Wijdemeren, Kern Nederhorst den Berg

5.2 Ontstaansgeschiedenis

Over de vroegste geschiedenis en de precieze ouderdom van Nederhorst den Berg is niet veel bekend. De kern kent een vroeg middeleeuwse oorsprong, maar de oudste archeologische vondsten dateren uit de Romeinse tijd (2e eeuw). Duidelijk is dat de aanwezigheid van een kerkje sinds 1038 vestiging in de contreien heeft bevorderd. Met de stichting van het huis Nederhorst (mogelijk voor 1225) is er vermoedelijk meer omringende bebouwing ontstaan. Het dorp dankt het eerste deel van zijn naam aan het versterkte woonhuis dat later tot het kasteel 'De Nederhorst' omgebouwd zou worden.

De kerktoren en het vroegste gedeelte van de Nederlands Hervormde Kerk - die in vroegere tijden gewijd was aan Willibrordus - stammen uit de 12e eeuw. De kerk staat op een zandheuvel die mogelijk een kunstmatig opgehoogde pleistocene stuwwal is. Het laatste deel van de plaatsnaam 'den Berg' verwijst naar deze zandheuvel, die in een ver verleden bescherming bood tegen het water en tegen vijanden, vergelijkbaar met bijvoorbeeld Muiderberg.

Een belangrijk element in de geschiedenis van Nederhorst den Berg is de rivier de Vecht. Lange tijd was dit de voornaamste verkeersweg voor het dorp. Hierlangs begaf men zich per schip naar Utrecht voor het doen van zaken. De Utrechter Godard van Reede, Heer van Nederhorst, liet tussen 1628 en 1631 voor de scheepvaart een vaart graven dwars door het dorp om een bocht in de Vecht af te snijden. Ook werd de afwatering van het gebied ten oosten van de vaart verbeterd. Deze Reevaart werd eind jaren zestig en eind jaren zeventig in twee fasen gedempt met zand uit de Spiegelpolder.

De ligging tussen Amsterdam, Utrecht en aan de Vecht, bracht het dorp een aantal voorzieningen dat men destijds niet in een dergelijk kleine plaats zou verwachten. In het dorp woonden enkele vermogende heren die van functionarissen, zoals chirurgijn of een notaris gebruikmaakten. Nederhorst den Berg kende vroeger wasserijen die de was van de grote buitenplaatsen aan de Vecht verzorgden. Het Vechtwater was hier namelijk bekend om zijn helderheid.

Na de Tweede Wereldoorlog werd Nederhorst den Berg uitgebreid in westelijke richting. Hierbij ontstond met het woongebied Horn- en Kuyerpolder de eerste planmatige uitbreidingswijk van Nederhorst den Berg. Uiteindelijk zijn Overmeer en Nederhorst den Berg naar elkaar toegegroeid. Het woongebied Blijkpolder vormt de verbinding tussen de twee oorspronkelijke linten.