Lage Heide wonen

4.1 Ruimtelijke en functionele kwaliteit

4.1.1 Ruimtelijke structuur

Historische ontwikkeling

Het landschap langs de Dommel was in het verleden een kleinschalig beeklandschap met kleine weilanden, hooilanden en houtwallen. In het verleden zijn de natte gebieden ontgonnen en is een grootschalig agrarisch landschap ontstaan.

Op de hoger gelegen ruggen zijn Valkenswaard en Dommelen ontstaan. Het plangebied is gesitueerd tussen de twee beekdalen van de Dommel en de Keersop en bestond vroeger uit de broekontginningen, de kampen en esdekken (bolle akkerstructuren, linten). Aan de zuidwestkant begint het (deels beboste) jonge ontginningenlandschap.

Oude wegverbindingen zijn er met Eindhoven (via Waalre en Aalst) en met Eersel en Leende/Weert. De huidige Venbergseweg vormde de verbinding tussen de Dommelsedijk en de Luikerweg. Ter plaatse van de kerk takte zij aan op de Dommelsedijk. In de huidige situatie is deze koppeling, als gevolg van de ontwikkeling van de Bloemenwijk, verbroken en eindigt de Venbergseweg abrupt op de Irislaan.

De Monseigneur Smetsstraat is als agrarisch lint aanwezig met verschillende boerderijen en het huidige driehoekige bosperceel op de hoek met de Pastoor Bolsiusstraat komt voort uit de afbuiging van de Pastoor Bolsiusstraat. Ook is aan de oostzijde van het plangebied een voetpad aanwezig, dat aansluit op de Venbergseweg en de Dommelsedijk.

De agrarische percelen in het plangebied hebben een rechthoekige structuur en verschillende kavels worden begrensd door hagen en houtwallen.

Historische kaart met aanduiding van het plangebied (Bron: Buro 5 Maastricht, 2010)

Ruimtelijke structuur Valkenswaard

De bestaande bebouwing in de dorpskommen van Dommelen en Valkenswaard bestaat uit oude lintstructuren met historische bebouwing en planmatig aanlegde woonwijken. De lintstructuren worden gekenmerkt door kleinschalige boerderijmassa's, arbeiderswoningen en vrijstaande panden uit de naoorlogse periode. Op enkele plekken wordt de woonbebouwing afgewisseld met kleinschalige bedrijfsbebouwing en schuren.

De planmatig aangelegde woonwijken zoals de Bloemenwijk in Dommelen en Hoge Akkers in Valkenswaard, karakteriseren zich voornamelijk door rijwoningen van twee bouwlagen met kap. De woningen hebben in deze wijken een traditionele architectuur. Aan de rand van Valkenswaard, ligt de Van Linschotenstraat; een kleinschalige bedrijventerrein. Op het terrein liggen blokvormige massa's met bedrijfswoningen, direct gesitueerd aan de Van Linschotenstraat.

Ruimtelijke structuur plangebied

Landschappelijke structuur

'Lage Heide' ligt aan de zuidwestflank van Valkenswaard en grenst aan de bestaande dorpsgrenzen van Dommelen en de provinciale weg richting Bergeijk. Het motorsportterrein (Eurocircuit) met daarachter de uitlopers van de Malpiebergsche Heide liggen ten zuidwesten van het plangebied. Het gebied maakt onderdeel uit van het buitengebied en is gelegen op de overgang van oude dekzandruggen en de voormalige woeste (natte) gronden.

Landschappelijk gezien is een driedeling te onderscheiden: de Dommelzone met aan weerszijden de beekdalen die overgaan in agrarische gebieden met bebouwing aan de randen.

Karakteristiek in het landschap zijn de beekdalen van de Dommel en de Keersop. Door de aanwezigheid van de Dommel en de Keersop heeft het gebied landschappelijke en ecologische waarden.

De rivier de Dommel heeft een diepe ligging. De Dommel is nu slechts waarneembaar bij de Dommelsche watermolen aan de Dommelsestraat en bij de Venbergse molen. De loop van de Dommel is in de laatste 200 jaar nauwelijks veranderd.

Karakteristiek voor het stroomgebied van de Dommel is een licht glooiend landschap met lager gelegen beekdalen. Ten gevolge van meandering, beekafzetting en normalisatie is het beekdal reliëfrijk. Het landschap langs de Dommel was in het verleden een kleinschalig beeklandschap met kleine weiden, hooilanden en houtwallen. In de huidige beekdalen zijn nog steeds enkele elementen als houtwallen en solitaire bomen van het oorspronkelijk landschap aanwezig.

Aan de westzijde van de kern Dommelen loopt de Keersop. De Keersop is een zijbeek van de Dommel die even voorbij het gehucht Keersop in de Dommel uitmondt. Het plangebied ligt in de zone tussen beide waterlopen in. Deze Dommelzone is van belang voor uitwisseling binnen de natte natuur.

Het plangebied is sterk verdeeld in percelen en kenmerkt zich door rechthoekige kavels waarlangs op enkele plaatsen bomenrijen zijn geplaatst. Ten zuiden van de Pastoor Bolsiusstraat zijn kleinere bospercelen (ruigtehoekjes) aanwezig, als uitlopers van het grotere heidegebied.

Verbinding via het Broek tussen de twee Waardevolle boomgroep aan de Venbergseweg
beekdalen

De bomen in het gebied zijn waardevolle natuurrelicten: lintstructuren worden begeleid door bomen zoals de Venbergseweg (echter niet over de volledige lengte aanwezig), het voet- en fietspad ten oosten van de nieuwe woonwijk en langs de Pastoor Bolsiusstraat. Dit laantje met monumentale bomen is van zeer hoge waarde.

Tevens is ook een markante boom (rode beuk) aanwezig aan de Venbergseweg en worden bestaande waardevolle groepen bomen geïntegreerd in het plan.

In het plangebied is een hoogteverschil aanwezig tussen de westzijde van de Irislaan en het gebied ten zuiden hiervan. Hier is ook een esdek aanwezig.

Bebouwingsstructuur

Ten noorden van het geprojecteerde woongebied ligt een planmatig aangelegde woonwijk (de Bloemenwijk) uit de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw met daarachter het oude bebouwingslint. Dit lint, de Bergstraat, kenmerkt zich door kleinschalige boerderijmassa's, arbeiderswoningen en vrijstaande panden uit de naoorlogse periode. Zij kent een tweetal aftakkingen naar het noorden toe. De woonbebouwing wordt onderbroken door de kerk, het kerkhof en de kerktuin.

Het grootste deel van de woningvoorraad van Dommelen is echter gelegen ten noorden van de Dommelsedijk in grootschalige, planmatige woonwijken, onderbroken door sociaal-maatschappelijke complexen en winkelvoorzieningen.

Aan de Monseigneur Smetsstraat, Pastoor Bolsiusstraat en Venbergseweg worden (voormalige) agrarische boerderijen afgewisseld met vrijstaande woningen en geschakelde traditionele woningen.

Bestaande boerderij aan de Bestaande woningen aan de Irislaan
Pastoor Bolsiusstraat

Infrastructuur

Kenmerkend voor het huidige hoofdwegennet in Valkenswaard is de radiale wegenstructuur; alle invalswegen komen in het centrum uit. De Luikerweg loopt ten zuiden van het plangebied en is een belangrijke ontsluitingsroute tussen de regio Eindhoven en de Belgische grens.

Door het plangebied loopt in noord-zuid richting de Venbergseweg; zij sluit in zuidelijke richting aan op de Luikerweg en is via de Pastoor Bolsiusstraat aangesloten op de Monseigneur Smetsstraat. Tevens is zij via de Irislaan en Narcislaan verbonden met de Bergstraat. Binnen de bebouwde kom geldt voor deze wegen een 30 km/h regime.

De route Venbergseweg, Pastoor Bolsiusstraat en Monseigneur Smetsstraat wordt veel gebruikt als (sluip)route. Middels drempels, een vrachtwagenverbod en een versmald wegprofiel wordt het gebruik van de route ontmoedigd.

Het buitengebied tenslotte wordt ontsloten door een fijnmazig netwerk van voetpaden, echter een doorgaande fietsroute in zowel noord-zuid richting als oost-west richting ontbreekt. Recreatief fietsverkeer maakt gebruik van de Venbergseweg.

Dorpsranden

De dorpsranden in Dommelen hebben een gesloten karakter met voorkanten dan wel achtertuinen grenzend aan het buitengebied. Normaliter kenmerkt een dorp zich door de geleidelijke overgangen tussen bebouwing en landschap, echter dit is in Dommelen niet aanwezig. De bebouwingsrand ten zuiden van Dommelen (Bloemenwijk) is op het buitengebied gericht en kent een abrupte overgang van bebouwd naar onbebouwd gebied.

4.1.2 Functionele structuur

Het plangebied betreft in de huidige situatie voornamelijk agrarisch gebied. De woonfunctie komt voornamelijk voor aan de Monseigneur Smetsstraat, de Pastoor Bolsiusstraat en de Venbergseweg nummers 4 en 8.