Buitengebied Holten, speelboerderij Landuwerweg, deelplan I

2.1 Ruimtelijke en functionele structuur

Het plangebied is gelegen in de directe nabijheid van de kern Holten. Holten ligt aan de voet van de Sallandse Heuvelrug. De Sallandse Heuvelrug is door opstuwingen in de Ijstijd ontstaan. Deze opstuwingen maakten het verschil tussen natte en droge gebieden en veel nederzettingen in Nederland zijn op de rand van hoog en laag ontstaan. Zo is ook Holten ontstaan. De Marke Holten ontstond in de Middeleeuwen. In de Marke werden de gronden rondom de nederzetting ondergebracht en gezamenlijk beheerd. De Holterberg was echter een vrijwel geheel met bos begroeide berg (de naam Holten: hoog opgaand bos, verwijst daar nog naar) waardoor de akkers moesten worden uitgekapt in het bos. De nog steeds herkenbare enk was een grote gemeenschappelijke weide van de markegenoten.

Figuur 2.1. Holten rond 1900.

Holten ligt tussen een aantal grote akkercomplexen (enken) op de flanken van de stuwwal. De enken maken onderdeel uit van het kampenlandschap. Het kampenlandschap ligt op de flanken van de stuwwal en tussen de twee stuwwallen in op de hogere gronden die in gebruik zijn als akkerland. Aan de westrand van het kampenlandschap is sprake van een matenlandschap dat in gebruik was als wei- en hooiland. Door de hogere ligging van het kampenlandschap en de nabijheid van de maten vormde het kampenlandschap een goede basis voor de oude nederzettingen. Grenzend aan de westrand van het matenlandschap liggen de broekgronden en grenzen aan de oostkant van het kampenlandschap liggen de woeste heidegronden. Deze gronden zijn in de eerste helft van de 20e eeuw ontgonnen; de broek- en heideontginningen. Na de ontginningen hebben deze gronden ook een agrarische functie gekregen.

Het dorp Holten heeft landschappelijk gezien een bijzondere ligging in een laagte tussen de Sallandse heuvelrug en de Markelose berg. De hoogteverschillen zorgen voor een voor Nederland interessant landschap. De agrarische kern Holten is ontstaan als een enk- of esdorp aan de Holter- en Lokerenk. De erven liggen aan de rand van deze enken. De ontstaansgeschiedenis is echter niet meer terug te vinden in het huidige kavelpatroon. De enken worden wel herkend aan de relatief hogere ligging in het landschap. De enken liggen tegen Holten aan en hebben een hoge archeologische waarde.