Kom Ermelo

2.1 Ontstaansgeschiedenis

Ermelo ligt op de meest noordwestelijke flank van de Veluwse stuwwal. Dit betekent dat de bodem in de omgeving hoofdzakelijk uit zand (podzolgronden) bestaat. Ten westen van de stuwwal liggen de lager gelegen zandgronden en daluitspoelingen met langs het randmeer een smalle strook zuiderzeekustafzettingen (zeeklei). Ten noordoosten bevindt zich een langgerekt gebied met stuifzanden. Ermelo heeft zich in de middeleeuwen tot een heus dorp weten te ontwikkelen getuige de stichting van een eigen kerk. Uit geschriften kan worden opgemaakt dat deze kerk, de huidige Oude Kerk aan de Putterweg, rond 1010 al moet hebben bestaan. Dit was een gift van bisschop Ansfried van Utrecht. Rond 1850 was de historische kern van Ermelo bijna in zijn geheel omgeven door uitgestrekte heidevelden. Aan de westzijde van de kern is een gebied met enkeerdgronden waarop landbouw werd bedreven. Tussen 1850 en 1912 heeft het landschap grote veranderingen ondergaan. Door de invoering van de kunstmest zijn de heidevelden overbodig geworden. Men is begonnen met de bebossing van de heidevelden. Deze ontwikkeling heeft een grote invloed gehad op het landschap in de omgeving van Ermelo. De bebouwde kom van Ermelo ligt op de grens tussen landschapstypen (Heide, Weide en Bos). Dit heeft de verdere opbouw van het dorp bepaald.

Ermelo heeft in de 20ste eeuw een behoorlijke ontwikkeling doorgemaakt. In onderstaande figuren is de bebouwing te zien in respectievelijk 1900, 1950, 1990 en 2010. Aan het begin van de twintigste eeuw is Ermelo een lintdorp. Dat is mede te danken aan de komst van het station en de instellingsterreinen. Wat opvalt, is dat het westelijk buitengebied al behoorlijk is bebouwd. Na de Tweede Wereldoorlog kent Ermelo een stormachtige ontwikkeling. De kazerne wordt gebouwd en aan het dorp worden de typische wederopbouw wijken toegevoegd. Wijk Noord komt tot ontwikkeling. Bijzonder is dat het stedenbouwkundig plan voor Wijk Noord eind negentiende eeuw was opgetekend. De eerste recreatieterreinen worden in de periode na de oorlog gerealiseerd. In de jaren 70 en 80 worden grote delen van Wijk West gebouwd. In de jaren daarna vindt er ook een sterke groei plaats van de recreatieterreinen. Daarnaast komt het bedrijventerrein Veldzicht tot bloei. Op strand Horst wordt de jachthaven aangelegd. In de periode na 2000 komt de nadruk te liggen op inbreiding en dorpsvernieuwing. De laatste uitbreidingswijk is 't Trefpunt. Wat opvalt aan het laatste beeld is dat het dorp, de kern, 'dichter' wordt. Open plekken binnen bestaande bouwblokken worden bebouwd.

De historische structuur van het dorp Ermelo is nog goed te herkennen. De Putterweg, de Stationsstraat en de Oude Telgterweg vormen de belangrijkste wegen. Navolgende afbeelding betreft een uitsnede uit de historische atlas.

Ermelo rond 1905
(Bron: Historische Atlas)