| Plan: | Schilderswijk |
|---|---|
| Status: | onherroepelijk |
| Plantype: | bestemmingsplan |
| IMRO-idn: | NL.IMRO.0518.BP0174ESchildersw-70OH |
De hoofdstructuur van de stad kenmerkt zich door de lange lijnen evenwijdig aan de kust. De Schilderswijk past hier naadloos binnen. Zo zijn er de lange lijnen: 's-Gravenzandelaan, Delftselaan, Hobbemastraat en Hoefkade, die de wijk verankeren in de stad richting het oosten (centrum) en het westen (Transvaal).
De noord – zuid relatie is een stuk minder duidelijk, hoewel in potentie wel aanwezig. De belangrijkste verbinding is de Vaillantlaan als onderdeel van de binnenring. Met de reconstructie van het spoorviaduct (in de put) is de binnenring voltooid. Een andere belangrijke route is het lijn 11 tracé. Beide routes lopen echter langs het centrum.
De aanhechting van de wijk aan de omgeving is er niet. Zo is de aansluiting aan het centrum langs de gracht minimaal, niet alleen fysiek, maar ook qua uitstraling. Daarnaast is de relatie met de Haagse markt minimaal. De markt staat met zijn rug naar de wijk.
De eerste golf van stadsvernieuwingsingrepen vond zijn basis in de structuurvisie Schilderswijk uit 1976. Van belang was het doorbreken van de lange rechte (saaie) straten, meer lucht en groen in de wijk en nieuwe betaalbare woningen. Zo ontstond een wijk met een vrij eenzijdige woningdifferentiatie van gestapelde appartementen voor een sociale huurprijs en in iedere buurt een groen plein. Deze vorm van stadsvernieuwing komt vooral in Schilderswijk centrum voor (het gebied ten oosten van de Vaillantlaan).
De oorspronkelijke structuur speelde een ondergeschikte rol. Veel belangrijker was het uitgangspunt van een ruime verkaveling met voldoende licht/lucht toetreding en veel groen in de vorm van pleinen en parkjes. In feite bepaalde de norm de verkaveling. Het gevolg hiervan waren onduidelijke situaties met rooilijnverspringingen per bouwblok en saaie en doodse hoeken, waarbij de sociale controle ontbrak.
Sommige delen van de wijk hebben dan ook een onduidelijke structuur.
Na 1985 kwam de omslag in denken met het project “ De stadsvernieuwing als culturele activiteit.” Niet meer het bouwblok maar de te ontwerpen ruimte stond centraal. Dit komt het best tot uitdrukking in de nieuwe Vaillantlaan van Jo Coenen. Er werd veel meer rekening gehouden met het oorspronkelijk stratenpatroon. De nieuwe openbare ruimten werden binnen de oorspronkelijke structuur opgenomen. Met name het deel van de Schilderswijk ten westen van de Vaillantlaan is op deze wijze vernieuwd. Ook werd de eenzijdige woningdifferentiatie doorbroken door meer koopwoningen te bouwen. De homogene (oorspronkelijke) structuur van dit deel van de Schilderswijk is gehandhaafd. Kenmerkend zijn de diagonale ontsluitingswegen, zoals de Van der Vennestraat, de Ruijsdaelstraat en Zusterstraat en in het verlengde de pleinen, zoals Hobbemaplein en Vaillantplein.
Op 28 juni 1994 is 's-Gravenhage Centrum aangewezen als rijksbeschermd stadsgezicht. Een klein deel van het plangebied hoort daarbij: dat betreft de Houtzagerssingel, Om en Bij en de Hooftskade en de aanliggende bebouwing.
In het plangebied zijn de volgende rijksmonumenten opgenomen in het register ingevolge artikel 6 van de Monumentenwet 1988.
| Adres | Nummer | Omschrijving | |
| Om en Bij 2 |
459785 | Voormalige diaconale bakkerij annex woonhuis voor de bakker en bergplaats voor granen, gebouwd in 1855 in eclectische bouwstijl naar ontwerp van A. Roodenburg, in opdracht van de Nederduitsche Hervormde Gemeente. In 1864 werd een "broodkamer" aangebouwd en in 1897 een lokaal voor brooduitgifte. | |
| Om en Bij 3 tot en met 113 en 116 |
459787- 459792 |
Vier rijen van vierentwintig rug-aan-rug gebouwde woningen, een rij van twaalf woningen en een rij van achttien deels rug-aan-rug gebouwde woningen, op een rechthoekige plattegrond uit 1840-1841 en bestaande uit een bouwlaag onder een met pannen gedekt mansardedak. De voormalige diaconiewoningen zijn van architectuurhistorische en sociaalhistorische waarde: zij vormden het eerste project dat in Den Haag werd gerealiseerd om de woonomstandigheden van de armen te verbeteren. | |
| Hooftskade 1-83 |
459784 | Voormalig diaconieweeshuis uit 1867, gebouwd in een sobere eclectische baksteenarchitectuur naar ontwerp uit 1862 van de architect E. Saraber, in opdracht van de Nederduitsche Hervormde Gemeente. Verbouwd in 1925-1926 door de architect G. van Hoogevest. Het weeshuis hield zijn oorspronkelijke functie tot 1942. In 1991-1992 is het, met behoud van het de oorspronkelijke structuur, verbouwd tot appartementencomplex. | |
| Parallelweg 224-227 en Ter Borchstraat 1-7 |
353816, 353821, 353827 en 353833 |
Complex van een remisegebouw, dienstwoning, ketelhuis en pekelremise en werkplaats. Het als een hal geconstrueerde remisegebouw bevat vier sprongsgewijze in lengte toenemende tramstallingsruimten, elk voorzien van drie inrijbanen met rails, perrons te weerszijden, en een verhoogde lichtkap in het midden, alsmede aan de noordzijde van de Ter Borchstraat en door een met muur en toegangshek afgesloten binnenplaats onderbroken reeks aaneengesloten dienstruimten, waaronder een smederij met smidse en een stookruimte met schoorsteen. In de dienstvleugel zijn de dienstwoningen en het ketelhuis geïntegreerd. In het remisegebouw wordt nu historisch trammaterieel tentoongesteld. De pekelremise en werkplaats is vrijstaand van het remisegebouw gebouwd, in de hoek Parallelweg/Wouwermanstraat. | |
| Hoefkade 623 / Stortenbekerstraat 224a |
459793 | R.-K. Kerk van de Heilige Martha Kerk, een aan drie zijden vrijstaand kerkgebouw uit 1908-1909, gebouwd naar ontwerp van N. Molenaar senior in neogotische stijl en voltooid in 1924 met de eindtravee van het schip en de toren door N. Molenaar junior. | |
| Hooftskade 1-85 / Koningsraat 3 ( complex ) | 459784 | Voormalig weeshuis uit 1867, gebouwd in een sobere eclectische baksteenarchitectuur naar ontwerp uit 1862 van de architect E. Saraber in opdracht van de Nederduitsche Hervormde gemeente. Verbouwd in 1925-1926 door de architect G. van Hoogevest. Het weeshuis hield zijn oorspronkelijke functie tot 1942. In 1991-1992 is het met behoud van de oorspronkelijke structuur verbouwd tot appartementencomplex door de architect Rappange & partners. De nieuwbouw aan de achterzijde is van bescherming uitgesloten. | |
De volgende (complexen van) gebouwen zijn aangewezen als gemeentelijk monument ingevolge artikel 3 van de Monumentenverordening Den Haag.
| Adres | Omschrijving |
| Zoutkeetsingel 40 |
Voormalige fabriek, ontworpen door de architect J.W. Bosboom in 1896 in de stijl van de Neorenaissance en nu in gebruik als kantoor van Parnassia |
| Jacob Catsstraat 2a | Muurreclame in art-decostijl uit 1920 |
| Jacob Catsstraat 65-1 t/m 96 / Van Ostadestraat 15-77 / Hannemanstraat 156-298 | Van Ostadewoningen: arbeiderswoningen, ontworpen door W.B. Liefland en gebouwd in 1885-1895 in neorenaissancestijl |
| Hoefkade 612 t/m 702 |
Delpratwoningen: arbeiderswoningen, in eigen beheer uitgevoerd door de opzichter R. van der Poll en gebouwd in 1897 in neorenaissancestijl |
Tussen de Parallelweg, Krusemanstraat, van Osstraat en Hoppenbrouwerstraat ligt het Fort, een complex arbeiderswoningen van architect W.B.Liefland en gebouwd in 1890 in neorenaissancestijl. Een deel van het complex is begin jaren '60 gesloopt. Door acties van de bewoners zijn de overige delen van het complex in de jaren '90 gerenoveerd. Hierbij is het oorspronkelijk rijk gedetailleerde metselwerk verdwenen doordat men uit ging van buitengevelisolatie.
Het plangebied ligt voor het grootste deel in een brede strandvlakte. Strandvlaktes zijn de laaggelegen stroken tussen de strandwallen: de zandruggen die duizenden jaren voor Christus door zee en wind gevormd zijn. Omdat de strandvlaktes drassig bleven kon daar in de loop der eeuwen een soms dik pakket veen ontstaan. In het zuidelijk deel van het plangebied bevindt zich, onder het veen, klei afkomstig uit een periode van overstromingen in het derde millennium voor Christus. Het uiterst noordelijke deel tenslotte, vanaf de Schapenlaan tot aan de Loosduinseweg, ligt op een strandwal.
Strandwallen waren al enige duizenden jaren voor Christus geschikt voor bewoning en hebben nu archeologische potentie. Op de strandwallen zijn in Den Haag en daarbuiten dan ook al vaak vondsten gedaan die tot in de prehistorie teruggaan. Hoewel in het plangebied nooit vondsten zijn gedaan die op oude bewoning wijzen, zijn er wel aanwijzingen dat de betreffende strandwal al eeuwen geleden voor een belangrijk deel is afgezand.
Veen- en kleigebieden waren in de prehistorie en vroeghistorische tijd lang niet of nauwelijks geschikt voor bewoning. Zulke gebieden hebben veel minder archeologische potentie. De veen- en kleigebieden bleven tot in de middeleeuwen braak. In de 13e eeuw begon men op instigatie van de graven van Holland de woeste gronden te ontginnen. Daartoe werden vanuit de Hoefkade veel sloten gegraven en percelen gevormd ten behoeve van de waterhuishouding en de uitgifte van bouw- en vooral weideland. De naam Hoefkade is een verbastering van Hofkade die al in de middeleeuwen langs het 'hofland' liep; het wei- en hooiland van de graaf.
Het plangebied bleef tot laat in de 19de eeuw weideland, zonder substantiële bebouwing. Slechts enkele gebouwen zijn bekend: een tweetal molens en een kooiwoning. Alle drie staan op de kaart van Cruquius uit 1712 vermeld.
De eerste en meest bekende is de Grut- of Gortmolen, vlakbij de stadsgracht, die al in de 19e eeuw is afgebroken. De huidige straatnaam Gortmolen herinnert aan dit bouwwerk. De tweede is de Zusters Wipmolen, gelegen in het huidige bouwblok tussen de Hobbemastraat en de Seghersstraat, die in elk geval een rol in de waterhuishouding had en die aan het eind van de 19e eeuw door een stoomgemaal is vervangen. De kooiwoning, het woonhuis van een kooiker, lag eeuwenlang bij een eendenkooi op de plaats van de huidige Vaillantlaan tussen de Parallelweg en de Hoefkade. Een eendenkooi is een vijvertje waar eenden naartoe worden gelokt en vervolgens gevangen. De kooiwoning en de eendenkooi zijn al lang verdwenen.
Resten van molens zijn in principe van archeologisch belang. Omdat op beide locaties sinds het eind van de 19e eeuw veel bouwactiviteiten plaatsvonden, is de kans klein dat zich nog substantiële resten van de molens in de grond bevinden. Hetzelfde geldt voor de kooiwoning: er moet sprake zijn geweest van een zeer ondiep gefundeerd gebouw en ook de latere bouwwerkzaamheden hebben er naar verwachting voor gezorgd dat van deze woningen weinig rest. Ook van de oorspronkelijke Hoefkade die vroeger als ophoging in het landschap zichtbaar was, is niets meer over door bodemverstorende activiteiten.
Een en ander leidt tot de conclusie dat het plangebied geen archeologische waarden herbergt en geen archeologisch waardevol gebied is.
Den Haag heeft een ringstructuur met een tweetal ringen voor de ontsluiting van de stad: de Internationale Ring voor ontsluiting op regionaal niveau en de Centrum Ring voor ontsluiting op stedelijk niveau. De Vaillantlaan maakt deel uit van de Centrum Ring vervult als onderdeel van de Centrumring een belangrijke functie. Daarnaast behoren de Loosduinseweg, de Hobbemastraat tussen Hobbemaplein en Paletplein, de Monstersestraat / De Heemstraat / Parallelweg tussen Hoefkade en Vaillantlaan en de Fruitweg deel uit van het hoofdwegennet. De Ruijsdaelstraat, Van der Vennestraat, Wouwermanstraat, Hoefkade, Parallelweg tussen Vaillantlaan en Stationsplein, Koningstraat en Spinozastraat / Oranjeplein / Fannius Scholtenstraat de verkeersstraten ontsluiten de buurten binnen de wijk. Alle andere straten zijn als verblijfs- en woonstraten ingericht.
Er is in Den Haag een herkenbaar stelsel van (hoofd)fietsroutes. In de Schilderswijk is een aantal wegen opgenomen als hoofdfietsroute en een aantal als secundaire fietsroute. De hoofdfietsroutes in het plangebied zijn de De Heemstraat en de Monstersestraat, de Loosduinsekade en de Loosduinseweg, de Vaillantlaan, de Wouwermanstraat en de Parallelweg. De secundaire routes in het plangebied zijn de 's-Gravenzandelaan, de Delftselaan en de Hoefkade. Daarnaast zijn er in de Schilderswijk nog een tweetal fietsroutes die deel uit maken van het Sterroutenet. Deze routes moeten op de lange afstand een aantrekkelijke route zijn voor fietsers. Deze routes lopen via de 's-Gravenzandelaan en de Wouwermanstraat-Hoefkade.
Langs en door het plangebied loopt een aantal openbaarvervoerlijnen. Dichtbij de Schilderswijk ligt het NS-station Den Haag Hollands Spoor, waar zowel intercity's als internationale treinen stoppen. Dit station is ook een belangrijk knooppunt in het stedelijke openbaarvervoernetwerk. In 1886 verbond een stoomtramlijn het station Hollands Spoor met Scheveningen. De route liep langs de Parallelweg-De Heemstraat-Monstersestraat. In 1928 werd deze tramlijn geëlektrificeerd ten behoeve van de HTM: de eerste sneltram op eigen baan in ons land. Nu komen er bij het station negen tramlijnen en vijf buslijnen samen. Langs het station en het spoor aan de zuidkant van het plangebied lopen tramlijn 9 (van Vrederust via Hollands Spoor naar het centraal station) en de tramlijnen 11 en 12 (van het Rijswijkseplein via Hollands Spoor en de Haagse Markt naar respectievelijk Scheveningen Haven en Duindorp). De Schilderswijk zelf is ontsloten door tramlijn 6 die via de Hobbemastraat en Om en Bij naar de binnenstad loopt. Ook buslijn 130 ontsluit via de Hoefkade en de Vaillantlaan het plangebied. De buurt rond het Hannemanplantsoen daarentegen is relatief slecht door middel van het openbaar vervoer bereikbaar.
In een deel van het plangebied belanghebbendenparkeren ingevoerd. Er zijn in het gebied 3 verschillende regelingen. In het gebied tussen de De Heemstraat en Monstersestraat, Delftselaan, Vaillantlaan en Hoefkade is de vergunning geldig op marktdagen (van de Haagse Markt) van 09:00 tot 18:00 uur.
In het gebied ten noordoosten van de Hooftskadelaan, Jacob Catslaan en Koningstraat, overlopend in het vergunningsgebied Stationsbuurt, is een parkeervergunning geldig op maandag t/m vrijdag van 09:00 tot 17:00 uur. In 2009 is betaald parkeren ingevoerd in het noordelijk deel van de Schilderswijk, tussen de Hobbemastraat en de Houtzagerssingel. Voor dit deel van de Schilderswijk is aangesloten bij de regeling in het gebied “Oude Centrum”. De regeling is geldig van maandag t/m zaterdag van 09:00 tot 18:00 uur en donderdag van 09:00 tot 21:00 uur.
De parkeerdruk in de Schilderswijk is hoog. Bij nieuwbouwontwikkelingen is het daarom van belang dat op eigen terrein aan de parkeereis wordt voldaan. De bestaande bewonersgarages dienen goed te worden benut.
De Schilderswijk kent weinig cultuurhistorisch waardevol groen, omdat voortuinen, pleinen en plantsoen niet of nauwelijks in het ontwerp van de bouwblokken of delen van de wijk werden meegenomen. Uitzonderingen zijn:
De Schilderswijk is ontstaan in het laatste kwart van de 19-de eeuw ter plaatse van de “Zusterpolder”, een oorspronkelijk moerassig gebied, dat in de 15-de eeuw is drooggemalen. De stadsuitbreiding in dit deel van Den Haag is opgang gekomen na de opening van het station Hollands Spoor in 1843.
Op en in de directe omgeving van het plangebied hebben zeer veel, maar relatief kleine, bedrijven met bodembedreigende activiteiten hun vestiging (gehad). Het gaat hierbij om chemische wasserijen, garagebedrijven, brandstofhandelaren, benzinestations, bakkerijen, drukkerijen, metaalbewerking zoals blik- en koperslagerijen en galvaniseerbedrijven, schildersbedrijven, verfspuiterijen, timmerwerkplaatsen, smederijen, slachterijen en vetsmelterijen en kuiperij. Daarnaast zijn enkele grootschalige bedrijven in het plangebied gevestigd geweest. Hierbij moet men denken aan broodfabrieken, geneesmiddelenfabriek, een tramremise en inrichtingen voor melkontvangst.
Bij een zeer beperkt aantal woningen en scholen hebben ondergrondse huisbrandolietanks gelegen. De meeste ondergrondse huisbrandolietanks zijn intussen verwijderd. Ten gevolge van lekkage van deze tanks is zeer plaatselijk een bodemverontreiniging opgetreden.
In en in de directe omgeving van het plangebied zijn bodemonderzoeken uitgevoerd in verband met aangetroffen verontreinigingen, herinrichting en/of bouwplannen. Op verscheidene locaties is daaruit gebleken dat er sprake is van ernstige bodemverontreiniging. Hiervan is sprake bij een gemiddelde overschrijding van de interventiewaarde in meer dan 25 m3 vaste bodem en/of 100 m3 grondwater (bodemvolume). Met merendeel van de gevallen van ernstige bodemverontreiniging betreft verontreiniging met zware metalen en PAK (teerachtige stoffen) of minerale olie. Voor bijna al deze gevallen zijn reeds saneringplannen ingediend waarmee is ingestemd. Het meerdeel van deze saneringen is al (ten dele) afgerond. Ter plaatse van de gesaneerde gevallen zijn plaatselijk restverontreinigingen achtergebleven waardoor er gebruiksbeperkingen kunnen zijn.
Op veel verdachte deellocaties, de hiervoor genoemde zeer vele bedrijfjes, in het plangebied heeft nog geen bodemonderzoek plaatsgevonden. Voor die delen van het plangebied waar herinrichting en/of nieuwbouw plaatsvindt en waar nog geen onderzoek en/of sanering heeft plaatsgevonden, zal bodemonderzoek moeten worden uitgevoerd en eventueel gesaneerd moeten worden. Naast het feit dat nog niet overal bodemonderzoek heeft plaatsgevonden, zijn er locaties waar het uitgevoerde bodemonderzoek sterk verouderd is (ouder dan vijf jaar). Indien voor deze locaties bouwplannen/herinrichtingsplannen zijn zullen de bodemonderzoeken geactualiseerd moeten worden.
Uit de bodemkwaliteitskaart van de gemeente Den Haag blijkt dat de grond (0-2,0 m-maaiveld) in het plangebied gemiddeld matig verontreinigd is met lood, zink en PAK (teerachtige stoffen) en licht verontreinigd met cadmium, koper en kwik. Het gebied kan derhalve geheel als verdacht worden aangemerkt. In het gebied is geen grondverzet mogelijk op basis van de bodemkwaliteitskaart.
Nabij het plangebied ligt een hogedruk aardgastransportleiding van de gasunie W-509-06. Deze leiding heeft een diameter van 12” en een werkdruk van 40 bar. De leiding loopt langs de Groenteweg, de Monstersestraat en De Heemstraat. Een deel van deze leiding ligt binnen het plangebied. Daarnaast ligt binnen de groenstrook langs de Parallelweg en onder de Fruitweg een hoogspanningsleiding.