Westzanerdijk

2.2 Structuur van het plangebied

2.2.1 Analyse stedenbouwkundige structuur plangebied

Door terug te gaan in de tijd wordt de herkomst van en ontwikkeling van de stedenbouwkundige structuur zoals we die nu kennen van de Westzanerdijk zichtbaar. Dit inzicht wordt duidelijk door specifiek in te zoomen op een drietal periodes (eeuwwisseling van 19de naar 20ste eeuw, jaren '60 van de 20ste eeuw en eeuwwisseling van 20ste naar 21ste eeuw) waar de bebouwing zich steeds meer heeft ontwikkeld.

2.2.1.1 Eeuwwisseling - van 19de naar 20ste eeuw

Rond deze eeuwwisseling zijn de woongebouwen langs de Westzanerdijk in lage dichtheid met name langs de noordzijde, binnendijkse gebied, gelegen. Ondanks het aangelegde spoortracé loopt het aardoppervlak van de dijk door tot Zaandam. Daarmee vormt de dijk een directe verbinding tussen Westzaan en Zaandam zoals deze al eeuwen bestond.

2.2.1.2 Jaren '60 van de 20ste eeuw

In de jaren 60 van de 20ste eeuw is een duidelijke verdichting waar te nemen aan de noordzijde van het lint. Ook heeft er enige schaalvergroting plaatsgevonden aan de oostelijke en westelijke zijde van het plangebied, respectievelijk de kernen van Westzanerdijk en Westzaan. Het spoortracé en de weg doorsnijden weliswaar de doorlopende structuur van het lint en de begeleidende bebouwing, deze is echter nog duidelijk zichtbaar.

2.2.1.3 Eeuwwisseling - van 19de naar 20ste eeuw

Rond de laatste eeuwwisseling is de schaalvergroting een feit. Deze heeft zich binnen het plangebied met name aan de oostzijde flink doorgezet. Door het verleg- gen en vergroten van het spoortracé en de wegis de structuur van het lint aan de zijde van de Westzanerdijk volledig losgeweekt van het lint aan de Zaandamse zijde. Buiten het plangebied heeft zich een sterke industriële ontwikkeling voorgedaan langs de Hoofdtocht. Deze ontwikkeling vormt daarmee een nieuw verband aan de zuid- zijde van het plangebied.

2.2.2 Analyse ruimtelijke structuur plangebied en omgeving

Het plangebied van het bestemmingsplan Westzanerdijk betreft het gebied dat als een langwerpige strook in oost-westelijke richting tussen Zaandam-Zuid en Westzaan-Zuid is gelegen; ruimtelijk gescheiden van Zaandam-Zuid door de spoorlijn.

De Westzanerdijk, die in het verleden een belangrijke waterkerende functie vervulde (deze functie is overgenomen door het aangelegde dijklichaam langs een klein gedeelte van de Provincialeweg en de oostzijde van het nieuwe spoorwegtracé en door de verzwaarde noorddijk van het Noordzeekanaal) is binnen het gebied het belangrijkste ruimtelijke element. Dit resulteerde in de bestaande lintachtige bebouwing langs de Westzanerdijk die als het ware de "ruggengraat" vormt van het gebied.

De Ringweg, die aan de zuidkant min of meer parallel aan de Westzanerdijk loopt, vormt een tweede belangrijk element in het gebied, dat evenals bij de Westzanerdijk in het verleden tot een lintachtige bebouwing aanleiding gaf. Samen met een aantal dwarsverbanden vormen deze de stedenbouw-kundige basisstructuur van het plangebied. Ten noorden van het plangebied bevindt zich, achter de lintbebouwing langs de Westzanerdijk, het open veenweidegebied van het Westzijderveld. Ten zuiden van het plangebied ligt het bedrijventerrein Westerspoor. Aan de overkant van het Noordzeekanaal is het westelijke industriegebied van Amsterdam gelegen.

2.2.3 Indeling naar deelgebieden

Uit het voorgaande volgt dat het plangebied vanuit stedenbouwkundig oogpunt globaal in vier deelgebieden is onder te verdelen:

1.Historisch gevormde lintbebouwing aan de Westzanerdijk/Overtoom;

Het bebouwingsbeeld wordt hier hoofdzakelijk gevormd door kleinschalige en gedifferentieerde woningbouw in één en twee lagen met kap, vrijstaand, geschakeld of op de rij. Het karakteristieke gedifferentieerde beeld wordt gevormd door verschillen in kapvorm, kaprichting, plek op de kavel, ontsluiting en goot- en nokhoogte.

De woningen zijn over het algemeen met de entree naar de weg gericht.

De differentiatie in positie van de woningen ten opzichte van de dijk (in de dijk of onderaan de dijk) zorgt voor verschillende verschijningsvormen. Woningen die in de dijk staan worden direct vanaf het openbaar gebied van de dijk ontsloten.

Het hoogteverschil tussen de dijk en de lager gelegen woningen op relatief korte afstand van de dijk wordt middels een loopbrug, hellingbaan of trap overbrugd. Op een aantal plaatsen zijn parallel aan de dijk ontsluitingswegen naar de woningen aanwezig.

Karakteristiek voor de lintbebouwing aan de noordzijde van de Westzanerdijk ter hoogte van het Westzijderveld is het feit dat het hoofdzakelijk een enkele rij woningen betreft en op veel plekken de wijdsheid van het achterliggende open veenweidegebied ervaarbaar is. Dit contact vanaf het openbare gebied van de dijk met het achterliggende veenweidegebied wordt sterker in oostelijke richting naarmate meer openingen tussen de bebouwing voorkomen. Typologisch gezien komen hier ook meer vrijstaande en 2 onder 1 kap woningen voor, waar meer naar het oosten meer de rijwoningen voorkomen.

Op een aantal plekken zijn uitbouwen van de dunne rij bebouwing over de dijksloot het open veenweidegebied in gerealiseerd. Het gaat hier vooral om (voormalige) bedrijven, agrarische bedrijven en een jachthaven.

De gehele Noorder IJ- en Zeedijk is aangewezen als provinciaal monument. De Westzanerdijk maakt daar onderdeel van uit en in dit deelgebied vormen bebouwing en dijk een bijzondere historische stedebouwkundige eenheid.

Bebouwing in de dijk en beneden aan de dijk.

Ontsluitingen met een brug.

Zicht op het Westzijderveld

Uitbouwen van het lint over de dijksloot in het open veenweidegebied

Aan de oostkant van het deelgebied bevindt zich de uitloop van de Westzanerdijk met bijbehorende lintbebouwing die met de schaalvergroting van het spoor en de van noord naar zuid lopende Houtveldweg en Provincialeweg, het directe contact met het oostelijke deel van de Westzanerdijk verloor. Ter hoogte van de supermarkt en de aftakking van het doorgaande verkeer naar de Aris van Broekweg is de herkenbaarheid van het lint in de loop der tijd sterk afgenomen door het ontstaan van gaten tussen de bebouwing en het realiseren van bebouwing met een afwijkende korrelgrootte (de supermarkt). Het meest oostelijke deel van de dijk dat nog tot het plangebied van het bestemmingsplan Westzanerdijk behoort, heeft deze herkenbaarheid wel behouden met haar kleinschalige gedifferentieerde woningbouw.

Herkenbaarheid lint bij aftakking Aris van Broekweg afgenomen

Niet meer vs nog herkenbaar als historisch lint

2.Woongebied ten zuiden van de Westzanerdijk/Overtoom dat zich met name rond het midden

van de 20ste eeuw heeft gevormd;

Dit deelgebied ligt ten zuiden van de Westzanerdijk en ligt binnendijks. Halverwege de 20ste eeuw kende dit deel door de onbeschermde ligging nog nauwelijks bebouwing. Na deze tijd is hier onder aan de dijk tot aan de Ringweg een min of meer samenhangend buurtje ontstaan met overwegend woningbouw in één en twee lagen met kap. In dit deelgebied zijn voorzieningen als een school en een speelterrein aanwezig.

Aan de zuidzijde van de Ringweg bevindt zich hier een groene zone die een buffer vormt met het zuidelijk gelegen bedrijventerrein Westerspoor.

In het westelijke deel van het deelgebied is het beeld meer diffuus met bedrijvigheid in een lossere setting en volkstuinen.

In het meest oostelijke deel van het deelgebied zijn woningen gelegen met de achterkant naar de bedrijven langs de Aris van Broekweg en naar de groene zone.

Woningen parallel aan dijk en aan groene zone. Recreative functies in de groenzone

Speelterrein Volkstuinen tussen Westzanerdijk en Ringweg

3. Woongebied dat zich in de laatste 30 jaar heeft ontwikkeld.

Aan de noord-oostzijde van het gebied bevinden zich een drietal monofunctionele woongebiedjes van latere tijd (jaren '80 en jaren 2000) die via bruggen met elkaar verbonden zijn. Het betreft overwegend woningen in één, twee en drie lagen met en zonder kap. In bebouwingsdichtheid valt een verdichting naar het oosten toe te zien waarbij gestapelde bouw tot 4 bouwlagen voorkomt in het meest oostelijke buurtje.

Gestapelde bouw Langzaam verkeersroute langs watergang

Woonbuurtjes van recentere tijd

4. Bedrijventerrein rond de Aris van Broekweg

Dit deelgebied bestaat uit het binnenstedelijke bedrijventerrein rond de Aris van Broekweg. Hier is een mix van verschillende soorten bedrijvigheid aanwezig met overwegend grotere volumes.

Aris van broekweg