt tussen Loosduinen en Zoetermeer Centrum-West. Binnen het plangebied liggen twee haltes; ter hoogte van de Fahrenheitstraat en ter hoogte van het Valkenbosplein.
• Lijn 11 rijdt tussen Scheveningen Haven en station Holland Spoor. Onderweg worden ook het Statenkwartier, Duinoord, Regentessekwartier, Transvaal en de Schildersbuurt aangedaan. Binnen het plangebied ligt één halte ter hoogte van de Groot Hertoginnelaan.

Ook rijden er langs de randen van het plangebied nog een tweetal bussen:

• Lijn 21 rijdt tussen Vrederust en Scheveningen. Onderweg worden ook Leyenburg en Statenkwartier aangedaan. Binnen het plangebied liggen haltes ter hoogte van het Valkenbosplein en ter hoogte van de Conradkade.
• Lijn 24 rijdt tussen Kijkduin en station Mariahoeve. Onderweg worden daarbij ook het centrum, Centraal Station en Haagse Hout aangedaan. Binnen het plangebied ligt één halte ter hoogte van de Houtrustlaan.

Ook net buiten het plangebied zijn verschillende opstapmogelijkheden, zoals in de Goudenregenstraat en bij het Haga ziekenhuis.

Fietsen

Het fietsverkeer krijgt vanwege het milieuvriendelijke karakter en de fysiek zwakkere positie ten opzichte van het gemotoriseerde verkeer, bijzondere aandacht in het verkeers- en vervoerbeleid van de gemeente Den Haag. Door het aanbieden van een fijnmazig netwerk van veilige fietsvoorzieningen wordt het gebruik van deze vervoerwijze gestimuleerd. Daarnaast is er de nodige aandacht voor het stallen van fietsen zowel bij woningen en werklocaties, maar ook bij de grotere attractiepunten zoals scholen, winkelgebieden, stations en recreatiebestemmingen. De publieke voorzieningen voor de fiets maken integraal onderdeel uit van de inrichting van de openbare ruimte.

Er is binnen Den Haag een herkenbaar stelsel van (hoofd)fietsroutes, vastgelegd in het Meerjarenprogramma Fiets 2007 t/m 2010. Binnen het plangebied zijn de volgende wegen opgenomen als hoofdfietsroutes: Laan van Meerdervoort, Conradkade, Groot Hertoginnelaan, Segbroeklaan. Deze fietsroutes sluiten buiten de wijk aan op fietsroutes richting belangrijke bestemmingen in Den Haag. Op deze fietsroutes is het van belang dat veilige fietsvoorzieningen aanwezig zijn. Verder is het belangrijk dat langs ontsluitingswegen (50 km/u) fietsvoorzieningen aanwezig zijn. Zo deze nog ontbreken zal bij herinrichting worden gestreefd naar de aanleg hiervan.

Parkeren

Op 1 juli 2010 is een betaald parkeren regeling ingevoerd in de Bomenbuurt. De parkeerregeling moet de parkeeroverlast in de buurt tegengaan en meer ruimte creëren. De buurt heeft relatief veel last van auto's die uitwijken uit omliggende gebieden. De werkingstijden zijn tussen 18:00 uur en 24:00 uur op elke dag van de week. In het deel van het plangebied tussen Segbroeklaan en Sportlaan geldt geen betaald parkeren regeling. Ook op het deel van de Conradkade dat binnen het plangebied geldt geen betaald parkeren.

2.3.3 Water en groenstructuur

Binnen het plangebied is een Ecologische Verbindingszone aanwezig, welke bomenrijen langs de Houtrustweg en Segbroeklaan aan elkaar verbindt en bijdraagt aan het behoudt van de stedelijke groenstructuur. De Ecologische Verbindingszones in kwestie is de Haagse Beekzone.

Het voornaamste groen in het plangebied wordt gevormd door de Haagse Beekzone welke onder andere door het Rode Kruisplantsoen loopt. De Haagse Beek loopt van Kijkduin naar de Hofvijver, een watergang met een lange geschiedenis. In de middeleeuwen was het een duinbeekje. Nu ligt de Beek midden in de stad, ingebed in een groenzone met afwisselend een weelderige oeverbegroeiing, bloemrijk grasland, moerasjes en struwelen. De Haagse Beek verbindt de grote groengebieden Westduinen, Westduinpark, Ockenburg, Meer en Bos, Bosjes van Pex, Bosjes van Poot en Zorgvliet. Dit zijn voornamelijk gebieden met een duinkarakter en bossen van binnenduinranden.

In de periode 1997-2000 is de Haagse Beek binnen het plangebied gerevitaliseerd, waarbij een groot deel van de bovenloop natuurlijker is ingericht. Ter hoogte van de Sportlaan is de herinrichting opgeschort in afwachting van de te nemen verkeerskundige maatregelen. De jaren vijftig bouw aan weerszijden van de Haagse Beek is ook erg groen opgezet.

Binnen het plangebied is ook het Afvoerkanaal van belang als blauwe verbinding binnen de stedelijke groenstructuur. Deze maakt tevens deel uit de Transvaal/lijn 11 zone beschreven in de Structuurvisie 2020 waarbij versterken van de groenblauwe functie van het kanaal als speerpunt is opgenomen.

Het oudere gedeelte van de wijk, ten zuidoosten van de Hanenburglaan, is beduidend minder groen opgezet. Hier wordt het groen voornamelijk gevormd door straatbomen, waaronder drie monumentale bomen bij het Kastanjeplein. Langs de westgrens van het plangebied ligt het water van de Valkenboskade, welke wordt geflankeerd door groenstroken.

2.3.4 Archeologie

Het plangebied is volgens de Nieuwe Geologische kaart van Den Haag en Rijswijk in zijn geheel gelegen op een strandwal, een grofweg evenwijdig aan de kustlijn gelegen zandrug die enige duizenden jaren voor Christus door natuurlijke processen is gevormd.

Strandwallen hebben altijd archeologische potentie. Al vanaf de late Steentijd (ca. 2500 v. Chr.) waren ze geschikt voor menselijke bewoning. Op veel plekken binnen de gemeentegrenzen (en daarbuiten) zijn er vondsten op gedaan en resten van nederzettingen op teruggevonden, zowel uit de prehistorie als uit de Romeinse tijd of Vroege Middeleeuwen.

Omdat het gebied niet, zoals de gebieden dichterbij de kust, door stuifzanden van het Jonge Duin overstoven is geraakt, mag worden verwacht dat eventuele archeologische resten zich vrij dicht onder het huidige oppervlak moeten bevinden. Tot nu toe zijn dat soort resten nergens aangetroffen. Veel zegt dat echter niet. Het overgrote deel van de wijk is gebouwd in een tijd dat er voor archeologie geen belangstelling was.

Ondanks dit gebrek aan vondsten wordt de kans dat het terrein in die lange periode tussen 2500 v. Chr en 1000 na Chr. bewoond geweest is op grond van de geologische omstandigheden aanzienlijk geacht. Indien de archeologische sporen daarvan nog aanwezig zijn, zullen die echter niet ongeschonden zijn gebleven. Op oudere stadsplattegronden is te zien dat het betreffende gebied al in het begin van de 20ste eeuw is afgezand. De Valkenboskade bijvoorbeeld is van oorsprong een afzanderijvaart die rond het midden van de 19de eeuw werd gegraven om het zand van de Dekkersduinen te kunnen afvoeren.

Ondanks deze activiteiten is de wijk nog steeds op een hoogte van ongeveer 2m + NAP gelegen. Omdat oude cultuurlagen zich voor het overgrote deel tussen de 1 en 3 meter + NAP bevinden, is de kans op archeologische waarden in de wijk nog steeds aanwezig.

Bovenstaande betekent niet deze archeologische verwachting nog voor het gehele bestemmingsplangebied geldt. Daarvoor kent de wijk een te onstuimige geschiedenis. Vooral de bouw van de Atlantikwall in de 2de wereldoorlog is bepalend geweest. Hele huizenblokken zijn daarvoor in 1943 met grof geweld gesloopt; in dat deel werd vervolgens een diepe en brede tankgracht gegraven. De kans op archeologie in dit deel van het gebied is nagenoeg nihil geworden.

2.3.5 Leidingen

Langs de westgrens van het plangebied is een afvalwatertransportleiding aanwezig. De leiding ligt onder de Valkenboskade en deels onder de Hanenburglaan en Fahrenheitstraat richting de Vogelwijk.

De beleidsmatige consequentie van de leiding staat beschreven in hoofdstuk 4.2