Stad Goedereede en dorpsgebied Ouddorp 2012

3.2 Ouddorp

Historische ontwikkeling

Ouddorp ligt in de overgangszone van het strandwal- en duinengebied naar de vruchtbare zeekleipolders Oudelandse Polder en Polder Oudeland van Diependorst. De duinen en strandwallen lopen hoofdzakelijk langs de noordzijde van de kern. De oude kern van Ouddorp is daarmee als het ware op de zuidoostflank van deze hoger gelegen strook gronden gelegen. De polders liggen met name ten zuiden van de kern langs de zeedijk en ten oosten van de Broekweg. Ouddorp is zowel in uitgestrektheid als inwonertal de grootste kern van de gemeente Goedereede. Het dorp is een van de oudste dorpen op Goeree-Overflakkee. Het grootste deel van Ouddorp bestaat uit een zich wijds verspreidende lintbebouwing. De eigenlijke historische kern is echter zeer beperkt en dicht bebouwd. Er is sprake van een sterke verwevenheid van het landschap en de dorpse bebouwingsstructuur.

Nabij Ouddorp was in vroegere tijd sprake van een Romeinse nederzetting. Het huidige Ouddorp is ontstaan als een zeer klein kerkringdorp. Een rond tot iets ovaalvormige centrale ruimte vormde het centrale punt binnen de historische kern. De N.H.-kerk werd het meest centraal gepositioneerd binnen deze ruimte en werd aan de zuidoostzijde en de westzijde geflankeerd door het raadhuis respectievelijk de vrij van de kerk gebouwde toren. Rond de pleinachtige ruimte lag een ringweg met de daaromheen in een ring gebouwde dorpswoningen. De kerkring is nog steeds aanwezig in de vorm van de Boompjes, Hoenderstraat, Weststraat en Raadhuisstraat. Aanvankelijk was er sprake van een los bebouwingspatroon van woningen aan de buitenzijde van de kerkring, maar geleidelijk aan vond er niet alleen een verdichting van deze aan de buitenzijde van de kerkring gelegen bebouwingsstrook plaats maar werden ook woningen gebouwd aan de binnenzijde van de kerkring direct ten noorden van de kerk. Iets ten zuiden van de kerkring resteert nog een Achterweg.

Vanaf de kerkring vertakten zich een aantal wegen naar de buiten de kern gelegen landerijen, namelijk de Weststraat/Dorpsweg, de Hofdijksweg/Nieuweweg, de Broekweg en Molenblok. Door de vele korte verbindende straatjes tussen deze wegen ontstond er een mozaïekachtige esdorpachtige dorpsplattegrond waarbij de woningen zich her en der verspreiden langs de vele wegen. De tracés van de Hazersweg en Oudelandseweg en de Broekweg, Bredeweg Middeldijk vormden belangrijke van een goede verharding voorziene routes naar de westelijk gelegen duingebied en naar Goedereede en van daaraf naar het Havenhoofd bij het Haringvliet.

In het agrarisch gebied rond Ouddorp werd eertijds veel meekrap en cichorei verbouwd. Van de diverse meestoven en drogerijen resteert nu alleen nog de voormalige, aan het begin van de 20e eeuw gebouwde complex van drogerij Ceres aan het Smalle Einde.

Iets ten noorden en iets ten westen van de kern stonden twee molens, namelijk De Hoop uit 1845 en De Zwaan uit 1846, beide een ronde stenen stellingmolen. De Broekweg leidde in zuidelijke richting naar de Oosterlandsche Zeedijk waar ook een schans was gebouwd.

Hoewel er reeds vroeg een haven was aan de Val is de visserij vooral na 1860 belangrijk geworden door de aanleg van een nieuwe haven bij de Havenweg. Ouddorp beschikt nog altijd over een eigen visserijvloot. Na de Tweede Wereldoorlog nam het toerisme en de verblijfsrecreatie een hoge vlucht en vormt Ouddorp hét uitgaanscentrum van Goeree-Overflakkee. Het dorp strekt zich mede door de noordelijk gelegen verblijfsrecreatie uit vanaf de noord- tot zuidzijde van het eiland.

Figuur 3.1 Historische situatie Ouddorp (bron: www.atlas1868.nl)

Stedenbouwkundige structuur

De historische stedenbouwkundige structuur van Ouddorp is tot op heden goed bewaard gebleven, evenals het bebouwingspatroon en de bijzondere bebouwingselementen zoals kerk, raad- en polderhuis, molens en schans. In de loop der tijd heeft het dorp zich met vrijstaande woonbebouwing langs talrijke landschappelijke weggetjes uitgebreid in vooral noordelijke en westelijke richting. De overwegend uit eengezinsrijenwoningen bestaande naoorlogse woonwijken strekken zich uit in het gebied gelegen tussen de Hofdijksweg, Broekweg-Steenweg en de Provincialeweg. Een groot deel van Ouddorp kenmerkt zich dan ook door de relatief ruime setting van woningen.

In het gebied ten noorden van de Margrietweg komen echter vooral ook twee-onder-een-kapwoningen op grote percelen voor. Dit relatief ver uit het centrum gelegen gebied rond de Bernhardweg, Julianaweg, Beatrixweg en Margrietweg, vormde de eerste grote naoorlogse woonwijk. De afstand tot het centrum laat zich verklaren doordat voor de situering van deze woonwijk de keuze viel op een gebied waar geen landbouwgronden lagen maar woeste gronden. Hier werden in 1968 ook eengezinsrijenwoningen gebouwd aan de Alexanderstraat en Geleedststraat.

Nadien zijn oostelijk en zuidoostelijk van de historische kern meer woonbuurten met overwegend rijenwoningen aangelegd; eerst het gebied in de omgeving van Molentienden en vervolgens de uitbreidingen in Ouddorp Oost II en III (Diependorst) en tot slot Ouddorp Zuid, gelegen tussen de Bredeweg, Steenweg en de N57. Toekomstige uitbreidingen zijn in eerste instantie aan deze zuidzijde van Ouddorp te verwachten.

Bijzondere dorpsbebouwing en voorzieningen

Naast de oude kerk met de toren (beide uit 1348 en met een nieuwe torenspits uit eind 20e eeuw) en een raadhuis, beschikt Ouddorp nog over een groot aantal andere bijzondere gebouwen en voorzieningen, waaronder twee molens, een vuurtoren, verscheidene buitenplaatsen, enkele cichoreifabrieken en een haven.

De twee 19e-eeuwse molens ('De Hoop' aan de Molenweg en 'De Zwaan' aan de Dorpsweg) zijn nu volledig opgenomen binnen de uitgestrekte dorpsbebouwing van Ouddorp.

Tot in het begin van de 19e eeuw heeft de kerktoren van Ouddorp een tijdlang dienst gedaan als vuurtoren. De huidige vuurtoren staat echter in het uiterste westen van het eiland. De toren is gebouwd in 1947-1948 ter vervanging van een in het begin van de Tweede Wereldoorlog vernielde toren.

Een groot deel van de historische buitenplaatsen en grote boeren hofsteden is inmiddels verloren gegaan (onder andere 'Heijburg', 'De Hofdijk', 'De Klepperstee' en 'Rustburg'). Gebleven zijn de uit de 17e en 18e eeuw stammende buitenplaatsen en boerderijen 't Blaauwe Huus (Bosweg), Huis de Klarebeek (Klarebeekweg), Zeezicht (Oostdijkseweg), Vissershoek (Westnieuwlandseweg) en Ridderstee (Westerweg).

Ouddorp beschikte reeds vroeg in de 15e eeuw over een haven, namelijk de Kilhaven bij de Val. Deze haven waar de haringvangst aankwam is in de loop der tijd echter dichtgeslibt en niet meer in gebruik. De huidige bij de Havenweg gelegen haven van Ouddorp werd rond 1860 aangelegd als vissershaven en nadien uitgebreid met een laad- en losplaats. Met de opkomst van het toerisme heeft de haven zich uiteindelijk ontwikkeld tot jachthaven.

Voorzieningen en bedrijven

Ouddorp is sterk georiënteerd op de dag- en verblijfsrecreatie. Direct rond Ouddorp liggen een groot aantal omvangrijke complexen met verblijfsrecreatie (onder andere De Groene Weide, Toppershoedje, Ridderstee Holiday, De Magneet en Kotestee). Binnen de kern heeft zich daardoor een omvangrijke horeca en op het toerisme toegespitste bedrijvigheid ontwikkeld.

In het bij de kerk gelegen kerngebied komt vooral veel horeca en detailhandel voor. Daarnaast ook enige dienstverlenende bedrijvigheid en een museum (Ouddorps Raad- en Polderhuis). Direct buiten het oude kerngebied bevinden zich een Albert Heijn (Molenblok) en het Sport- en zalencentrum Dorpstienden. Ook buiten de oudste kern en directe omgeving komen langs de vele oorspronkelijke landwegen voorzieningen voor, vooral in de omgeving van de rotonde Molenweg-Hofdijksweg (horeca, C1000 en dienstverlening) en aan de Dorpsweg (autogarage, fietsenhandel en hotel). Opmerkelijk is de aanwezigheid van het relatief grote aantal aan-huis-gegroeide bedrijvigheid binnen Ouddorp. Her en der verspreid binnen het bebouwingspatroon van Ouddorp komen nog schuren en loodsen voor, al dan niet van agrarische oorsprong. In een aantal gevallen is daarbij sprake van een sterk van de omgeving afwijkende schaal en maat van de bebouwing (in het bijzonder rond het complex van de Dorpstienden). Ook bij de ontwikkeling van de naoorlogse woonbuurten aan de oostzijde van de oude dorpskern zijn diverse voorzieningen gerealiseerd.

Ouddorp beschikt over een klein bedrijventerrein aan de zuidzijde van de woonkern. Dit bedrijventerrein ligt ten noorden van de Zuidweg achter de dorpslinten van de Hazersweg, Vissersstraat en Havenweg. Het bedrijventerrein wordt vanaf de zijde van de Provincialeweg ontsloten door middel van de Havenweg-Stoofweg.

Verkeer

Ouddorp ligt direct ten noorden van de N57. De N57 vormt de meest westelijke doorgaande verbindingsroute over de Zuid-Hollandse en Zeeuwse eilanden en verbindt ter hoogte van Rozenburg en Brielle de A15 met Middelburg. Vanuit Ouddorp sluit de Oosterweg aan op de N57. Alternatieve aansluitingen zijn de Oudelandseweg, Havenweg (onder meer ook voor het bedrijventerrein) en de Hofdijksweg-De Kruse.

Ouddorp ligt in het meest westelijk deel van het eiland Goedereede en wordt met de N57 en de daarop aansluitende N215 verbonden met de meer zuidoostelijk gelegen kernen van Goeree-Overflakkee. De noordwest-zuidoostgerichte N215 verbindt de N57 met de in het zuidoosten gelegen N59 die op zijn beurt bij het Hellegatsplein aansluit op de A59.

Groen

De groene uitstraling van Ouddorp wordt sterk bepaald door de relatief lage dichtheid van de bebouwing en de aanwezigheid van de karakteristieke beplante zandwallen. Hierdoor zet het landschap zich ver door tot binnen de kern. Direct ten noorden en zuiden van Ouddorp liggen de Noordzee (zee, strand en duinen) en Grevelingen (recreatievaart en haven); direct ten oosten en westen de poldergebieden en het overig deel van de kust en duinen. De over het landschap verspreide verblijfsrecreatiecomplexen vormen relatief dicht bebouwde clusters die deels door agrarische zones van elkaar worden gescheiden.