Kerkbuurt Westzaan

2.2 Structuur van het plangebied

2.2.1 Analyse stedenbouwkundige structuur plangebied

De samenhang tussen landschap en bebouwing is in de loop van de tijd gegroeid tot een kwaliteit van Westzaan. Het lint is een lange weg door de weilanden met aan weerszijden een smalle bebouwde strook. Kenmerkend is de afwisseling in het zicht vanaf het lint naar het achterliggende landschap, welke wordt bepaald door de plaats en maat van de gebouwen. Het karakter is daarmee vooral afhankelijk van de plaatsing van huizen, boerderijen en bedrijven op grote kavels. Van belang daarbij is ook de aanwezigheid en ligging van schuren, schuttingen, garages, heggen en bomen. Het lint is een ruimtelijke compositie met overal dezelfde elementen, maar steeds een ander effect. De verhoudingen tussen weg, gebouwen en weiland leveren steeds een ander beeld op. De verschillende delen van het lint hebben hierdoor een eigen karakter met eigen kenmerken.

Kenmerkend voor de bebouwing langs het lint is de grote diversiteit in bebouwing die bepaald wordt door differentiatie in onder andere kapvorm, kaprichting, goot- en nokhoogte en plek op de kavel. Deze diversiteit in (voornamelijk kleinschalige) bebouwing en het bijbehorende gedifferentieerde beeld van het profiel (de ruimte van gevel tot gevel, zowel openbaar gebied als voortuinen) worden als een te behouden ruimtelijke kwaliteit benoemd.

De dragers van Westzaan zijn de wegen van het lint, de J.J. Allanstraat en de Middel, die verbonden zijn door de dwarsstraat het Weiver. Zij vervullen echter geen grote rol meer in de infrastructuur op grotere schaal. Het dorp is bereikbaar via twee provinciale wegen. Eén hiervan, de Provinciale weg N515, deelt het lint in tweeën. Verder noordelijk wordt het lint van de Middel doorsneden door de A8.

Het plangebied van Kerkbuurt Westzaan is gesitueerd rond het functionele centrum van Westzaan; de Kerkbuurt. De bebouwingsdichtheid is hier hoger dan in de rest van het dorp. De oudere delen van de Kerkbuurt hebben hier een meer individueel en afwisselend karakter waar de nieuwere delen zoals de woningbouw rond de Oranjeboomstraat uit de jaren '60 een meer uniforme uitstraling hebben. Ten zuiden van dit dichter bebouwde gebied ligt het bebouwingslint van de J.J. Allanstraat. Aan dit lint is een afwisseling van boerderijen, bedrijven en woningen aanwezig. De directe relatie vanaf het lint met het achterliggende agrarische gebied is hier naarmate men zuidelijker komt steeds sterker aanwezig bij een afnemende bebouwingsdichtheid.

De drie uitbreidingen ten westen van de Kerkbuurt worden van het gebied gescheiden door een gouw. De Provincialeweg begrenst de Kerkbuurt in het noorden. Aan de westkant van de Kerkbuurt bevinden zich nog een aantal woongebieden gelegen ten zuiden van de Procincialeweg N515. De overgang naar deze woongebiedjes is ruimtelijk minder sterk begrensd. Direct ten noorden van de kerk en het rechthuis is de historische ruimtelijke structuur door rooilijnverlegging, schaalvergroting en door de doorbraak van de Guisweg gewijzigd.

Het plangebied kent tevens veel water. Zo is er de Weelsloot die de overgang markeert van het meer stedelijke karakter van de Kerkbuurt naar het landelijke karakter van de J.J. Allanstraat. Met name de ophaalbrug versterkt het besloten karakter van de Kerkbuurt. De Watermolenstraat is cultuurhistorisch van lokaal belang. Dit betreft namelijk de straat die naar de Westzanersluis leidt. Daarnaast bestaat het plangebied uit een dicht net van sloten en vaarten.

Voorts zijn er nog karakteristieke smalle toegangspaden naar van de weg afgelegen bebouwing aanwezig, naar de molen het Prinsenhof, het Relkepad en naar de stolpboerderij achter het postkantoor.

2.2.2 Analyse functionele structuur plangebied en omgeving

Het plangebied kenmerkt zich door de typische Zaanse menging van wonen en werken. Met name kleinere bedrijvigheid en enkele detailhandelszaken zijn terug te vinden binnen het plangebied. Vanwege de kleinschaligheid en de historische kern leent het plangebied zich niet voor zwaardere vormen van bedrijvigheid.

Kerkbuurt Westzaan beschikt over één horecagelegenheid welke een bar, restaurant en hotel in één is. Hotel/restaurant de Prins geniet niet alleen lokale bekendheid. Zo wordt het hotel/restaurant tevens gebruikt als gelegenheid voor vergaderingen, bijeenkomsten en feesten.

Qua functies beschikt het plangebied nog over onder andere een sportveld, een basisschool, tandarts, fysiopraktijk, kerken en een woon-zorgcomplex voor de huisvesting van senioren . Te grote ontwikkelingen binnen het plangebied, in de zin van grootschalige bedrijvigheid en horecagelegenheden zijn niet gewenst. De bebouwing binnen het plangebied zit namelijk dicht op elkaar gesitueerd. Zo zit de woonbebouwing direct naast en/of tegenover de al aanwezige bedrijvigheid. Grote(re) ontwikkelingen brengen meer overlast met zich mee (o.a. geluid, geur), wat niet gewenst is. Het beschermde dorpsgezicht dat op een groot deel van het plangebied ligt dient zo veel mogelijk beschermd en behouden te blijven.

Het ruimtelijke beeld van de weg (J.J. Allanstraat en Kerkbuurt) is karakteristiek. De sfeer van de voorgevels van historische panden, verkaveling loodrecht op de weg en relatief grote tuinen met grote bomen moet behouden blijven. De zijstraten van de Kerkbuurt en de J.J. Allanstraat hebben een openbaar karakter, waarin naast verkeerfuncties ook parkeren en groen voorkomen.

ruimtelijke en functionele structuur

2.2.3 Indeling naar deelgebieden

Ondanks dat het plangebied vrij klein van aard is, kan er een zekere onderverdeling naar deelgebieden worden gemaakt;

• 1. Historisch gevormde lintbebouwing

De bebouwing langs het lint van de J.J. Allanstraat en de Kerkbuurt bestaat hoofdzakelijk uit woningen in één en twee lagen met kap en kenmerkt zich door een grote diversiteit in onder andere goot- en nokhoogte, kaprichting en vorm en de plek op de kavel. De kern van de Kerkbuurt kenmerkt zich door een grotere functionele diversiteit en iets grootschaligere volumes. In en rond de kern bevinden zich onder andere het voormalige 'Regthuys', de kerk, een hotel/horecagelegenheid, diverse winkels en een school. Daarnaast bestaat deze lintbebouwing uit vele rijks-, provinciale- en gemeentelijke monumenten.

• 2. Woongebied ten westen van de historische kern

Tussen de gouw en het bebouwingslint van de Kerkbuurt bevindt zich een buurtje uit eind jaren '50 en jaren '60. Deze woonbuurt kenmerkt zich door een meer seriematige opbouw in rijtjes in twee lagen met kap. Tevens zijn er een sportveld en een woon-zorgcomplex voor senioren aanwezig. Het woon-zorgcomplex vormt een groter stedenbouwkundig element in het gebied met een hoogte van drie lagen met kap.

Twee uitbreidingen ten noordwesten van de Kerkbuurt worden van het gebied gescheiden door een gouw. Deze uitbreidingen zijn gerealiseerd in de jaren '80 en '90 en bestaan hoofdzakelijk uit woonbebouwing. Slechts een deel van deze uitbreiding behoort tot het plangebied.

• 3. Woongebied ten noordoosten van de historische kern

De Provincialeweg begrenst de Kerkbuurt in het noorden. Ten zuiden van deze weg bevinden zich aan de Kerkbuurt nog een aantal woongebieden die eind jaren '50 en begin jaren '70 zijn gerealiseerd. De woonbebouwing bestaat hoofdzakelijk uit twee lagen met kap afgewisseld met twee onder één kappers en vrijstaande woningen. Slecht een klein deel van deze bebouwing maakt deel uit van het plangebied.

historische opbouw plangebied en omgeving