Udenhout 2008

6.2 Historische geografie en ontwikkeling

Udenhout ligt grotendeels op een ten opzichte van de omgeving hoge dekzandrug die loopt van zuidwest naar noordoost. De dekzandrug wordt, net ten oosten van het plangebied, doorsneden door het beekdal van De Roomley. Ten noordwesten van het plangebied ligt De Brand, een drassig gebied met ondoordringbare leemlagen in de bodem, omgeven door hoge dekzandruggen waardoor het gebied niet of moeilijk kon ontwateren. De hooggelegen gronden waren in het verleden in gebruik als akker, terwijl de laagte van De Roomley en de gronden in het westen van het plangebied in gebruik waren als grasland. Op de hogere delen langs de oever van De Roomley(in het oostelijke deel van het plangebied) was al vanaf de ijzertijd en waarschijnlijk ook in de Romeinse tijd sprake van bewoning. Vanwege de aanwezigheid van vruchtbare grond (lemig fijn zand) hebben vermoedelijk voorafgaand aan de grootschalige ontginningen in de dertiende eeuw, al in de vroege Middeleeuwen ontginningen plaatsgevonden. Door het tot op heden ontbreken van archeologische indicatoren in en rond Udenhout is dit vermoeden echter niet bevestigd.

Het huidige Udenhout heeft zich vanaf het begin van de dertiende eeuw langs de noordoost-zuidwest georiënteerde Groenstraat-Slimstraat ontwikkeld als een boshoevenederzetting. Bij de kruising van deze straat met de Kreitenmolenstraat, waar zich een aan Maria gewijde kapel bevond, ontstond een kern, van waaruit zich een bebouwingslint langs de Kreitenmolenstraat ontwikkelde. Op de westgrens van het plangebied bevond zich bij de samenkomst van een aantal wegen, de Kuil, het Kuilpaden een nu verdwenen pad, een cluster boerderijen met bijgebouwen, het gehucht Kuil. De exacte ouderdom van Kuil is niet bekend, maar de buurtschap werd al in 1421 vermeld en zou zijn voortgekomen uit een van de vroegere landgoederen die in en rond Udenhout lagen en ontstonden na de uitgifte van de gronden ter ontginning in de loop van de dertiende eeuw.

Door de aanleg van de spoorlijn Tilburg-'s-Hertogenbosch en de bouw van een station in 1881 vond verdichting van de bebouwing langs de Kreitenmolenstraat plaats, met name door de vestiging van bedrijven. In 1950 is het personenvervoer over de spoorlijn gestaakt, waarna het station in 1965 is gesloopt. Na de Tweede Wereldoorlog heeft Udenhout zich sterk uitgebreid, met name vanaf de jaren zestig door de aanleg van wijken achter de bestaande linten.