Centrum - Beschermd Dorpsgezicht

2.5 Beeldkwaliteitplan

Om de kwaliteiten in het beschermd dorpsgezicht beter inzichtelijk te maken is een beeldkwaliteitplan opgesteld. Het beeldkwaliteitplan is opgebouwd uit drie delen: de Wordingsgeschiedenis, de Structuur- en bebouwingsanalyse en de Ordekaarten en criteria. De wordingsgeschiedenis en de structuur- en bebouwingsanalyse zijn verwerkt in de voorgaande paragrafen. De ordekaarten en criteria zullen in deze paragraaf verder uiteen worden gezet. Het beeldkwaliteitplan zal als onderdeel van het welstandsbeleid door de gemeenteraad worden vastgesteld en op die wijze het toetsingskader gaan vormen voor de welstandstoets. In combinatie met de dubbelbestemming Waarde - Cultuurhistorie die in het onderhavig bestemmingsplan is opgenomen (voor zover behorend tot het beschermd dorpsgezicht), wordt voldoende bescherming geboden voor de voorkomende waarden (zie hoofdstuk 6).

Om de kwaliteit van de bebouwing en het groen inzichtelijk te maken zijn ordekaarten opgesteld. Op de ordekaarten zijn bebouwing en groen onderverdeeld in verschillende categorieën. Iedere categorie kent bepaalde eisen en criteria. Ten behoeve van bebouwing geldt dit voor bijvoorbeeld gevels, daken, entrees, kozijnen, kleuren etc. en op het gebied van groen worden eisen en criteria gesteld aan onder andere structuur, grootte en situering.

Bebouwing

De ordekaart bebouwing (figuur 5) is ingedeeld in vijf verschillende ordes:

• Basisorde: Voor de periode kenmerkende bouwwerken met basiskwaliteit, of bouwwerken die door ingrijpende wijzigingen hun architectonische meerwaarde hebben verloren.
• Orde 3: Beeldondersteunend. Architectonisch, stedenbouwkundig of cultuurhistorisch van waarde.
• Orde 2:  Beeldbepalend. In dit geval is er sprake van een architectonische, stedenbouwkundige of cultuurhistorische verbijzondering. Bebouwing van grote waarde.
• Orde 1:  Ankerpunten. (Aangewezen) monumenten of monumentwaardige panden. Bebouwing van zeer grote waarde.
• Nieuwbouw:  Bebouwing na 1960. Te jong om cultuurhistorisch te waarderen. In sommige gevallen is nog wel een ouder gedeelte aanwijsbaar, maar het beeld is overwegend nieuw.

Voor deze verschillende ordes zijn algemene welstandcriteria opgenomen. Samengevat houdt dit het volgende in:

• Basisorde: de bestaande contouren (footprint en kap) en afmetingen zijn maatgevend.
• Orde 3: Handhaven van de oorspronkelijke karakteristiek. Uitgangspunt is het handhaven van de oorspronkelijke elementen in vorm, maat, materiaal, detaillering, verhouding en kleur. Veranderingen hierin zijn in geringe mate denkbaar als deze overeenstemmen met de oorspronkelijke karakteristiek.

• Orde 2: Restauratieve aanpak van de voorgevels en de kap en van gevels en kap grenzend aan openbaar gebied3. Handhaven en herstellen van de oorspronkelijke elementen in vorm, maat, materiaal, detaillering, verhouding en kleur. Ingeval van (een) storende verminking(en) reconstructie van de oorspronkelijke bouwmassa. Het gebruik van niet oorspronkelijke materialen is niet uitgesloten mits dit visueel overeenkomt met de oorspronkelijke vorm, maat, detaillering, verhouding en kleur. In bijgebouwen geldt handhaving van de oorspronkelijke elementen.
• Orde 1: Restauratieve aanpak op monumentaal niveau. Handhaven en herstellen van de oorspronkelijke elementen in vorm, maat, materiaal, detaillering, verhouding en kleur. Ingeval van (een) storende verminking(en) reconstructie van de oorspronkelijke bouwmassa.
• Nieuwbouw:
  • 1. Bouwhoogte: de bouwhoogte in straatwanden dient zich te voegen naar de omliggende bebouwing, zowel in maximale als in minimale zin.
  • 2. Positionering: richtinggevend zijn de bestaande rooilijnen. Van belang is de nieuwe bebouwing een zelfstandigheid te geven, die zowel aan het gebouw zelf als aan de belendende percelen recht doet.
  • 3. Ontsluiting en vormgeving op straatniveau: kenmerkend is de levendige wisselwerking tussen de bebouwing en de straat. Bergingen aan de straatzijde dienen daarom te worden voorkomen. Ontsluitingen van gebouwen dienen altijd een logische plek te krijgen aan de openbare weg.

Naast de algemene criteria zijn er enkele specifieke onderdelen zoals gevelmetselwerk, gevelreiniging, kozijnen entrees, winkelpuien en nieuwe architectonische elementen en kleuren in het beeldkwaliteitplan verder uitgewerkt.

Figuur 5 Ordekaart bebouwing (bron: Beeldkwaliteitplan Bergen Centrum)

Groen

Naast een ordekaart voor de bebouwing is er ook een ordekaart voor het groen opgesteld (figuur 6). Al het groen op deze kaart is zodanig van belang dat de aanwezige kwaliteiten behouden en/of versterkt moeten worden.

De ordekaart voor het groen is ingedeeld in vijf verschillende ordes en ondergebracht in drie hoofdthema's:

• bomen;
• overig openbaar groen;
• tuinen.

Bomen

Belangrijke groenstructuur: (bomen, lanen) en solitairen. Beeldondersteunend. De structuur is van belang. Binnen de structuur draagt iedere boom bij aan het geheel.

Zeer belangrijke groenstructuur en solitairen: Beeldbepalend. In dit geval is er sprake van een architectonische, stedenbouwkundige of cultuurhistorische verbijzondering. Het kan gaan om een laanbeplanting of om solitairen. De exacte plaats van de boom is van hoog belang, dan wel de individuele boom is van zeer hoge waarde.

Overig openbaar groen

Waardevolle gazons: plantsoenen of ander openbaar groen. Beeldondersteunend.

Zeer waardevolle gazons: plantsoenen of ander openbaar groen.

Tuinen

Ondersteunend waardevol groen (tuinen).

Figuur 6 Ordekaart bebouwing (bron: Beeldkwaliteitplan Bergen Centrum)

• 3. Zij- en achtergevels die (met een (kleine) privétuin) grenzend aan openbaar gebied, dienen te worden behandeld als voorgevels.