Utrechtseweg

3.7 Bodem en watersysteem

3.7.1 Bodem

De provincie Noord-Holland heeft een bodemtoets ontwikkeld voor de afweging van bodemaspecten in bestemmingsplannen. Het gaat om de aspecten bodemopbouw, bodemkwaliteit, milieubeschermingsgebieden en archeologie. Deze aspecten zijn met uitzondering van archeologie opgenomen in deze bodemparagraaf. Archeologie is toegelicht in paragraaf 3.6.3. In deze paragraaf is ook het grondwatersysteem en daarin eventueel voorkomende verontreinigingen meegenomen.

Bodem

De gemeente Hilversum maakt onderdeel uit van de geografische eenheid het Gooise stuwwallencomplex. De bodem van Hilversum bestaat hoofdzakelijk uit matig fijne tot zeer grove zanden. De zanden maken deel uit van het watervoerende pakket, dat haar basis heeft op een diepte van NAP -160 m. Naast de genoemde zanden bevat de bodem grindbestanddelen. Tot een diepte van 50 meter onder het maaiveld is gestuwd materiaal aanwezig. Hierin kunnen plaatselijk fijnzandige, lemige en slib houdende lagen voorkomen. De stuwwal is een inzijgingsgebied.

Het plangebied loopt van het centrum richting het zuiden van Hilversum. Het maaiveld in het plangebied varieert van circa +20 m NAP in het zuidwesten van het plangebied tot circa +6,0 m NAP in het noorden en oosten van het plangebied.

Functies en bestemmingen moet afgestemd worden op de bodemopbouw. De bodemopbouw binnen het plangebied stelt geen bijzondere eisen aan de functies en bestemmingen.

Aardkundige waarden

De grote verscheidenheid en gaafheid van geografische verschijnselen maakt het stuwwallencomplex van het Gooi bijzonder. Eén van de speerpunten van het provinciale landschaps- en bodembeschermingsbeleid is het beschermen van onderdelen in het landschap, die iets vertellen over de geologische onstaanswijze van een gebied. Hiervoor heeft de provincie Noord-Holland een lijst met 80 gebieden met aardkundige waarden vastgesteld en vervolgens hieruit 17 gebieden geselecteerd als aardkundig monument (Aardkundig Monument). Deze gebieden zijn opgenomen in het streekplan en genieten als zodanig planologische bescherming.

Een groot deel van het bijzondere stuwwallengebied is daarom door de provincie aangewezen als gebied met aardkundige waarden en de ongeroerde delen zijn zelfs aangewezen als aardkundig monument. Vrijwel het gehele buitengebied van Hilversum betreft gebieden met aardkundige waarden en monumenten door de aanwezigheid van fysisch geografische eenheden zoals stuwwal, smeltwater- en windvormingen, typische dek- en stuifzandvormingen, vennen en droge dalen.

In onderstaande figuur zijn de aardkundige waarden rondom het plangebied weergegeven.

Gezien de ontstaansgeschiedenis van het plangebied en de ligging binnen het stedelijk gebied zijn de oorspronkelijke waarden binnen het grotendeels plangebied vermoedelijk reeds ernstig verstoord. Uitzondering hierop is de zuidelijke rand van het plangebied (ten zuiden van de Eikenlaan) dat onderdeel is van het aardkundig monument Hoorneboeg, Zwarte Berg e.o. Hilversum, zoals te zien is in onderstaand figuur. Dit aardkundig monument is beschermd in de Provinciale Milieuverordening (artikel 6), zodat de aardkundige waarden in de toekomst niet aangetast worden.

Activiteiten als ontgrondingen, egalisaties, grondverzet en diepploegen kunnen schade toebrengen aan de aardkundige waarden. Aanvullend zijn de niet toegestane activiteiten en handelingen in de 17 aardkundige monumenten (vallend onder de milieubeschermingsgebieden) opgenomen in de Provinciale milieuverordening tranch 7 Noord-Holland (PMV). Een ontheffing aanvragen is mogelijk. Daarnaast is een passende planologische bescherming opgenomen voor de aardkundige waardevolle gebieden binnen bestemmingsplannen. Dit middels de dubbelbestemming Waarde - Geomorfologie.

 

Figuur 12: aardkundige waarden plangebied en omgeving.

Grondwater

Ten zuidwesten van het plangebied is de grondwaterwinning Loosdrecht gelegen en ten noordoosten van Hilversum het waterwingebied Laren. De beschermingsgebieden van deze grondwaterwinningen liggen in zijn geheel net buiten het plangebied. Dit betekent dat binnen het gebied ten opzichte van de gebruikelijke zorgvuldigheid geen extra restricties gelden om de drinkwaterwinning te beschermen.

Bodem- en grondwaterverontreining

Op diverse locaties zijn bodemonderzoeken uitgevoerd. Daaruit blijkt dat de bodem plaatselijk is verontreinigd als gevolg van (voormalige) activiteiten en lekke olietanks. De grondwaterkwaliteit voldoet over het algemeen aan de streefwaarden. Lokaal zijn lichte verontreinigingen bekend; er zijn geen ernstige gevallen van grondwater verontreiniging (boven de interventiewaarde) in het plangebied bekend.

De grond in het noordelijke deel van het plangebied, globaal ten noorden van de Oude Amersfoortseweg, is ten gevolge van verschillende (bedrijfsmatige) activiteiten waarschijnlijk licht tot matig verontreinigd. Plaatselijk kunnen ernstige verontreinigingen aangetroffen worden. Het meest noordelijke deel is reeds lange tijd in gebruik als woon- en werkgebied. In het noordelijk deel van het plangebied hebben verschillende bedrijven hun vestiging (gehad). Het gaat hierbij met name om opslagplaatsen en verkooppunten van brandstoffen, smederijen, autoherstelinrichtingen en grafische bedrijven.

In het overige deel van het plangebied is de grond licht verontreinigd. In het zuidelijk deel hadden veel woningen een ondergrondse olietank voor verwarmingsdoeleinden. Tijdens de verschillende acties 'tankslag' zijn veel van deze tanks onklaar gemaakt en/of verwijderd. Bij een aantal tanks is een bodem en/of grondwaterverontreiniging geconstateerd.

In het gebied komen lokaal in de bovengrond (traject tot 0,5 m - maavield) en ondergrond (tot 2,0 m - maaiveld) licht verhoogde gehalten aan zware metalen (cadmium, kwik, koper, lood en zink) voor. Deze gehalten overschrijden de achtergrondwaarden (AW2000).

De gemeente heeft in 2008 een bodemfunctieklassekaart opgesteld. Het overgrote deel is geclassificeerd als functie wonen en het zuidelijke, parkachtige woongebied (ten zuiden van de Diependaalselaan) heeft de bodemfunctieklasse landbouw/natuur gekregen.

De afgelopen jaren heeft de gemeente geconstateerd dat er zich lokaal verhoogde concentraties zink in de bodem van de gemeente bevinden. Dit geldt ook voor dit plangebied. De gemeente onderzoekt momenteel of er een verband is met het van oudsher in de bodem brengen van regenwater van wegen en daken via zakputten. De uitkomsten van dit onderzoek zijn een aandachtspunt bij het toekomstige afkoppelbeleid van de gemeente (zie ook paragraaf 5.7.2).

3.7.2 Watersysteem

Beschrijving huidige watersysteem

In Hilversum komt door de diepe grondwaterstanden en de zandige bodem van nature geen oppervlaktewater voor. Dit met uitzondering van de vijver in het Laapersveldpark.

In delen van dit plangebied wordt water van wegen en bebouwing geïnfiltreerd in de bodem, zoals te zien is in onderstaande figuur. Bij deze wegen is geen hemelwaterriool aanwezig, dat het hemelwater afvoert.

Figuur 13: watersysteem in en rondom het plangebied.

In de overige delen is een gescheiden rioolstelsel aanwezig, waarbij het regenwater en het vuile afvalwater gescheiden afgevoerd worden. Voor de berging van het afgevoerde hemelwater is de Laapersvijver aangelegd. Dit is het enige oppervlaktewater binnen het plangebied. De gemeente ligt volledig binnen het beheersgebied van Hoogheemraadschap Amstel Gooi en Vecht.

De vijver heeft een oppervlakte van circa 1 hectare en is aangelegd als siervijver met de primaire functie tot waterberging bij regen. De Laapersvijver ontvangt hemelwater uit onder andere het plangebied via het hemelwaterstelsel dat in grote delen van het plangebied aanwezig is. De Laapersvijver voert af naar de Van Riebeeckvijver en van daaruit naar de vijvers Anna´s Hoeve. Bij zeer extreme aanvoer van hemelwater wordt, op het moment dat  de bergingscapaciteit van de vijvers Anna´s Hoeve bereikt is, een extra afvoerroute gebruikt vanaf de Laapersvijver naar een waterberging bij de Huydecopersweg (aanleg is in voorbereiding) ten zuid-oosten van Hilversum. Het streefpeil van de Laapersvijver is 2,40 m+NAP. In droge tijden zakt het peil tot onder het streefpeil door de optredende infiltratie en verdamping en moet de vijver aangevuld worden met schoon water, in dit geval grondwater dat vrij komt bij de drinkwaterwinning Laren. Bij de productie van drinkwater op het winveld Larenseweg loost drinkwaterbedrijf Vitens een continue stroom interceptiewater van interceptiebronnen (100 m3 /uur) naar de Lorentzvijver in oost Hilversum. Vanaf de Lorentzvijver wordt dit water geleid naar de Van Riebeeckvijver en de Laapersvijver die daarmee op peil blijven. De grondwaterpomp die nu nog water suppleert bij de Riebeeckvijver wordt verwijderd.