Loenen en Veldhuizen

5.5 Cultuurhistorie

5.5.1 Modernisering monumentenzorg

In november 2009 stemde de Tweede Kamer in met de beleidsbrief Modernisering van de Monumentenzorg. Deze beleidsbrief geeft de nieuwe visie van het Rijk op de monumentenzorg weer. De nieuwe visie rust op drie pijlers:

• cultuurhistorische belangen meewegen in de ruimtelijke ordening;
• krachtiger en eenvoudige regels;
• hergebruiken van cultuurhistorisch waardevolle panden die hun functie verliezen.

Met de eerste pijler wordt ingezet op het bestemmingsplan als belangrijk instrument om cultuurhistorische waarden in een gebied te beschermen. Een goede ruimtelijke ordening betekent dat er een integrale afweging plaatsvindt van alle belangen die effect hebben op de kwaliteit van de ruimte. Cultuurhistorie is één van die belangen. Dit nieuwe beleid vormt een belangrijke aanvulling op de sectorale bescherming van monumenten. Op deze manier is een meer gebiedsgerichte benadering mogelijk.

Het Rijk heeft deze nieuwe visie met ingang van 1 januari 2012 geïmplementeerd in het Besluit ruimtelijke ordening door een verplichting op te nemen om in het bestemmingsplan rekening te houden met cultuurhistorische waarden. Daarnaast zal het Rijk een structuurvisie voor cultuurhistorie opstellen. In deze visie zal worden omschreven welke cultuurhistorische waarden het Rijk in het bestemmingsplan verwoord wil zien.

5.5.2 Cultuurhistorische analyse

In 2005 is een cultuurhistorische analyse Loenen opgesteld (aangevuld in 2009). De beschrijving van de analyse is verwerkt in hoofdstuk 3. Hieronder zijn de aanbevelingen opgenomen. De Cultuurhistorische analyse is verwerkt in de toelichting.

Behoud, herkenbaarheid en versterking van de volgende karakteristieken is van belang: zachte en groene dorpsrand aan de westkant van Loenen, waardevol enkenlandschap, karakter van individuele, kleinschalige bebouwing langs historische structuren en de dorpsrand, verspreide bebouwingskarakteristiek Zilven, sprengenstelsel en bijbehorende bebouwing, profiel van de historische hoofdroutes, vorkvormige kruisingen (met inbegrip van groenige, driehoekige eilandjes in wegen), bomenlanen aan de Horstweg en Molenallee, informele niet doorgaande wegen, gras- en grindbermen.

5.5.3 Monumenten

In het plangebied komen de volgende rijksmonumenten voor:

• Beekbergerweg 7, kerk Loenen;
• Hoofdweg 49, kerktoren Loenen;

(bron: monumentenlijst gemeente Apeldoorn)

Ook staan/liggen er de volgende gemeentelijke monumenten:

• Beekbergensebeek, Loenen;
• Beekbergerweg bij nr. 7, begraafplaats, lijkenhuisje e.d.;
• Bergakkerweg 20;
• Burggraaf 32;
• Eerbeekseweg bij nr. 38, transformatorhuisje;
• Hameinde 18;
• Hoofdweg 32
• Hoofdweg 49, kerk met hek, schuurtje, begraafplaats, oorlogsmonument 'H. Antonius Abt';
• Kanaal zuid 482, brugwachterswoning bij Klabanusbrug (de brug is zelf ook aangewezen als monument, maar deze ligt buiten het plangebied van dit bestemmingsplan).

(bron: monumentenlijst gemeente Apeldoorn)

Rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten en beeldbepalende panden, die beschouwd kunnen worden als hooggewaardeerde elementen, worden niet als zodanig op de plankaart weergegeven. Voor deze systematiek is gekozen, omdat de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht, Monumentenwet 1988 en de gemeentelijke monumentenverordening een eigen beschermingsregime kennen via een omgevingsvergunningensysteem. Bovendien is het monumentenbestand nog in ontwikkeling. Het opnemen van monumentenbestemmingen op de plankaart zou betekenen dat voor iedere mutatie in het monumentenregister een bestemmingsplantraject in gang moet worden gezet. Dit wordt niet doelmatig geacht. Als extra bescherming voor deze objecten is er voor gekozen om voor het bouwvlak maatwerk toe te passen (geen standaardisatie) Om te voorkomen dat een bijgebouw het zicht op deze bijzondere objecten ontneemt of het karakter aantast, is in het bestemmingsplan voor de bijgebouwen geregeld dat deze achter de achtergevel van het object mogen worden gebouwd. Omgevingsvergunningvrij bouwen is niet van toepassing op gemeentelijke monumenten en rijksmonumenten.

5.5.4 Karakteristieke panden

In het bestemmingsplan zijn panden opgenomen als karakteristiek pand. Dit komt voort uit het nieuwe rijksbeleid Modernisering Monumentenzorg, waarin wordt bepaald dat cultuurhistorische belangen moeten worden meegewogen in de ruimtelijke ordening. Dit beleid is omarmd door de gemeenteraad van Apeldoorn. Aan deze aanduiding is een omgevingsvergunningstelsel gekoppeld. Ook zijn deze gebouwen wat betreft hun omvang nauwkeuriger in de verbeelding opgenomen.

Karakteristieke panden zijn vanwege hun aanzienlijke cultuurhistorische en beeldwaarde belangrijk om te behouden. Ze komen vooral vanwege aantasting op detailniveau niet in aanmerking voor de status van beschermd monument.

Op grond van de Cultuurhistorische Analyse en de gemeentedekkende Inventarisatie waardevolle bebouwing en structuren uit 1993, is in 2011 een selectie gemaakt (aangepast in 2013), waarbij gebouwen zijn gewaardeerd op ruimtelijke waarde, historische waarde en objectwaarde. Het onderzoek is vervat in het rapport Ruimtelijke en cultuurhistorische waardering van de karakteristieke bebouwing in Loenen, Apeldoorn dat als bijlage 20 bij dit bestemmingsplan is opgenomen. In het voorgaande bestemmingsplan waren al 12 karakteristieke panden aangeduid, vanwege de belangrijke rol in het ter plaatse aanwezige stedenbouwkundige beeld. Indien inmiddels niet gesloopt of te sterk gewijzigd, komen deze panden in het rapport voor en houden de aanduiding karakteristiek.

Uit het onderzoek komen de gebouwen met de volgende adressen naar voren als zijnde van een dermate hoge waarde dat ze in aanmerking komen voor de aanduiding karakteristiek gebouw of de aanduiding houden:

Beekbergerweg 2	Hameinde 23
Beekbergerweg 8	Hameinde 14 (woning en bijgebouw)
Beekbergerweg 14	Hameinde 16
Beekbergerweg 22	Hameinde 22 (woning en stal)
Beekbergerweg 30	Hoofdweg 13
De Kempe 6, 6a	Hoofdweg 17
Eerbeekseweg 81	Hoofdweg 19
Eerbeekseweg 20	Hoofdweg 55
Eerbeekseweg 40	Hoofdweg 58
Eerbeekseweg 46	Imbosweg 17
Eerbeekseweg 82-84	Leeuwenbergweg 60

Een aantal objecten is wel in het rapport geïnventariseerd, maar uiteindelijk niet op de verbeelding opgenomen. De panden aan de Leeuwenbergweg 9 en Voorsterweg 45 zijn als karakteristiek geïnventariseerd. Vanwege eerder gemaakte afspraken met eigenaren hebben ze geen aanduiding gekregen. Ook het MOB, Veldhuizen 3, is geïnventariseerd. Het gebied zal ontwikkeld worden, waarbij een deel van de gebouwen hergebruikt wordt. Zodra de ontwikkeling verder is, zal voor de te handhaven cultuurhistorisch waardevolle gebouwen een sloopregeling worden opgenomen. Imbosweg 14 is ook geïnventariseerd, maar hiervoor was al een sloopvergunning verleend. Het object is inmiddels gesloopt.

Voor alle karakteristieke panden is een omgevingsvergunningstelsel in de regels van dit bestemmingsplan opgenomen om sloop te voorkomen.