't Woudt

2.2 Bestaande situatie

Locatie plangebied

Buurtschap 't Woudt is gelegen in het noordwesten van Midden-Delfland en maakt deel uit van de Woudse Polder. Deze polder wordt aan de noordzijde begrensd door het Zweth, aan de oostzijde door de Harnasch- of Lotswatering, aan de zuidzijde door de Woudseweg en aan de westzijde door de Monsterwatering.

t Woudt omstreeks 1725

Ontstaansgeschiedenis en cultuurhistorie

Oorspronkelijk stond het landschap van Midden-Delfland in een open verbinding met de zee, dijken waren nog niet aanwezig. In die tijd bouwden de bewoners van het gebied terpen om toch te kunnen wonen in de nabijheid van het water. Een terp is een woonheuvel, opgeworpen uit aarde en plaggen. Relicten van de terpen zijn nog altijd zichtbaar aanwezig in de Woudse Polder.

Rond 1242 werd de Maasdijk aangelegd en was het land beter beschermd tegen overstromingen. Hierna werd het landschap verder ontgonnen. Als gevolg van weteringen die werden gegraven ten behoeve van de afwatering, begon het veen in te klinken en daalde de bodem. Zo zijn de kreekruggen ontstaan die nu nog als lichte glooiingen in het landschap herkenbaar zijn. De bewoning verplaatste zich vanaf de 13e eeuw van de terpjes naar de hoger gelegen en verlande Gantelarm.

't Woudt - Kadasterkaart Minuutplan 1811-1832 bron: watwaswaar.nl

Op de hoger gelegen delen van het landschap ontstond een netwerk van voetpaden die kerken en boerderijen met elkaar in verbinding bracht. Het regionale en nationale verkeer maakte gebruik van het aanwezige trekvaartennetwerk.

Na de 12e eeuw ontstonden de meer systematische ontginningen en vormde dit een eerste aanzet voor de polders zoals we die nu kennen. Het unieke karakter van Midden-Delfland gaat voornamelijk schuil achter de verfijnde maat en schaal van deze polders en de grote verscheidenheid daartussen.

De Woudse Polder bestaat uit een blokachtig verkavelingpatroon die voor Midden-Delfland zeer uniek is en tot stand is gekomen door ontginning van de zandige kreekruggen in de klei-op-veen bodemopbouw. De wijze waarop de rechthoekige ontginningsblokken begrensd worden door oude kreeklopen is bijzonder.

't Woudt - Topografische militaire kaart, 1912 bron: watwaswaar.nl

Ruimtelijke hoofdopzet

't Woudt ligt op een verlande Gantelarm die na inklinking van het omringende landschap hoger in het landschap is komen te liggen. Het buurtschap wordt aan de noordzijde gescheiden van de omgeving door de Moedersloot. Dit deel van de Woudse Polder wordt gekenmerkt door een open landschap, zodat het kerkdorp als eenheid duidelijk herkenbaar is vanuit alle zijden.

Het ruimtelijke karakter van 't Woudt ligt met name in de natuurlijke wijze waarop de bebouwde en onbebouwde elementen tot stand zijn gekomen. De waarde van deze kern wordt sterk bepaald door een drietal aspecten:

• a. de ligging van het kerkdorp in zijn omgeving;
• b. de groepering van de gebouwen aan de toegangsweg tot de kerk; én
• c. de boomgroepen die zich rondom de kerk en de andere bebouwing bevinden.

De historische kern van het buurtschap is nog in originele en goede staat aanwezig. Hoofdstructuur van 't Woudt is het lint dat de toegangsweg naar de kerk is. Het beeld van het buurtschap wordt grotendeels gevormd door drie historische boerderijen: de Hofwoning, de Lindehoeve en de Hooiberg, die entree tot het buurtschap markeren. Vervolgens begeleidt een rijtje woningen de straat die leidt naar de kerk, die op een terpachtige verhoging staat.

Het ruimtelijk beeld wordt gecompleteerd door de aanwezigheid van cultuurhistorische elementen in de openbare ruimte van 't Woudt: de Kerketerp, de Moedersloot, het Lint, het Weitje, de Boomgaard, het Geriefhoutbosje, de Moestuin met tuinmuur, de pastorietuin, de begraafplaats en de erven.

Onderdelen openbare ruimte (bron: Toekomstvisie)

Naast deze cultuurhistorische elementen, is een belangrijk kenmerk van de openbare ruimte van 't Woudt is dat er een ontspannen relatie bestaat tussen de openbare ruimte en het privédomein: de erven van de voormalige historische boerderijen maken in de ruimtelijke beleving deel uit van de openbare ruimte, terwijl deze feitelijk privédomein zijn. Hierdoor ontstaat toch de suggestie van een weidse openbare ruimte.

Men werd zich bewust van de ruimtelijke en cultuurhistorische kwaliteiten van het buurtschap en zodoende is het in 1970 aangewezen als 'beschermd dorpsgezicht'. Twee boerderijen (de Hofwoning en de Lindehoeve), de kerk, de kosterwoning en de pastorie hebben de status gekregen van rijksmonument, de derde boerderij (de Hooiberg) is aangewezen als gemeentelijk monument.

Transformatie 't Woudt (verandering van functies en betekenis)

De veranderingen die plaats hebben gevonden in de agrarische sector zijn van invloed geweest op de transformatie van 't Woudt. Tot circa halverwege de vorige eeuw vonden veranderingen of toevoegingen in de bedrijfsvoering nog op het eigen erf plaats. Maar vanaf het begin van de 20e eeuw werden mechanisatie en schaalvergroting in de agrarische sector een feit en werden agrarische bedrijven uit de historische kern verplaatst. Dit betekende een radicale breuk met de tot dan toe gehanteerde bedrijfsvoering waarbij gewoond en gewerkt werd onder één dak. De ligboxenstal deed haar intrede. In 't Woudt werden als eerste de activiteiten van de Hofwoning uitgeplaatst naar het perceel 't Woudt 2. Later zijn agrarische activiteiten van de Lindehoeve uitgeplaatst naar het perceel 't Woudt 7. Bij deze verplaatsing is tevens de tot dan toe gehanteerde bebouwingsgrens van de Moedersloot overschreden. Deze bedrijven zijn tot op de dag van vandaag actief in de melkveehouderij en zijn in de afgelopen jaren verder uitgebreid.

De boerderijen in de kern hebben in de loop der tijd hun agrarische functie verloren. Het merendeel van de panden in 't Woudt wordt nu bewoond door burgers die geen directe verbinding hebben met de landbouw. Het buurtschap heeft in recreatieve zin betekenis gekregen en er zijn functies ontstaan als een koffiehuis met (in de nabije toekomst) bed & breakfast en een kinderdagverblijf in respectievelijk een deel van een boerderij en de kosterwoning. Ook in culturele zin zijn nieuwe waarden toegevoegd door de kunstexposities die plaatsvinden op 't Woudt en gebruik van het kerkgebouw voor meerdere doeleinden.