Soesterkwartier

3.7 Waardevolle gebouwen, monumenten en beschermd stadsgezicht

In deze paragraaf wordt een overzicht gegeven van rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten, gemeentelijke stadsgezichen, waardevolle panden en waardevolle complexen in het Soesterkwartier. Er zijn verschillende categorieën waartoe panden kunnen behoren:

Categorieën

M Rijksmonument

GM Gemeentelijk monument

RS Rijks beschermd stadsgezicht

GS Gemeentelijk beschermd stadsgezicht

*** Cultuurhistorisch van bijzondere waarde

** Cultuurhistorisch van grote waarde

* Cultuurhistorisch van enige waarde

• Rijksmonumenten (M) / Rijks beschermd stadsgezicht (RS) en Monumentenwet 1988

Op basis van de Monumentenwet 1988 worden door het Rijk rijksmonumenten en (door het Rijk) beschermde stads- en dorpsgezichten aangewezen. In deze wet wordt ook het beleid met betrekking tot rijksmonumenten en door het Rijk beschermde stads- en dorpsgezichten verwoord. Artikel 36 van de Monumentenwet 1988 bepaalt dat gemeenten verplicht zijn om een door het Rijk vastgesteld beschermd stads- en dorpsgezicht in een bestemmingsplan op te nemen, omdat een bestemmingsplan de mogelijkheid biedt voorschriften te formuleren die de bescherming van een dergelijk gezicht concretiseert. Het Soesterkwartier bevat geen door het Rijk beschermde stads- en dorpsgezichten. De wijk bevat wel drie gemeentelijke stadsgezichten, die verderop in deze paragraaf worden beschreven.

Het plangebied bevat drie rijksmonumenten, zie hiervoor het overzicht van rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten, gemeentelijke stadsgezichten en waardevolle panden/complexen verderop in deze paragraaf.

• Gemeentelijke monumenten (GM) / Gemeentelijke stadsgezichten (GS) en Gemeentelijke erfgoedverordening 2010

In de gemeentelijke erfgoedverordening wordt het beleid met betrekking tot de gemeentelijke monumenten, gemeentelijke stadsgezichten, archeologische gebieden, waardevolle panden en waardevolle complexen beschreven. Daarnaast vormt de verordening de basis voor de wettelijke bescherming van de gemeentelijke monumenten en stadsgezichten. De thans vigerende erfgoedverordening is op 28 september 2010 vastgesteld door de raad.

De gemeentelijke stadsgezichten worden in het bestemmingsplan beschermd door middel van de dubbelbestemming 'Waarde - Cultuurhistorie'. Hier is een omgevingsvergunning aan gekoppeld ter waarborging van cultuurhistorische waarden.

• Waardevolle panden en waardevolle complexen

In het plangebied zijn diverse waardevolle panden aanwezig. De panden zijn door zowel architectonische als cultuurhistorische kenmerken waardevol. Panden kunnen een waardering hebben variërend van één tot drie sterren. Waardevolle panden kunnen binnen een beschermd stadsgezicht liggen.

De waardevolle panden zijn op de verbeelding aangegeven met de aanduiding 'cultuurhistorische waarden'. In de regels is een omgevingsvergunning gekoppeld aan deze aanduiding, ter waarborging van de cultuurhistorische waarden.

• Overzicht rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten, gemeentelijke stadsgezichten en waardevolle panden/complexen

Hieronder volgt een overzicht van gemeentelijke stadsgezichten, rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten, waardevolle panden en waardevolle complexen in het plangebied.

3.7.1 Gemeentelijke stadsgezichten

Adres	Beschrijving
Anjerplein e.o.	Dit complex heeft grote waarde vanwege samenhang in ritme, bebouwing, wegenpatroon en Amsterdamse Schoolinvloeden welke zeldzaam zijn in Amersfoort. Het is tevens het eerste complex van een particuliere woningbouwvereniging. Het gaat hier om het Anjerplein 1-27, 2-18 en 22-28, Anjerstraat 5-25, 4-44, Asterstraat 3-35, 20-32 Dahliastraat 5-11, 6, Jasmijnstraat 1-15, 4-14, Noordewierweg 216, 230-250, Ranonkelstraat 25-31, 34-46 en Resédastraat 26 en 31. Het gemeentelijk stadsgezicht 'Anjerplein' bestaat uit het eerste woningbouwcomplex, dat in 1921-1923 door de Amersfoortse architect J.B. van der Haar in opdracht van de woningbouwvereniging Goed Wonen tot stand is gebracht. Het stedenbouwkundig plan is volgens de uitgangspunten van de Tuinstadgedachte ontworpen met pleintjes en zorgvuldig aangebrachte verspringingen in de gevelrooilijn. De lange bouwblokken van één bouwlaag worden besloten door een forse kap met de nog evenwijdig aan de straat. Dit volume wordt geleed door merendeels dubbele, verticale bouwmassa's met een zadeldakje haaks op de weg. De topgevels worden door afwijkend metselwerk geaccentueerd. De ramen zijn voorzien van een roedenindeling, waardoor er een evenwicht is tussen gesloten en open gevelvlak. Het Anjerplein was na oplevering een groene oase binnen het woningbouwcomplex. Het plein bestond uit een grasveld met daarbinnen ronde perken met heesters. Het grasveld werd omgeven door een eenvoudig hekwerk, bestaande uit afwisselend korte en langere paaltjes verbonden door een golvende band. De begrenzing van het plein werd versterkt door eenvormige erfafscheidingen van de tuintjes. Achter het gaas stond een haag, waarbij de toegangspaden door witte tuinhekjes werden afgesloten.		GS/ ***
Bomenbuurt	De precieze locatie van dit stadsgezicht wordt aangegeven op de plankaart. Het gebied wordt ruwweg begrensd door de Plataanstraat, de Enk, Larixstraat, Vreeland, Isseltseveld en de Noordewierweg. Het geheel van de woningen is een complex van bijzondere waarde voor de eenheid in stedenbouwkundige aanleg, groenstructuur en architectuur. Het is een zeer goed voorbeeld van naoorlogse woningbouw in Amersfoort. In 1950 ontwierpen stadsarchitect D. Zuiderhoek en de stedenbouwkundige A.H. Rooimans als voltooiing van het Soesterkwartier dit woningbouwcomplex dat uit verschillende type woningen bestond. In het midden van de wijk werd een grote vijverpartij gesitueerd, waarlangs aan de noordzijde bejaardenwoningen werden geplaatst. Haaks op de Noordewierweg werd een aantal woonstraten aangelegd, waarlangs eengezinswoningen van twee bouwlagen met kap werden gebouwd. In de as van deze wegen werden langs het Vreeland de eerste flatwoningen van Amersfoort als duidelijke oriëntatiepunten gesitueerd. Ten westen van de Plataanstraat verrees een wijkje van eengezinswoningen, gerangschikt volgens het stedenbouwkundige principe van de strokenbouw. De groenstructuur zorgde voor een grote samenhang binnen het complex. De tuintjes van de woningen maakten deel uit van de openbare ruimte. Erfscheidingen ontbraken en de straatverlichting werd aan de gevels van de woningen aangebracht. Tegen de gevel was ruimte voor struiken en heesters. De laanbeplanting werd met zorg binnen de openbare tuintjes geplaatst, waardoor een relatief breed straatprofiel ontstond. De trottoirs werden in de vorm van waaierverband aangelegd in samenhang met de kleinschalig gedetailleerde architectuur van de gevels. Ook het transformatorhuisje aan de Plataanstraat werd in deze vormgeving ontworpen.		GS/ ***
Sint- Bonifaciusstraat	Dit gemeentelijk stadsgezicht betreft Sint Bonifaciusstraat 2-88 en 5-75. Dit complex is van groot belang als voorbeeld van volkswoningbouw gesitueerd in lange bouwblokken langs rechte straten. Het lange perspectief wordt door het sterke ritme van de dakkapellen en topgevels geleed. Dit type is zeldzaam in Amersfoort. In 1914 ontwierp de Amersfoortse architect Hermanus Kroes in opdracht van de Rooms-Katholieke woningbouwvereniging Sint-Bonifacius dit woningbouwcomplex, dat volgens de toen geldende stedenbouwkundige uitgangspunten langs een rechte straat werd gesitueerd. De bouwblokken bestaan uit één bouwlaag met een zadeldak evenwijdig aan de weg. Door de witte, gestucte band onder de gootlijst werd de lengtewerking geaccentueerd. De lengte werd aan de ene zijde geleed door dakkapellen, terwijl de overliggende straatwand naast dakkapellen ook door hoger opgetrokken topgevels werd geaccentueerd. De gestucte topgevel werd versierd met een ruitvormig patroon, waarbij de zadeldakjes haaks op de weg waren gesitueerd. De vensters met luiken waren traditioneel vormgegeven. De bovenlichten van ramen en deuren waren evenals de dakkapellen voorzien van een roedenverdeling. De tuintjes werden van elkaar gescheiden door hekwerken met een rasterpatroon. Langs één zijde van de weg stond straatverlichting.		GS/ ***

3.7.2 Rijksmonumenten

Adres	Omschrijving	Beschrijving
Lingestraat 10	Orgel	Het orgel, daterend uit de tijd van de Romantiek, behoort tot één van de grootste instrumenten van de Amsterdamse orgelbouwer P. Flaes (1812-1899). Het orgel is in 1883 oorspronkelijk gebouwd voor de doopsgezinde kerk in Haarlem. In 1965 werd het naar Amersfoort overgeplaatst. In 1995/96 heeft een grote restauratie plaatsgevonden. Vanwege het orgel is ook het kerkgebouw op de rijksmonumentenlijst geplaatst.	M
Soesterweg 126-128	Israëlitische begraafplaats	Het complex van de Israëlitische begraafplaats met aula, woning en houten zerken werd in 1873 aangelegd, vermoedelijk naar ontwerp van stadsarchitect W.H. Kam. Het complex behoort thans tot de oudste bebouwing van het Soesterkwartier	M
Soesterweg 187	Algemene begraafplaats	Het complex van de Algemene Begraafplaats met parkaanleg en aula werd in 1895 naar ontwerp van stadsarchitect W.H. Kam en tuinarchitect H.F. Hartogh Heys van Zouteveen aangelegd. Het aulagebouw is in Neogotische stijl uitgevoerd, terwijl de begraafplaats in de Gemende Stijl van de Landschapsstijl is aangelegd.	M

3.7.3 Gemeentelijke monumenten

Adres	Omschrijving	Beschrijving
Noordewierweg 90-94	HAKA-gebouw	De coöperatiepanden werden in 1932 ontworpen door de Amersfoortse architect G. Adriaans in een stijl die aan de Amsterdamse School verwant is. Het pand stond in de volksmond bekend als 'De HAKA', een benaming die verwijst naar de 'Handelskamer te Rotterdam', een vereniging waarbij de Amersfoortse coöperatie was aangesloten. Vijf jaar later werd naast het pand van de coöperatie een apotheek met bovenwoningen en een enkele woning eveneens naar ontwerp van Adriaans, uitgevoerd door de NV Bouwmaatschappij De Samenwerking. Dit gebouw werd in een verwante stijl aan het hoofdgebouw toegevoegd, waardoor het huidige complex ontstond.	GM
Noordewierweg 275	Voormalige Theo Thijsseschool	In 1929 ontwierp stadsarchitect ir. C.B. van der Tak in een L-vormig gebouw, waarvan de lage vleugels met kap rond een forse toren met klok zijn gesitueerd. De architectuur is beïnvloed door het werk van de Hilversumse gemeentearchitect W.M. Dudok	GM

3.7.4 Waardevolle panden

3.7.d. Waardevolle panden
Adres	Omschrijving	Beschrijving	Status
Dollardstraat 127-129	Voormalige Rehobothkerk	Kerkgebouw ontworpen door architect B.W. Plooy in 1952. De hoofdvorm van het gebouw is thans nog zeer gaaf. Kenmerkend voor het gebouw is de klokkentoren, de gevelindeling met rond raam in de voorgevel van het kerkgedeelte en de authentieke roedenverdeling in de vensters. Het pand is zowel cultuurhistorisch als architectonisch van grote betekenis.	**
Dollardstraat 141	Voormalige Herman Gorterschool	Lagere school ontworpen door architect C. Schippers in 1952. Bij verbouwingen in de loop der tijd is onder meer een nieuwe vleugel tegen het rechter deel van de voorgevel gebouwd. Het schoolgebouw is van het type halschool, en kenmerkt zich door de grote lichtinval in de lokalen, die om de hal zijn gesitueerd. Dit type school, geïnspireerd op de zogenoemde openluchtscholen, is zeer zeldzaam in Amersfoort.	**
Matthias Withoosstraat 34 -36	Herenhuizen	De twee panden werden in 1907 door architect H. Kroes ontworpen als pastorie en zusterhuis bij de Sint-Henricuskerk, in een eclectische bouwstijl met kenmerken van de Neogotiek en baksteenornamentiek.	*
Nicolaas Pienemanstraat 1	Transformatorhuis	Transformatorhuis ontworpen door architect H.E. Schulte in 1950 in opdracht van PUEM. De voorgevel is gedeeltelijk gestuct. De architect zou zich hebben laten inspireren door Griekse tempels uit de Oudheid. De stalen deur wordt door ranke kolommen geflankeerd, die een driehoekig timpaan dragen. Daarboven is een zeshoekig ventilatierooster aangebracht. De zijgevels zijn opgetrokken uit schoon metselwerk.	*
Noordewierweg 131	Voormalige Emmakerk	Het kerkgebouw werd in 1929 ontworpen door de Amersfoortse architect G. van Hoogevest. De bouwmassa, met de kenmerkende toren met houten bekroning, werd oorspronkelijk door een hekwerk met pijlers en draaihek, omgeven.	**
Noordewierweg 271	Clubgebouw	Het L-vormige, houten clubgebouw voor de speeltuinvereniging werd in 1934 ontworpen door Joh. H. Blom. Het gebouw kenmerkt zich door grote dakvlakken.	*
Paulus Borstraat 41-43	Sint-Henricuskerk	Na een eerste verzoek uit 1903, ontwierp H. Kroes drie jaar later in Neogotische stijl een tweebeukige hallenkerk met transept. In 1933 werd de kerk ingrijpend verbouwd door architect Elsberg. Inmiddels zijn er na een renovatie nieuwe functies aan de kerkbestemming toegevoegd.	*
Pieter Pijpersstraat 8-10	Woonhuis	Dubbel burgerwoonhuis uit 1906 in Neo-renaissancestijl. Het pand is gesitueerd binnen een ensemble van stadswoonhuizen, en ondersteunt door bouwmassa eenheid binnen dit ensemble.	*
Pieter Pijpersstraat 12	Woonhuis	Eenvoudige woning in Neo-renaissancestijl, voorzien van een mansardekap haaks op de weg. De woning dateert uit 1911.	*
Pieter Pijpersstraat 14-16	Woonhuis	Dubbel burgerwoonhuis uit 1921 in baksteenornamentieke/ Neo-renaissancestijl. Het pand is gesitueerd binnen een ensemble van stadswoonhuizen, en ondersteunt door bouwmassa eenheid binnen dit ensemble.	*
Pieter Pijpersstraat 20-22	Woonhuis	Dubbel burgerwoonhuis in neorenaissancestijl/ baksteenornamentiek uit 1911. Het pand bevat een authentieke detaillering die kenmerkend is voor dit bouwtype. De hoofdvorm is thans nog gaaf. Het pand is zowel architectonisch als cultuurhistorisch van betekenis.	*
Pieter Pijperstraat 32	Woonhuis	Woonhuis in baksteenornamentieke stijl uit 1911. Het pand is voorzien van een mansardekap haaks op de weg. Het pand valt op door gevelgeleding, met verspringende vensterdorpels op de eerste verdieping. Het pand bevat een authentieke detaillering die kenmerkend is voor dit bouwtype.	*
Puntenburgerlaan 22-24	Woonhuis	Voormalig winkel-woonhuis uit 1921 in baksteenornamentieke stijl ontworpen door architect Van Gent. Door ligging op hoek Puntenburgerlaan – Pieter Pijpersstraat vormt het pand een oriëntatiepunt .	*
Puntenburgerlaan 36-42	Woonhuis	Pand in baksteenornamentieke/ Neo-renaissancestijl uit 1902. In het pand zijn vier woonhuizen gevestigd. Het pand bevat een authentieke detaillering die kenmerkend is voor dit bouwtype.	*
Soesterweg 76	Voormalige boerderij	Voormalige boerderij uit 1896 met mansardekap, haaks op weg gesitueerd. Dit bouwtype is zeldzaam aan deze straat en het pand is derhalve van cultuurhistorische en stedenbouwkundige betekenis.	*
Soesterweg 118	Voormalige boerderij / Café - woonhuis	Van oorsprong boerderij uit 1929, in 1957 ingrijpend verbouwd door architect J.H. Blom tot café - woonhuis waarbij onder meer de voorgevel is gewijzigd. Hierbij is tevens de mansardekap opgehoogd. Het pand is zowel architectonisch, stedenbouwkundig als cultuurhistorisch van betekenis.	*
Soesterweg 155-163	Woonhuis	Pand met vijf woonhuizen uit 1911 in baksteenornamentieke stijl. Het pand is door bouwmassa en detaillering van belang voor het karakter in de straat. De meeste authentieke dakkapellen zijn nog aanwezig.	*
Soesterweg 181-183 / Sint Bonifaciusstraat 1	Woonhuis	Voormalig winkel-woonhuis uit 1923 in baksteenornamentieke stijl ontworpen door de Apeldoornse architect J.A. Heuvelink. In de jaren 1930 zat hier de bakkerij ''t Smulhuis'. Ondanks dat het pand wit is geschilderd, is de architecturale opbouw nog goed te herkennen.	*
Soesterweg 263	Woonhuis	Woning uit 1911 in baksteenornamentieke stijl. Deze woning is een voorbeeld van de vroegste bebouwing langs de Soesterweg en is qua hoofdvorm nog authentiek. Het pand is zowel cultuurhistorisch als stedenbouwkundig van betekenis.	*
Soesterweg 361-363	Woonhuis	Dubbel burgerwoonhuis uit 1921 in baksteenornamentieke stijl. Het pand heeft een mansardekap die haaks op de weg is gesitueerd. Met name nummer 361 is van betekenis door de tekst 'Rywielhandel' op de gevel, die verwijst naar de oorspronkelijke functie.	*
Soesterweg 416-430	Woonhuis	Pand met meerdere woonhuizen ontworpen door architecten A. Soetens en K.E.L. van Kessel in opdracht van de Stichting Woningvereniging Zuid- Nederland. Het pand toont in qua ontwerp met name bij de topgevels in het midden invloeden van de Delftse school. Het pand is vooral architectonisch van betekenis.	*
Soesterweg 472-508	Woonhuis	Twee panden met meerdere woonhuizen ontworpen door architecten A. Soetens en K.E.L. van Kessel in opdracht van de Stichting Woningvereniging Zuid- Nederland. De panden zijn in spiegelbeeld naast elkaar gesitueerd en het ontwerp toont architecturale kenmerken van de Delftse School. De panden zijn vooral architectonisch van betekenis.	*
Soesterweg 564-566	Fabriek	De Amersfoortse architect H.A. Pothoven ontwierp in 1915 in opdracht van H.S.N. Menko een conservenfabriek. Na veel verbouwingen, waar steeds Pothoven als architect werd betrokken. De oorspronkelijke bouwmassa is zorgvuldig vormgegeven.	**
Dahliastraat 4a/4b	Woonhuis	Pand uit 1923, ontworpen door Gerrit Adriaans. Van oorsprong bedoeld als werkplaats voor de woningcorporatie Goed Wonen. Het pand is zowel cultuurhistorisch als architectonisch van betekenis.	*
Lupinestraat 13-27	Woonhuis	Deze bejaardenwoningen uit 1933 zijn ontworpen door Gerrit Adriaans. De panden zijn een goed voorbeeld van de bouw van Goed Wonen in de Bloemenbuurt van begin 20ste eeuw. De panden zijn zowel cultuurhistorisch als architectonisch van betekenis.	*

3.7.5 Waardevolle complexen

Adres	Omschrijving	Beschrijving
Aucubastraat e.o.	Woningbouw-complex	Het gemeentelijke woningbouwcomplex is door de directeur Openbare Werken, ir. C.G. Beltman, gebouwd. Het complex is vooral van betekenis door de zorgvuldige stedenbouwkundige opzet met bewust vormgegeven afwisselingen in de rooilijn.	*
Jordanus Hoornstraat e.o.	Woningbouw-complex	Complex van eengezinswoningen in 1957 gebouwd door de dienst Gemeentewerken voor de Stichting Centrale Woningzorg. De zorgvuldig vormgegeven woningen vormen een herkenbaar wijkje met de erkers over twee verdiepingen als beeldbepalende onderdelen.	*
Lelie- Narcisstraat e.o.	Woningbouw-complex	Stervormig, gemeentelijk woningbouwcomplex, in 1919 gebouwd door ir. C.G. Beltman, directeur Openbare Werken. Vooral stedenbouwkundig van betekenis. Oorspronkelijk waren drie 'sterren' gepland.	*
Palmstraat	Woningbouw-complex	Complex in 1926-28 gebouwd door architect N.J. van Tiene voor de Woningstichting voor Spoorwegpersoneel. Het complex is bijna in de vorm van een hofje ontworpen, waarbij kopgebouwen het centrale plantsoen markeren.	**
Sint- Willibrordus straat	Woningbouw-complex	Eenvoudig vormgegeven woningbouwcomplex, gesitueerd langs een rechte weg, waarbij de kopbebouwing naar voren is geplaatst. Het complex dateert uit 1924.	*
Violenstraat e.o.	Woningbouw-complex	Architect J.B. van de Haar ontwierp in 1925-1926 in opdracht van de woningbouwvereniging Goed Wonen. In het plan was ruimte voor plantsoentjes en een grote afwisseling in straatprofielen. Vooral de houten topgevels boven de ingangen en op de kop van de bouwblokken zijn kenmerkend.	**