Rosenburg

2.3 Ruimtelijke structuur

2.3.1 Bebouwing (incl. beschermd stadsgezicht en monumenten)

Het plangebied herbergt enige bijzondere kwaliteiten: de stedenbouwkundige opzet van de Notenbuurt, de open, groene en monumentale opzet van de Thorbeckelaan, de buitenplaats Rosenburg met landhuis en tuin, de sporthal Loosduinen aan de Groen van Prinstererlaan en het winkelcomplex aan de De Savornin Lohmanplein en het ensemble van huizen aan de Oude Haagweg.

2.3.1.1 Bebouwingsbeeld

Hoewel Rosenburg door een geringe woonbebouwing en veel openbare en bijzondere bebouwing een heterogeen karakter heeft, is het gebied juist heel homogeen in het zuidoostelijk deel: de Notenbuurt. De Notenbuurt heeft een eigen stedenbouwkundige structuur die sterk door Berlage is beïnvloed. In het plangebied liggen besloten openbare ruimten zoals het Notenplein. De bebouwing is overwegend eenvoudig en traditioneel en er is stilistisch aansluiting gezocht bij Nieuwe Haagse School.

Aan de oostzijde grenst de Notenbuurt aan de Thorbeckelaan: een belangrijke ontsluitingsweg, open, groen en monumentaal van opzet zoals Berlage vaak een weg in zijn stedenbouwkundige plannen opnam.

De ruimtelijke structuur van het psychomedisch centrum Parnassia in het zuidwestelijk deel van het plangebied is campusachtig: rond een park zijn een aantal gebouwen gerealiseerd. De groenvoorzieningen bepalen in sterke mate de verblijfskwaliteit en –ruimte voor hen, die aldaar psychomedische zorg ontvangen. Ook kunnen zij zich er in alle rust en vrij bewegen. Het terrein is vrij toegankelijk maar heeft een semiprivé karakter: de manier waarop de toegang tot het terrein is vormgegeven nodigt niet uit tot een bezoek aan het terrein. Opvallend zijn de in overgangsarchitectuur vormgegeven oude dienstwoningen van de psychiatrische inrichting Rosenburg aan de rand van de Oude Haagweg, het monumentale landhuis en het historisch park, voorheen de tuin van het landhuis.

Een opvallend gebouw in het plangebied is de Sporthal Loosduinen aan de Groen van Prinstererlaan, ontworpen door architect J. Brouwer. Om het stereotype beeld van de sporthal - een dichte doos met kleedkamers - te doorbreken zijn zoveel mogelijk ruimten met vensters aan de straatgevel geplaatst en zijn de verschillende functies van een sporthal zichtbaar gemaakt. Brouwer heeft hiervoor een hightech vormgeving toegepast: een opvallende dakconstructie met masten en tuien, in het zicht geplaatste luchtkanalen, verzadigde kleuren en een gevelbekleding van aluminium beplating.

De sporthal is goed zichtbaar, omdat zij solitair gelegen is in een omgeving van sportvelden, groenvoorzieningen en vrijstaande gebouwen op ruimte kavels ten behoeve van maatschappelijke voorzieningen zoals scholen, klinieken en kerken. Deze open opzet is een kenmerk van het zuidwesten van het plangebied.

Het oostelijk en noordelijke deel van het plangebied kent die opzet niet.

Het winkelcomplex aan de De Savornin Lohmanplein is ontworpen door architect P. Zanstra volgens principes van de Moderne Beweging. Op een onderbouw van winkels staat een schijf van 8 verdiepingen met woningen (Treubflat) en een kantoortoren van 63 m in 16 bouwlagen. Op de winkellaag ligt een parkeerdek en staat een paviljoen met een (chinees) restaurant. Dit restaurant en de Treubflat staan op poten boven het parkeerdek. Om het restaurant te bereiken is een seperate trapverbinding met het maaiveld gebouwd, die buiten het complex gelegen is.

De winkellaag wordt doorkruist door een winkelpassage met een centraal plein overdekt met een glazen dak. In de kelder van het complex is een health- en fitnesscentrum annex spa-inrichting gevestigd.

Het ensemble van huizen aan de Oude Haagweg toont een verrassende afwisseling van herenhuizen in overgangsarchitectuur en eenvoudige woonhuizen, die dateren uit het begin van de twintigste eeuw en daarna. Ouder en wat de woonhuizen betreft eenvoudiger dan de bebouwde omgeving.

2.3.1.2 Monumentale gebouwen

De villa aan de Oude Haagweg 377, op het terrein van psychomedisch centrum Parnassia, is een rijksmonument, opgenomen in het monumentenregister onder nummer 17519. Het landhuis dateert uit 1775 en is opgetrokken in neoclassicistische stijl. In 1800 is de villa waarschijnlijk uitgebreid met portico's op zuilen en pilasters met corintische kapitelen ter weerszijden van de voorgevel en zijn het timpaan op de voorgevel, de witte bepleistering van de gevels en de empire vensters aangebracht. Het gebouw is nu in gebruik door het psychomedisch centrum.

Het plangebied vormt geen beschermd stadsgezicht als bedoeld in de Monumentenwet 1988. Een deel van Parnassiaterrein is een landgoedbiotoop, zoals bedoeld in de Verordening ruimte.

landgoed Rosenburg met zicht op het landhuis

2.3.2 Verkeer en infrastructuur

Het plangebied is omsloten door hoofdverkeerswegen: Laan van Meerdervoort, Thorbeckelaan, Oude Haagweg en Groen van Prinstererlaan (afbeelding 1). De Laan van Meerdervoort sluit aan op de Ockenburghstraat die via de N211 direct aansluit op de A4. Deze wegen maken geen deel uit van het plangebied. De Treublaan, de Monseigneur Nolenslaan en de Albardastraat sluiten direct aan op de Groen van Prinstererlaan en de Thorbeckelaan, die het plangebied ontsluiten. De Notenbuurt is via de Okkernootstraat en de Pippelingstraat ontsloten op de Thorbeckelaan en via de Walnootstraat en de Kokosnootstraat op de Oude Haagweg.

De parkeerdruk in de verblijfs- en woonstraten is hoog, vooral in de Notenbuurt. Als gevolg van de hoge parkeerdruk vindt parkeren ook op de stoepen plaats. Als auto's in de woonstraten aan beide zijden van de straat worden geparkeerd, ontstaan vooral in de smalle straten van deze buurt problemen. De problemen doen zich met name in de avonduren, buiten kantoortijd, voor. De opzet van de panden echter, laat geen parkeren op eigen terrein toe.Dit met uitzondering van een aantal hoekpanden, die op het achtererf een autobox kennen. Bij de woningbouwprojecten die sinds 1980 zijn gebouwd, zijn parkeereisen omtrent de aantallen overdekte gebouwde parkeerplaatsen gesteld. In één geval dient de parkeergarage onder een woonblok aan de Donker Curtiusstraat ook twee andere woonblokken aan de Mgr. Nolenslaan, respectievelijk de Thorbeckelaan. De drie woonflats aan de Groen van Prinsterenlaan kennen 10 autoboxen en twee parkeerterreinen. Het woningcomplex Groen van Prinsterer' beschikt over een parkeerterrein en een ondergrondse parkeergarage.

Het winkelcentrum aan het Savornin Lohmanplein kent een parkeerdek. De vestingen van maatschappelijke voorzieningen op het Parnassiaterrein kennen parkeerterreinen, daarbuiten kent één terrein gebouwde overdekte parkeerplaatsen en een ander een parkeerterrein. Verder kennen alleen het zwembadcomplex, de kantoorvestiging en de vestiging van een detailhandel in volumineuze goederen een parkeerterrein.

Langs en door het plangebied loopt een aantal openbaarvervoerlijnen. Net buiten maar niettemin ten behoeve van het plangebied lopen tramlijn 2 (van Kraayenstein over de Oude Haagweg naar Leidschendam) en RandstadRail 3 van Zoetermeer - Den Haag Centraal Station naar Loosduinen. Daarnaast wordt het plangebied ontsloten door twee buslijnen die kruiselings door het plangebied gaan. Buslijn 21 voert van Scheveningen Noorderstraat via de Albardastraat, dwars door het plangebied, naar Vrederust. Buslijn 23 gaat van het Zuiderpark via de Thorbeckelaan en over de Laan van Meerdervoort naar Kijkduin.

Er is in Den Haag een herkenbaar stelsel van (hoofd)fietsroutes. In Rosenburg is een aantal wegen als hoofdfietsroute opgenomen en een aantal wegen als secundaire fietsroute. Deze fietsroutes sluiten buiten het plangebied aan op fietsroutes richting belangrijke bestemmingen in Den Haag. De wegen zijn geschikt gemaakt voor fietsverkeer, soms door fietsstroken langs de wegen, soms door vrijliggende fietspaden. De fietsroutes binnen Rosenburg zijn:

• 1. een hoofdfietsroute van oost naar west via de Albardastraat;
• 2. een secundaire fietsroute van oost naar west via de Mgr. Nolenslaan.

Beide fietsroutes sluiten aan op de Thorbeckelaan en de Groen van Prinstererlaan. Deze wegen verbinden Rosenburg voor het fietsverkeer in noordelijke richting met het duingebied van Kijkduin en in zuidelijk richting met Houtwijk.

2.3.3 Groenvoorzieningen

Het plangebied van Rosenburg heeft een groene uitstraling. Het groen heeft echter een lage gebruikswaarde, omdat het niet of nauwelijks toegankelijk is. Op afbeelding 2 is de water- en groenstructuur van Rosenburg aangegeven. De groenstructuur bestaat uit de volgende elementen:

• het groen en water aan de Monseigneur Nolenslaan en de beplanting langs de Wandelgangen die alleen worden gebruikt door mensen die in de buurt wonen en werken. De Wandelgangen hebben een groene uitstraling, maar het pad is smal en de omliggende percelen zijn omsloten door hoge hekwerken;
• de Albardastraat dankt zijn groene uitstraling aan de laanbeplanting. De beplanting vormt, samen met de laanbeplanting op de Mient, de groene as door Centrum-West;
• rond de sportvelden van HSV DUNO is het groen en water bedoeld als afscheiding. Het heeft geen gebruikswaarde, omdat het niet openbaar toegankelijk is;
• het Notenplein heeft een open en groene inrichting met speeltoestellen en in de hoeken hoogopgaande beplanting, zowel bestaande bomen als struikgewassen.

Afbeelding 6: groenstructuren en waterelementen Rosenburg

Het historisch park (tuin) van psychomedisch centrum Parnassia is in particulier eigendom, vrij betreedbaar, De oevers van de waterpartijen die het park begrenzen aan de Groen van Prinsterelaan, de Alberdastraat en de Walniootstraat, zijn van beplantingen voorzien.

Op het binnenterrein tussen de bebouwing aan de Kokosnootstraat, het Notenplein, de Notenstraat en de Okkernoorstaat bevindt zich een tuin.

In het plangebied zijn vijftien monumentale bomen aanwezig. Elf bomen staan op het terrein van Parnassia. Op het Notenplein staan vier monumentale bomen.

Het plangebied heeft een groene uitstraling, maar afgezien van zijn sportfunctie, heeft het groen er een lage gebruikswaarde: het is niet of nauwelijks toegankelijk. Dit geldt voor het groen en water aan de Mgr. Nolenslaan en de beplanting langs de Wandelgangen die alleen door mensen, die in de buurt wonen en werken, worden ervaren. De Wandelgangen hebben een groene uitstraling maar het pad is smal en de omliggende percelen zijn omsloten door hoge hekwerken. Ook rond de sportvelden van HSV DUNO aan de Mgr. Nolenslaan is het groen en water bedoeld als afscheiding. Hetzelfde geldt tenslotte voor het groen aan de zuidzijde van het plangebied. Hier lopen wandelpaden langs en door het openbaar groen van de tuin (het historisch park) van psychomedisch centrum Parnassia. Het park nodigt niet of nauwelijks uit, omdat het terrein geheel omsloten is door hekken en voor een groot deel ook door water. Dit besloten karakter wordt versterkt door het beperkt aantal toegangswegen en door de hekken die op de toegangswegen zijn geplaatst.

2.3.4 Water

Langs de groengebieden en sportvelden liggen waterstructuren die verbindingen vormen met de omliggende wijken. Het zijn sloten.

Het plangebied maakt deel uit van het boezemgebied van het Hoogheemraadschap van Delfland. Het vastgestelde waterpeil in het boezemgebied is NAP -0,43 meter met een maximaal toelaatbare peilstijging van 40 centimeter.

Loosduinen kent, dankzij de grote hoeveelheid watergangen en de zanderige bodem, een grondwaterstand die in het algemeen rond de 1,5 meter onder maaiveld ligt. In de omgeving van de Vruchtenbuurt is de grondwaterstand gemiddeld hoger en staat het water incidenteel minder dan 1 meter onder het maaiveld.

Hoewel de capaciteit van het rioolstelsel in Loosduinen aan de basisinspanning voldoet, heeft een groot deel nog een gemengd rioolstelsel. Dat geldt ook voor het plangebied.

In het plangebied bevinden zich geen waterkeringen of natte ecologische verbindingszones.

2.3.5 Bodem

In het plangebied en in de directe omgeving daarvan waren naast enkele tuinbouwbedrijven, met name aan de Oude Haagweg en het De Savornin Lohmanplein, bedrijven met bodembedreigende activiteiten gevestigd: chemische wasserijen, garagebedrijven en benzinestations. Verder lagen bij veel woningen, woongebouwen en scholen ondergrondse huisbrandolietanks. Een beperkt aantal woongebouwen wordt nog verwarmd met huisbrandolie, de tanks zijn hier dan ook nog aanwezig. Tijdens het bouwrijp maken van de wijk is een deel van de aanwezige sloten gedempt. Uit onderzoek bleek dat deze demping soms is uitgevoerd met verontreinigd materiaal. De gedempte sloten moeten daarom worden gezien als verdachte deellocaties.

Er zijn in het plangebied en in de directe omgeving al veel bodemonderzoeken uitgevoerd in verband met aangetroffen verontreinigingen, herinrichting en/of bouwplannen. Op een aantal locaties is de bodem verontreinigd met minerale olie ten gevolge van lekkage van de ondergrondse olietanks. Tijdens het verwijderen van de tanks zijn deze verontreinigingen veelal gesaneerd. Verder zijn bij de verschillende chemische wasserijen (Oude Haagweg, De Savornin Lohmanplein) bodemverontreinigingen met oplosmiddelen geconstateerd. Deze grond- en grondwaterverontreinigingen zijn nog niet volledig in beeld gebracht. Vermoedelijk is op een aantal locaties sprake van ernstige bodemverontreiniging. Daarnaast zijn bij een aantal (voormalige) bedrijven nog ondergrondse (olie)tanks aanwezig die mogelijk een bodemverontreiniging hebben veroorzaakt. Er is hiernaar nog onvoldoende onderzoek verricht.

Uit de Bodemkwaliteitskaart gemeente Den Haag blijkt dat de bovengrond (0 tot 0,5 m beneden maaiveld) in het plangebied gemiddeld licht verontreinigd is met lood, zink en PAK (teerachtige stoffen). In de diepere bodemlagen worden geen verontreinigingen meer aangetroffen. Voor die delen van het plangebied waar herinrichting en/of nieuwbouw plaatsvindt en waar nog geen onderzoek en/of sanering heeft plaatsgevonden, moet bodemonderzoek worden uitgevoerd en moet eventueel worden gesaneerd. Als voor een locatie meer dan vijf jaar geleden een bodemonderzoek is uitgevoerd en als voor zo'n locatie plannen voor herinrichting en/of nieuwbouw bestaan, dan moet het bodemonderzoek worden geactualiseerd.

2.3.6 Archeologie

Veel archeologische waarden in de bodem van Den Haag zijn nog niet of slechts gedeeltelijk bekend. In gebieden waar de waarden niet bekend zijn maar waar de bodemopbouw de aanwezigheid van archeologische waarden mogelijk maakt, is sprake van een archeologische verwachting. Aan de hand van de Archeologische Waarden- en Verwachtingenkaart van de gemeente Den Haag, de Archeologische Monumentenkaart (AMK), de Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden (IKAW), de Cultuurhistorische Hoofdstructuur (CHS) van Zuid-Holland en lokale waardenkaarten is voor het plangebied bepaald of sprake is van een archeologische verwachting en zo ja, waar de grenzen van het (potentieel) archeologisch waardevol gebied lopen. In paragraaf 2.2. is de archeologische waarde aan hand van de ontstaansgeschiedenis van het plangebied beschreven.

Er kan van worden uitgegaan dat bij het afzanden eventuele archeologische vindplaatsen goeddeels zijn weggegraven. Ook de genoemde vindplaats bij het Nieuwe Slag is lang geleden - bij de aanleg van de Laan van Meerdervoort aan het begin van de jaren '30 van de vorige eeuw - vernietigd. Het terrein van het oude landgoed Rosenburg is evenmin ongeschonden gebleven: in de loop van de vorige eeuw zijn daar veel zwaar gefundeerde gebouwen aangelegd en vervolgens weer afgebroken. Hieruit moet worden geconcludeerd dat de archeologische waarde van het plangebied laag is.

Uit het voorgaande moet worden afgeleid dat ondanks de hoge archeologische verwachting de daadwerkelijke archeologische waarde van het plangebied door het gebruik van het gebied in de afgelopen eeuwen gering is.

2.3.7 Kabels en leidingen

In het plangebied liggen geen ondergrondse of bovengrondse kabels voor electriciteitetstransport met een voltage hoger dan 50 kV, of ondergrondse leidingen voor aardgastransport onder hoge druk dan wel persleidingen voor de afvoer van huishoudelijk afvalwater.