Bosch en Vaart

2.2 Beschermd stadsgezicht

Per 5 oktober 2011 is Haarlem Zuidwest aangewezen als 'beschermd stadsgezicht'. Een groot deel van het plangebied Bosch en Vaart valt daar binnen. De aanwijzing tot 'beschermd stadsgezicht' betekent dat het bijzondere ruimtelijke en functionele karakter van het gebied in een bestemmingsplan moet worden beschermd. De beschermende werking van het 'beschermd stadsgezicht' is in dit bestemmingsplan ingepast door het consoliderende karakter van het plan, de opname van de waarderingskaart als onderdeel van de verbeelding en de bijbehorende specifieke planregels.

Voor het gedeelte van het plangebied Bosch en Vaart is bij de aanwijzing van het beschermd stadsgezicht destijds het volgende overwogen:

Het villapark Bosch en Vaart is een goed bewaard voorbeeld van villaparkaanleg en gegoede middenstandsbouw van rond 1900. De ruime groenvoorzieningen zorgen voor een goede aansluiting op de Haarlemmerhout.

De buitenplaats Bosch en Vaart, gelegen aan de Wagenweg, had terreinen die uitstrekten tot aan de Leidsevaart. Voor dit terrein werd door de architect P. Kuiper in 1901 een plan ontworpen met een quasigeometrisch stratenpatroon, met als centrum het Oranjeplein. Van 1901 tot 1938 werd de wijk volgebouwd met 33 villa's en 352 geschakelde middenstandswoningen in stijl variërend van verschillende neostijlen tot Amsterdamse School, van vakwerkbouw tot chaletstijl. Het vele groen van tuinen en bomen ondersteunt de oorspronkelijke opzet van de wijk waarbij de tuinstadgedachte de leidraad vormde. De aanleg en bebouwing van Bosch en Vaart zijn uitzonderlijk gaaf bewaard gebleven.

Nadere typering van te beschermen waarden

Het gebied Haarlem-Zuidwest heeft een hoogwaardig en grotendeels gaaf bewaard gebleven stedenbouwkundig patroon met een karakteristieke architectonische invulling van villa's en geschakelde middenstandswoningen. Van zeer grote betekenis is het in dit gebied gelegen Wilhelminapark en de uitzonderlijk gaaf bewaarde aanleg en invulling van Bosch en Vaart. Het gebied is representatief voor de ontwikkeling van een vroege stadsuitbreiding waarbij gebruik werd gemaakt van een deels historisch bepaald stratenpatroon, dat enerzijds aansluit op de binnenstad van Haarlem en anderzijds op de Haarlemmerhout. Verschillende architecten van naam hebben gebouwen gerealiseerd in Haarlem-Zuidwest, zoals K.P.C de Bazel, A.J.M. Sevenhuijsen en J.A.G. van der Steur.

Te beschermen waarden zijn volgens het aanwijzingsbesluit:

• de hoofdstructuur van het stedenbouwkundig ontwerp van Bosch en Vaart;
• het specifieke tijdsbeeld van de architectuur van de tussen 1901 en 1920 gebouwde middenstandswoningen van Bosch en Vaart;
• de gevarieerde, luxe villabebouwing van het Wilhelminapark uit de periode 1898-1906;
• de samenhang van deze buurten met de Haarlemmerhout;
• de samenhang van het overwegend gebogen stratenpatroon met de architectuur van villa's en geschakelde middenstandswoningen;
• het openbare en particuliere groen als wezenlijk onderdeel voor deze wijk;
• het afwisselend scala van architectuur dat hier werd gerealiseerd vanaf de tweede helft van de 19e eeuw als resultaat van vroege stadsuitbreidingen voor een belangrijk deel aangestuurd door particulier initiatief.