Woonwijken bij de vesting Willemstad

2.5 Ruimtelijk-functionele structuur

Landschappelijke context

Willemstad is in 1564 als een kerkring-voorstraatdorp gesticht na het bedijken van de Ruigenhilpolder. De planmatige opzet van het dorp komt tot uiting in de renaissance dorpsplattegrond. Ter verdediging van de scheepvaartverbinding tussen Holland en Zeeland werd het dorp 21 jaar later door Willem van Oranje versterkt tot vesting waarbij duidelijk werd aangesloten bij de symmetrische opzet van het oudere dorp.

De opzet van de Ruigenhilpolder wordt gekenmerkt door het strakke, bijna geheel orthogonale wegenpatroon. De basis hiervan wordt gevormd door de in noordwest- zuidoostlopende Noordlangeweg en Zuidlangeweg. Beide wegen worden gekruist door drie dwarswegen, namelijk de Steenweg, Westmiddelweg en de Oostmiddelweg. Vanaf de Steenweg leidde een tolweg (het rechte gedeelte van de huidige Koningin Wilhelminalaan) naar de vesting. De agrarische gronden zijn verkaveld vanaf de Oostdijk en de Stadschedijk, gelegen aan de noord- respectievelijk zuidzijde van de polder. De agrarische verkaveling ligt daardoor evenwijdig aan het patroon van de drie genoemde dwarswegen. De rechtlijnige opzet van de polder wordt plaatselijk doorsneden door het nog resterende krekenpatroon.

Hoofdstructuur

Het plangebied betreft de aan de zuidoostzijde van de vesting gelegen woonwijk met de aan de noordzijde daarvan gelegen sportvoorzieningen en strekt zicht uit tussen de Oostdijk en de Noordlangeweg (zie figuur 2.1). Het plangebied ligt aan weerszijden van de oude Steenweg. De Steenweg sluit nu met een wijde bocht aan op de binnen de vesting gelegen Langpoortstraat maar liep voorheen (via de huidige Grintweg) naar de Oostdijk.

Het verkavelingspatroon van de woonwijk wordt bepaald door een kleinschalige, rechthoekige tot blokvormige indeling. Er is sprake van een sterke clustering van vrijstaande en twee-onder-een-kapwoningen enerzijds en eengezinsrijenwoningen anderzijds. Gestapelde woningbouw komt slechts zeer sporadisch voor.

Ondanks het rechte verkavelingspatroon sluit de hoofdontsluiting van de woonwijk (het Steenpad) met een wijde bocht aan op de direct naar het hart van de vesting leidende Langpoortstraat. Daardoor zorgt het gebogen tracé van de weg voor een scheiding van de woonwijk in een westelijk en een meer recent gerealiseerd oostelijk deelgebied.

De woonwijk bestaat voor een groot deel uit jongere naoorlogse woningbouw. Alleen ter hoogte van de vesting komt oudere bebouwing voor, met name vrijstaande villa-achtige woonhuizen, zoals aan de Koningin Wilhelminalaan, Menno van Coehoornstraat, de Singel/Folke Bernadottelaan.

Binnen de woonwijk is de nabijheid van de polder op een aantal plaatsen te ervaren, hetzij door de aanwezigheid van wegen of voetpaden in de buitenrand van de wijk of door middel van doorzichten tussen de bebouwingsclusters.

De westelijke woonbuurt wordt intern geleed door een centraal gelegen min of meer noord-zuidlopende groenzone met voetpaden en speelvoorzieningen. De diverse woonbuurtjes zijn als het ware om deze groenzone gelegd.

De oostelijke woonbuurt bestaat daarentegen vooral uit kleine woonbuurtjes die onderling van elkaar zijn gescheiden door groenstroken met water. Deze woonbuurt kent daardoor een wat ruimere opzet.

Woningtypologie

De woningvoorraad in zowel het oostelijk als westelijk van het Steenpad gelegen delen bestaat nagenoeg volledig uit grondgebonden woningen: uit vrijstaande, twee-onder-een-kap- en eengezinsrijenwoningen. De eengezinsrijenwoningen zijn overwegend gebouwd onder een doorlopend zadeldak. De twee-onder-een-kapwoningen bestaan vooral uit schild- of zadeldaken. Bij vrijstaande woningen is echter sprake van een sterke afwisseling in kapvormen en komen, behalve zadel-, schild- en puntdaken, ook veel samengestelde kappen voor.

In het westelijk gelegen deel overheersen de eengezinsrijenwoningen en komen de twee andere woningtypen gemengd voor in met name de zuidoost- en zuidwestrand en in het noordelijk tot noordwestelijke deel van het woongebied. Aan het Arie de Witpark ligt nog een woningbouwcomplex met meergezinshuizen.

In het jongere oostelijk gelegen deel van de woonwijk is het aandeel vrijstaande en twee-onder-een-kapwoningen hoger dan in het westelijk deel. In het oostelijk deel liggen de eengezinsrijenwoningen (soms in afwisseling met enkele straten met vrijstaande en twee-onder-een-kapwoningen) met name in een tot circa 150 m brede zone direct langs het Steenpad en de De Lierestraat. Aan de Priorindreef staat ter hoogte van de Zandkreek nog een meergezinshuizenblok en aan de Grintweg bevinden zich enkele woonwagenstandplaatsen.

Groenstructuur

De specifieke ligging van het plangebied in het open polderlandschap ten zuidwesten van de vestingwerken van Willemstad zorgt voor een zeer groene setting van de woonwijk. Aan de oost-, zuid- en westzijde strekt zich de polder uit, terwijl aan de noordzijde van de wijk zich de oude vesting bevindt met ten oosten daarvan een zich tussen de woonwijk en de Oostdijk uitstrekkende circa 200 m brede zone met de sportvelden, het zwembadcomplex en het bij de Norbertusdreef gelegen volkstuinencomplex.

Ook binnen de woonwijk is sprake van een herkenbare groenstructuur. De wijkontsluitingsweg van het Steenpad is opgenomen binnen een 30-40 m breed ruimtelijk profiel met groen en water. Hierop sluit ook de groenstructuur aan van De Lierestraat en de Grintweg. Opvallend is dat in de ten oosten van het Steenpad gelegen woonbuurten, met uitzondering van De Lierestraat, straatbomen veelal ontbreken in het wegprofiel. De groenstructuur wordt hier meer bepaald door het binnen de stedenbouwkundige verkaveling ontworpen patroon van watergangen met groene taluds. Dit ruimtelijk patroon draagt bij aan de geleding van de woonbuurt in meerdere rechthoekige kleinschalige woonclusters en buurtjes.

Binnen het westelijk van het Steenpad gelegen woongebied ontbreekt water nagenoeg. De interne groenstructuur wordt hier vooral bepaald door de centraal gelegen noordoost-zuidwestlopende groenzone vanaf de Menno van Coehoornstraat naar de school aan de Pieter van Oldenborghlaan, enkele hierop haaks aansluitende kleine groenstructuren (Dokter Jan Van den Tempellaan en de Boudewijn Drenkwaartlaan) en door de parkstrook aan de achterzijde van de aan de Folke Bernadottelaan gelegen woningen. Binnen de centraal gelegen groenstrook komen op diverse plaatsen speelfaciliteiten voor zoals ter hoogte van de Dr. Jan van den Tempellaan en de Abraham Andrieslaan.

Voorzieningen

Binnen de woonwijk komt een aantal voorzieningen voor, namelijk twee basisscholen, een kinderdagopvang, sportvoorzieningen (korfbal, tennis, voetbal en het zwembadcomplex), een volkstuinencomplex en speelvoorzieningen. Voor winkels is de woonwijk vooral aangewezen op de detailhandel binnen de vesting en op de aan de Oostdijk 10 gelegen Jumbo.