Westzanerdijk

2.1 Geschiedenis van het plangebied

Het plangebied was tot de 11de of 12de eeuw een veenmoeras. Vanaf die tijd is het ontgonnen door boeren die sloten groeven om het land te ontwateren en daarmee begaanbaar en geschikt te maken voor akkerbouw en veeteelt. Door het ontwateren daalde het land. Het IJ was in die periode een kleine veenstroom die regenwater vanuit het veengebied tussen het huidige Westzaan, Beverwijk, Haarlem en Amsterdam afvoerde. Door de daling van het land kon het IJ over het land stromen en kalfde steeds meer IJ-oever af. Het IJ werd hierdoor een brede stroom die uiteindelijk, door invloed van de Zuiderzee, veranderde van een zoetwaterrivier in een brede zeearm met eb en vloed. De Westzanerdijk dateert waarschijnlijk uit de 12de of 13de eeuw en is aangelegd om het zeewater, dat via het IJ de Zaanstreek bedreigde, tegen te houden. Regelmatig brak de dijk door en overstroomde het land. Op deze manier zijn de braken ontstaan, kleine meertjes direct achter de dijk. In het plangebied liggen twee braken: De Wiel (achter station Zaandam) en de Braak bij de Gouw (daar waar de Gouw op de Westzanerdijk uitkomt).

In de middeleeuwen waren Westzaan-Zuid en Zaandam rond de dam bewoond. Met de economische opbloei van de Zaanstreek vanaf het midden van de 16de eeuw, breidde deze bewoning en de bijbehorende industrie zich langzaam langs de Westzanerdijk uit. Het westelijk deel van het plangebied raakte op deze manier volgebouwd met molens, pakhuizen en woningen terwijl buitendijks scheepswerven lagen. Het oostelijk deel van het plangebied bleef op het uiterste oostelijke deel na vrij van bebouwing.

Tijdens de tweede economische bloeiperiode van de Zaanstreek, vanaf 1850, groeide de bevolking sterk en in het begin van de twintigste eeuw raakte vrijwel het hele plangebied volgebouwd met woningen en bedrijven. De molens en scheepswerven verdwenen door veranderingen in de economie en technologie. In de loop van de twintigste eeuw, vooral vanaf de jaren vijftig, vond grootschalige industriële ontwikkeling plaats in het oostelijk deel van het plangebied.