Deuteren

2.1 Ontstaansgeschiedenis

Deuteren heeft een lange geschiedenis die veel verder teruggaat dan de ongeveer vijftig jaar die de huidige gelijknamige wijk oud is. De eerste vermeldingen van Deuteren zijn uit 1321 en 1329 als Hertog Jan III toestemming geeft voor het gebruik van het bos in Euter en de houtkap in Klein-Oeteren. Het gehucht Deuteren werd na de 14e eeuw bekend als graag bezochte pleisterplaats voor reizigers en handelaren, net buiten de stadswallen van ‘s-Hertogenbosch. Lange tijd vormen enkele boerderijen waaronder Groot-Deuteren tussen de Hoeflaan en de Vlijmenseweg en Klein-Deuteren op de hoek van de Kooikersweg en Oude Vlijmenseweg de enige bewoning. Later wordt de bebouwing uitgebreid met enkele keuterswoningen en landarbeiderswoningen. Het is een klein gehucht dat vanaf 1811 bij Cromvoirt hoort en later bij Vught.

Het gehucht wordt in de jaren dertig bij 's-Hertogenbosch gevoegd na opheffing van de gemeente Cromvoirt. Thans resteert een langgerekte lintbebouwing langs de Oude Vlijmenseweg en langs de Deutersestraat (net buiten het plangebied).

De eerste bebouwing is opgetrokken op restanten van een stroomrug op zogenaamde huisterpen of 'pollen'. Langs de Deutersestraat en de Hoeflaan zijn nog enkele huisterpen aanwezig, waarvan enkele nog zijn bebouwd met een enkele oude boerderij en voormalige herbergen. In de jaren '30 van de 20e eeuw wordt de Oude Vlijmenseweg aangelegd op een dijklichaam. Langs deze weg vindt verdere verdichting plaats. Eind jaren dertig wordt een gebied ten zuidoosten van het lint opgespoten voor uitbreidingen.

Direct na de oorlog is begonnen met de aanleg van een nieuwe buurt aan de zuidoostzijde. De buurt wordt geheel omkranst door groen in de vorm van volkstuinen, park en sportvelden. Deuteren blijft zo als afzonderlijke gemeenschap herkenbaar. De drie uitbreidingswijken rondom het centrum van 's-Hertogenbosch (Plan West, Oost en Zuid) hadden als uitgangspunt om in een landschappelijke setting geplaatst te worden. De situering en de ruimtelijke opbouw van deze drie uitbreidingswijken werden bepaald door een groenssysteem. Hierbij waren de waterwegen een onderlegger. Opvallend bij Deuteren is dat de kerk daarbuiten ligt (aan de kruising Vlijmenseweg en Oude Vlijmenseweg), terwijl deze in die tijd toch een grote rol speelde. Ook bij de latere grootschalige stedelijke uitbreiding aan de westzijde in de jaren '60, de Schutskamp en de Kruiskamp, worden brede groene stroken ingezet voor de groene omkransing van de diverse woonbuurten van West. In oude plannen is te zien dat een aanhaking van de buurt wordt gezocht met het kruispunt Oude Vlijmenseweg en Vlijmenseweg. De oprichting van een buurthuis aan de Weidonklaan verstoort deze groene structuur. De sportterreinen zijn inmiddels aan de randen deels bebouwd en heringericht tot een fraai wandelpark: het Westerpark. De rond de millenniumwisseling gebouwde nieuwe rand met zowel geschakelde als gestapelde huurwoningen van Deuteren zorgen voor een verbetering van de buurt. De Deutersestraat biedt op enkele plaatsen nog een tamelijk authentiek beeld met huisterpen, een hoog gelegen weg en een laag gelegen open weidegebied.

In de omgeving van Deuteren hebben zich de afgelopen decennia ontwikkelingen voorgedaan die van invloed zijn op de betekenis van de buurt op stedelijk niveau. Deuteren is een naoorlogse uitbreiding, die aanvankelijk door sportvelden en bedrijfsbebouwing gescheiden was van het station en het centrum en als een enclave in een vooral agrarisch gebied lag met de Vlijmenseweg en de lintbebouwing langs de Oude Vlijmenseweg als begrenzing.

Sindsdien hebben zich ingrijpende wijzigingen voorgedaan. Aan de noord-westzijde is het agrarische gebied in de zestiger jaren omgevormd tot een forse stadsuitbreiding: de Kruiskamp en Schutskamp, die ter hoogte van Deuteren aansluit op de Oude Vlijmenseweg. Aan de zuidzijde liggen het Jeroen Bosch Ziekenhuis en het Koning Willem I College die een regionale betekenis hebben. Het stationsgebied is getransformeerd tot een hoogwaardig woon- en werkgebied. Er hebben zich hier onderwijsinstellingen gevestigd en de sportvelden zijn Westerpark geworden. Ook in Deuteren zelf is een aantal ontwikkelingen in gang gezet. Nieuwbouw is gerealiseerd in de vorm van grondgebonden en gestapelde woningen in het noordelijk deel van Deuteren. Aan de oostrand van Deuteren zijn woningen gebouwd die aan het Westerpark grenzen.

Binnen het plangebied is vanaf 2007 gestart met een grootschalige herstructurering. Hierbij wordt meer differentiatie in de woningvoorraad aangebracht, wordt de verouderde woningvoorraad vernieuwd en vindt verdichting plaats ter plaatse van de voormalige volkstuinen en het dierenparkje.