Van Tubergen

2.2 Beschermd stadsgezicht

Aanwijzing beschermd stadsgezicht

Sinds 5 december 1990 zijn de binnenstad van Haarlem en de Haarlemmerhout aangewezen als beschermd stadsgezicht, in de zin van de Monumentenwet 1988. In de toekomst zullen, naar aanleiding van het voorstel van de Rijksdienst Monumentenzorg ook een aantal Haarlemse wijken ten zuiden van de binnenstad aan dit beschermd stadsgezicht worden toegevoegd, waaronder het gebied Tubergen. Het te beschermen gebied sluit in het noorden aan op het bestaande beschermd stadsgezicht van Haarlem.

Dit betekent dat het bijzondere ruimtelijke en functionele karakter van het gebied in een bestemmingsplan moet worden beschermd (ex art 36 van de Monumentenwet). In de Monumentenwet is onder meer bepaald dat het verboden is om monumenten af te breken of te wijzigen. De aangewezen beschermde monumenten zijn daarom conserverend opgenomen in het bestemmingsplan. In het plangebied zijn drie rijksmonumenten aanwezig en een groot aantal gemeentelijke monumenten.

Binnen het beschermd stadsgezicht kent de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) geen vergunningsvrije bouwwerken. In de Wabo is opgenomen dat nadere eisen aan een bouwvergunning kunnen worden gesteld ten behoeve van de bescherming van monumenten.

Het nu geldende bestemmingsplan heeft geen beschermende werking voor wat betreft het beschermd stadsgezicht en moet mede om die reden worden herzien. Bij dit bestemmingsplan is een waarderingskaart toegevoegd, waarop alle panden die onder het genomineerde beschermd stadsgezicht vallen, zijn gewaardeerd. In dit bestemmingsplan is al geanticipeerd op de aanwijzing beschermd stadsgezicht. In paragraaf 6.8 wordt de hoofdopzet van deze kaart omschreven. In bijlage 4 staat een weergave van de waardering per pand.

Waardering

De gemeente Haarlem, de provincie Noord-Holland en de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten hebben gezamenlijk de volgende tekst voor het beschermd stadsgezicht opgesteld:

Het gebied Haarlem Zuidwest is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische betekenis van de Koninginnebuurt als één van de vroegste stadsuitbreidingen van Haarlem en aansluitend daarop het Wilhelminapark en Bosch en Vaart, als villaparken van het begin van de 20ste eeuw. Het gebied heeft een hoogwaardig en grotendeels gaaf bewaard gebleven stedenbouwkundig patroon met een karakteristieke architectonische invulling van villa's en geschakelde middenstandswoningen. Van zeer grote betekenis is het in dit gebied gelegen Wilhelminapark en de uitzonderlijk gaaf bewaarde aanleg en invulling van Bosch en Vaart. Een aantal panden in Haarlem Zuidwest geniet al bescherming als rijksmonument, zoals de restanten van de buitenplaatsen aan de Leidsevaart.

Enkele schoolgebouwen aan de Tempeliersstraat, Cruquiusweg en de Zuider Emmakade zijn in de villabebouwing geïntegreerd en zijn op zich representatieve voorbeelden van schoolgebouwen van kort vóór en kort na 1900. Het gebied Haarlem Zuidwest is representatief voor de ontwikkeling van een vroege stadsuitbreiding van Haarlem waarbij gebruik werd gemaakt van een deels historisch bepaald stratenpatroon, dat enerzijds aansluit op de binnenstad van Haarlem en anderzijds op de Haarlemmerhout.

Nadere typering van de te beschermen waarden:

• De Koninginnebuurt met de deels historische straten.

• De karakteristieke aanleg met gebogen straten en pleinen van de Koninginnebuurt, met hierop aansluitend de Emmabrug.

• De voor de periode karakteristieke traditionalistische-functionalistische architectuur van de villabebouwing, geschakelde middenstandshuizen en scholen.

• De restanten van de buitenplaatsen aan de Leidsevaart: Vaartzigt (Van Tubergenpad 10) en Zwanenburgh (Koninginneweg 86).

• De hoofdstructuur van het stedenbouwkundig ontwerp van Bosch en Vaart

• Het specifieke tijdsbeeld van de architectuur van de tussen 1901 en 1920 gebouwde middenstandswoningen van Bosch en Vaart

• De gevarieerde, luxe villabebouwing van het Wilhelminapark uit de periode 1898-1906.

• De samenhang van deze buurten met de Haarlemmerhout.

• De samenhang van het overwegend gebogen stratenpatroon met de architectuur van villa's en geschakelde middenstandswoningen.

• De samenhang van de scholen en complexen met de overige bebouwing.

• Het openbare en particuliere groen als wezenlijk onderdeel voor deze wijk

• Het afwisselend scala van architectuur dat hier werd gerealiseerd vanaf de tweede helft van de 19de eeuw als resultaat van vroege stadsuitbreidingen voor een belangrijk deel aangestuurd door particulier initiatief.