Centrum Zuid 2008

6.1 Cultuurhistorisch waardevolle objecten

6.1.1 Objecten

In het plangebied bevinden zich op grond van de Monumentenwet 1988, de Wet op de archeologische monumentenzorg 2007 of de gemeentelijke monumentenverordening diverse beschermde monumenten. De bebouwing uit de periode 1850 - 1940 is geïnventariseerd in het Monumenten Inventarisatie Project (MIP). Deze bebouwing heeft geen formeel beschermde status maar komt wel voor op de cultuurhistorische waardenkaart van de provincie Noord-Brabant en wordt daar ook als waardevol beschouwd. Voor de architectuur en stedenbouw uit de periode na de Tweede Wereldoorlog dient onderzoek uit 2005 als basis. Ook uit deze periodes zijn diverse panden in het plangebied aanwezig.

De volgende waardevolle en/of kenmerkende objecten bevinden zich in het plangebied (zie )

Rijksmonumenten:

• Bisschop Zwijsenstraat 3 t/m 7 (oneven);
• Zomerstraat 17 t/m 49 (oneven);
• Oudedijk 1 t/m 9 (oneven).

Gemeentelijke monumenten:

• Bisschop Zwijsenstraat 14a, 16 t/m20 (even), 24 t/m 30 (even);
• Nazarethstraat 20 t/m 66 (even), 70 t/m 74 (even).

MIP-panden:

• Bisschop Zwijsenstraat 14, 22, 23, 41 t/m 55 (oneven);
• Kloosterstraat 33, 43 t/m 51 (oneven), 52, 57, 59, 61;
• Lieve Vrouweplein 9;
• Nazarethstraat 2, 18b-c, 19, 20a, 68;
• Oudedijk 20 t/m 32 (even);
• Piusstraat 307 t/m 319 (oneven), 323;
• Sint Annaplein 20;
• Stadstraat 2, 2a, 4, 22 t/m 28 (even).

Architectuur en stedenbouw 1940-1970:

• De toneeltoren van de Schouwburg als een van de belangrijke landmarks van het langgerekte Stadhuisplein;
• Paleisring, Stadhuisplein, Koningsplein: woonflat 'Kattenrug' uit 1964-1974 naar ontwerp van architect W.J. van der Jagt van het bureau Van den Broek & Bakema in opdracht van de gemeente Tilburg;
• Schouwburgring 42: schouwburg uit 1953-1961 naar ontwerp van architecten B. Bijvoet & G.H.M. Holt in opdracht van de gemeente Tilburg;
• Stadhuisplein 75: kantongerecht uit 1963-1969 naar ontwerp van architect J. Bedaux in opdracht van de Rijksgebouwendienst.

Waardevolle en/of kenmerkende objecten in het plangebied Centrum-Zuid.

Bron ondergrond: Gemeente Tilburg.

6.1.2 Structuren

Uit het BILAN-rapport blijkt dat het plangebied tot in het begin van de twintigste eeuw doorkruist werd door een aantal wegen en paden, dat mogelijk teruggaat op een zeer oud padenpatroon. Bij de aanleg van de stadswijk is dit netwerk van wegen en paden echter grotendeels verloren gegaan. Het tracé van enkele van deze paden is echter nog deels herkenbaar in het huidige wegenpatroon:

• Primus van Gilsstraat
• Varkensmarkt
• Nieuwstraat
• Zomerstraat-Heuvelstraat
• Oudedijk
• Bisschop Zwijsenstraat

Uit de periode 1940-1970 zijn de volgende kenmerken van bovengemiddelde waarde in het plangebied Centrum Zuid 2008 bewaard gebleven:

• Schouwburgring/Paleisring als belangrijkste elementen de uit vroeg-naoorlogse hoofdstructuur (assenkruis en cityring). Deze moderne stadsstructuur is tot stand gekomen met acht doorbraken in de oude stadswijken. Oude radiaalwegen fungeerden als de verbindende schakels tussen de cityring en het stelsel van ringbanen. Duidelijk herkenbare structuur, zuidelijk deel van de cityring.
• Plan 'doorbraak en sanering Koningsweide" als deel van het bovengenoemde Uitbreidingsplan in Hoofdzaak (1953). Grootschalige stadsontwikkeling, woonfunctie in relatie tot het winkelgebied aan de noordzijde van de cityring.

Delen van het plangebied hebben een bijzondere stedenbouwkundige waarde. Het gaat daarbij om het naoorlogs stedenbouwkundig nieuw stadshart, aangelegd naar plannen van Aucke Komter en het architectenbureau Van den Broek en Bakema. Dit dateert uit de periode 1958-1965, waarbij radicaal werd gebroken met de oude structuur en functie (woonwijk Koningswei) en in plaats daarvan brede nieuwe infrastructuren (urban motorways) werden aangelegd, waarvoor onder meer 900 gebouwen werden gesloopt. Uitsluitend de voornaamste oudere bebouwing (paleis Willem II, Sint-Dionysiuskerk, de pastorie, het voormalige klooster van de Zusters van Onze Lieve Vrouw Visitatie en de Oude Markt) kreeg in het nieuwe plan een plaats. Aan de nieuwe oost-west-as verrees representatieve, grootschalige bestuurs- en instituutsbebouwing, met onder meer het kantongerecht (Bedaux), stadhuiskantoor (Kraaivanger) en schouwburg (Bijvoet en Holt). Het oude stadshart werd door een flatwand met winkelpromenades ('De Katterug', van Van den Broek en Bakema) verankerd aan het nieuwe marktplein (Koningsplein) met onderliggende parkeergarage/BB-schuilkelder en pas recentelijk gecomplementeerde 'kernwandbebouwing' zoals het cultureel centrum en bibliotheek.