Westzanerdijk

2.3 Cultuurhistorische en archeologische waarden

2.3.1 Monumenten

De officiële rijks-, provinciale en gemeentelijke monumenten zijn als monument aangeduid op de verbeelding. Het betreft een signaleringsfunctie aangezien de wettelijke verankering van dergelijke publiekrechelijke beperkingen via de Wet kenbaarheid publiekrechtelijke beperkingen (Wkpb) plaatsvindt.

In de planregels wordt geen specifieke regeling opgenomen ter bescherming van de monumentale waarden aangezien de panden reeds beschermd zijn via:

• de Monumentenwet 1988
• de Provinciale Monumentenverordening 1996
• de Gemeentelijke Monumentenverordening 1996.

In het plangebied bevinden zich geen karakteristieke bedrijfspanden.

2.3.1.1 Rijksmonumenten

In het plangebied bevindt zich één rijksmonument, namelijk:

• Westzanerdijk 305-307, Westzaan (houten woonhuis)

2.3.1.2 Provinciale monumenten

In het plangebied bevinden zich de volgende provinciale monumenten:

• Braak de Wiel (bij de Houtveldtunnel achter station Zaandam)
• Braak bij de Gouw (daar waar de Gouw op de Westzanerdijk uitkomt)
• Noorder IJ- en Zeedijk (voor het plangebied betreft dit de Westzanerdijk doorlopend in de Overtoom).

Overzicht totale Noorder IJ en Zeedijk

2.3.1.3 Gemeentelijk monument

Er bevinden zich in het plangebied twee gemeentelijke monumenten:

• Overtoom 4, Westzaan (houten woonhuis)
• Overtoom 30, Westzaan (voormalige biscuitfabriek)

2.3.2 Historisch-geografische waarden

In het plangebied liggen verscheidene elementen van historisch geografische waarde. Het zijn de Westzanerdijk met daarop aansluitend de Overtoom en de twee braken aan de noordkant van de dijk. Behoud en zichtbaar maken van cultuurhistorische waarden worden zoveel mogelijk nagestreefd bij de inrichting van ruimtelijke (ontwikkelings)plannen. Bijvoorbeeld de structuur van het slagenlandschap of zichtlijnen worden verwerkt in te ontwikkelen woongebieden door middel van het opnemen van een aanlegvergunningstelsel, hetgeen een positief effect heeft op de ruimtelijke kwaliteit wat de leefbaarheid van het te ontwikkelen woongebied ten goede komt. In dit kader zullen de braken en de Westzanerdijk/Overtoom als duidelijk herkenbare elementen in het landschap bewaard moeten blijven.

In het historisch geografische deel van de Cultuurhistorische waardenkaart Zaanstad 2006 staan deze waardevolle elementen als volgt beschreven:

• Westzanerdijk
  De Westzanerdijk is als voormalige zeedijk en daarmee als oorspronkelijke structuurdrager van regionaal belang. De bebouwing aan de noordzijde is eveneens van regionaal belang.

• Braken
  Kleine meertjes of plassen ontstaan bij dijkdoorbraken. Vanaf het station Zaandam tot in Assendelft liggen langs de voormalige IJ-dijk de volgende braken: het Wiel (bij de Houtveldtunnel naast het station Zaandam), de Braak bij de Gouw (aan het einde van de Gouw), de Braak bij het Zuideinde (bij Westzaan), de Grote Braak of Sluisbraak (bij Nauerna), Bavicks Braak of Grote Braak (halverwege Nauerna en Buitenhuizen) en de Buitenhuizerbraak (bij Buitenhuizen). De braken geven aan dat de IJ-dijken regelmatig doorbraken waardoor het achterliggende land overstroomd werd door de zee. De aanwezigheid van relatief grote oppervlakten open water met rietkragen liggend in een open gebied is van landschappelijke waarde. De braken zijn van lokaal belang.

• Westzanerdijk, Overtoom, Ringweg, Veldweg, Nauerna, Kanaalweg, Assendelverzeedijk, Groene Dijk, Busch en Dam, Bus, Westdijk inclusief Dijksloot 
  Dit is een onderdeel van de zeedijk langs het IJ en als zodanig behorend tot het oorspronkelijke waterkeringstelsel in de Zaanstreek. Als belangrijke structuurdragende elementen in het Zaanse landschap van regionaal belang. De Groene Dijk, de Assendelverzeedijk, de Overtoom en de Westzanerdijk zijn provinciaal monument. De gehele zeedijk is van regionale waarde.

2.3.3 Archeologische waarden

Wat betreft de archeologische waarden moet worden voorkomen dat deze worden aangetast door graafwerkzaamheden. Op 1 september 2007 is de vernieuwde Monumentenwet 1988 van kracht. In deze vernieuwde Monumentenwet 1988 wordt de status van archeologisch belangwekkende gebieden scherper geregeld en worden aan ingrepen in de bodem extra voorwaarden gesteld.

Binnen het plangebied zijn de Westzanerdijk en de Overtoom alsmede de aangrenzende, onbebouwde gebieden en de bebouwde percelen direct aan de dijk, van archeologisch belang. In het archeologische deel van de Cultuurhistorische waardenkaart Zaanstad 2006 staan deze waardevolle elementen als volgt beschreven:

• Westzanerdijk en Overtoom
  De Westzanerdijk en de Overtoom vormen samen een oud bewoningslint, mogelijk reeds daterend uit de Late Middeleeuwen. Verwacht kan worden dat resten van laat-middeleeuwse bewoning nog in de bodem aanwezig zijn en is als zodanig van regionaal belang.

• Overtoom, Assendelver Zeedijk en Groene Dijk
  De Overtoom, de Assendelver Zeedijk en de Groene Dijk zijn middeleeuwse zeedijken die in de loop der eeuwen zijn aangepast en opgehoogd. De oorspronkelijke middeleeuwse dijken liggen onder de huidige dijken en geven informatie over de middeleeuwse dijkbouw in de Zaanstreek en zijn als zodanig van regionaal belang.