Watervogelenbuurt, Hoograven, Tolsteeg

3.3 Cultuurhistorische en archeologische waarden

Door de rijke historie zijn in het plangebied monumenten, cultuurhistorische en archeologische locaties te vinden. Het gebied Watervogelbuurt – Tolsteeg en Hoograven heeft een aantal cultuurhistorische waarden, die uit de verschillende tijdsperioden dateren.

• in het zuidelijk deel van Hoograven loopt de Romeinse Rijksgrens;
• de Kromme Rijn met het jaagpad;
• de middeleeuwse voorstad Tolsteeg: met hoge archeologische waarden, die kunnen variëren van restanten van een middeleeuws gasthuis (St. Joost) tot restanten van middeleeuwse bebouwing en ambachtelijkheid. Hetzelfde geldt voor het gebied tussen Gansstraat en Kromme Rijn;
• De Ooster- en Westerkade als middeleeuwse voorstad met de karakteristieke bebouwing (in uiterlijk variërend van 19e en begin 20e eeuws) en bij de Oosterkade met de dubbele rooilijn;
• Het middeleeuwse straten- en stegenpatroon van deze voorstad tussen de Gansstraat en de Oosterkade, veelal nog nader ingevuld in de 19e en begin 20e eeuw met hofjes;
• De rijksmonumentale begraafplaats aan de Gansstraat, de karakteristieke vooroorlogse begraafplaats Tolsteeg, beiden met de bijzondere groenaanleg, de gebouwen en de vele graven van hoge cultuurhistorische waarde;
• De Vaartsche Rijn met alle daaraan gelegen de restanten van industrieel erfgoed (inclusief de typische verkaveling van de industriestrook en de oriëntatie op het water) , en de ondergrondse restanten van grote buitenplaatsen gecombineerd met bedrijvigheid (Rotsoord, Rotsenburg, de Liesbosch, 't Oog in 't Zeil etc.);
• In het bijzonder het gebied Rotsoord als laatste restant van herkenbare bedrijvigheid aan de Vaartsche Rijn met een gevarieerd ensemble aan industriële monumenten;
• de relicten van de Nieuw Hollandse Waterlinie, met name de waterloop en sluisjes bij de Liesbosch en de als groen plantsoen ingevulde inundatiestrook bij de Julianalaan;
• de lange lijnen van de vooroorlogse bebouwing van Jutfaas met de kenmerkende jaren dertig bebouwing;
• het oude Houtensepad als oude (17e eeuws) lineaire structuur;
• de (kamvormige) stedenbouwkundige opzet en de architectuur van de flats aan het Tolsteegplantsoen;
• de karakteristieke opzet van Nieuw Hoograven met zijn singelstructuur en de stempelverkaveling, in het bijzonder de stempels van Gerrit Rietveld als zeldzaam voorbeeld van sociale woningbouw van deze architect.

MIP-panden en monumenten

Er bevinden zich diverse MIP(Monumenten Inventarisatie Project)-panden in het plangebied. Deze panden zijn niet wettelijk beschermd, maar hebben wel cultuurhistorische waarde waar zorgvuldig mee omgesprongen moet worden. De rijksmonumenten zijn geconcentreerd in de Watervogelbuurt. De gemeentelijke monumenten zijn verspreid over het gehele plangebied.

Panden die niet beschermd zijn, maar om andere redenen wel waardevol. Te denken valt aan het industrieel erfgoed langs de Vaartse Rijn en de flats van Rietveld in Hoograven.

Industrieel erfgoed: (niet beschermd)

• Oosterkade 27;
• Oosterkade 30;
• Hamersplantsoen 1-4;
• Salamanderpad 2;
• Verlengde Hoogravenseweg – ruïne steenfabriek;
• Verlengde Hoogravenseweg 71 – fabriek van Prozee (Neerlandia).

Rietveldcomplexen in Hoograven:

• Robijnhof;
• Rijnesteinhof;
• Tjepmahof.

Andere karakteristieke naoorlogse complexen:

• De flats aan het Tolsteegplantsoen van architect Leeuwenberg;
• De buitenrand van het complex Oudegeinlaan, architecten Dingemans en Wouda;
• Complex rond het Ridderplantsoen, Ridderlaan, Huis Ten Boschlaan, architect Van der Meyden.

Beschermd stadsgezicht

Een deel van de singelbebouwing maakt deel uit van het beschermd stadsgezicht binnenstad. Het betreft de panden aan de Tolsteegsingel en de Catharijnesingel. Het bestemmingsplan moet de cultuurhistorische waarden van het gebied waarborgen. Het is verboden binnen een beschermd gezicht bouwwerken geheel of gedeeltelijk te slopen zonder of in afwijking van een schriftelijke vergunning van de gemeente.

Archeologische waarden

Voor het noordelijk, westelijk deel en een strook door het zuidelijk deel van het plangebied moet rekening worden gehouden met de archeologische waarden. Bij de Oosterkade zijn in 2004 vondsten van middeleeuwse pottenbakkers gedaan. In Oud Hoograven zijn sporen van de Oude Hollandse Waterlinie terug te vinden. De langgerekte groenstrook aan de Julianaweg in Oud Hoograven, was voorheen een inundatiekanaal. Het inundatiekanaal werd gebruikt om militair tactische redenen. Langs de Vaartsche Rijn ligt een strook waar de verwachtingswaarde hoog is. Daarnaast is in het zuiden van het plangebied een steenovenruïne (eind 19e eeuw) en een oude Romeinse route gelegen.