Eikendonk

2.1 Ruimtelijke en functionele structuur

Historie
Eikendonk is onderdeel van de eerste stadsuitbreiding aan de noordoostkant van de binnenstad, tezamen met de Hinthamerpoort en de Indische Buurt. De langgerekte driehoekige vorm van Eikendonk kwam voort uit de reservering voor de omlegging van de Zuid-Willemsvaart langs de Bossche Pad. Deze omlegging is echter nooit gerealiseerd. Het Uitbreidingsplan ‘Bossche Pad’ (1918) voorzag met name in arbeiderswoningbouw. De eerste bebouwing kwam complex-gewijs tot stand. Deze complexen bestaan gedeeltelijk uit beneden- en bovenwoningen, waardoor met laagbouw een grote woningdichtheid is bereikt. De woningen zijn opgetrokken met experimentele bouwsystemen in beton, ingegeven door een gecombineerde gemeentelijke politiek van woningbouw en werkvoorziening. Later zijn de woningen voorzien van stuc-werk of baksteen. Na 1924 zijn de resterende bouwblokken op traditionele wijze bebouwd, veelal met pandsgewijze bebouwing in de particuliere sector. Eind jaren zeventig zijn de complexen in Eikendonk in het kader van de stadsvernieuwing aangepakt. Het complex aan de westkant is gesloopt en vervangen voor nieuwbouw. In dezelfde periode zijn de complexen rond het Eikendonkplein gerenoveerd en is een groot deel van het complex bij de Eindstraat in kleine eenheden verkocht aan particulieren.

Positie in de stad
Opvallend zijn de grote veranderingen aan de randen van Eikendonk in loop van de tijd, waardoor de positie van de buurt in de stad telkens een andere betekenis kreeg. Aanvankelijk stak Eikendonk als een spitse punt in het omringende open landschap met water langs de Bossche Pad en hecht verbonden met het stadsweefsel rond het Hinthamereinde.
Bij de naoorlogse uitleg van Den Bosch werd het open landschap rond Eikendonk bebouwd met nieuwe wijken en werd de verkeersstructuur ingrijpend veranderd. Pal langs de punt werd een ringweg in noord-zuid richting aangelegd en de randen van Eikendonk werden onderdeel van een nieuw stelsel van radiale invalswegen.
Na 1980 werd de Bossche Pad verkeersluw gemaakt en is de zone tussen de Aa en de Merwedelaan bebouwd. In dezelfde periode is de bebouwing aan de westzijde gesloopt en is de ruimte van de Oostwal in de nieuwe opzet verbreed. Met deze opeenvolgende ingrepen is de historische oost-west richting verzwakt, terwijl de noord-zuid richting dominanter is geworden. De positie van Eikendonk in de stad is daardoor ook veranderd. Aanvankelijk sterk gehecht aan het weefsel rond het Hinthamereinde en de lange lijnen van de stad, nu gescheiden van zijn omgeving, resulterend in een ietwat naar binnen gerichte buurt.

Luchtfoto

Driehoek
Eikendonk heeft een sterke ruimtelijke identiteit door de langgerekte driehoekige hoofdvorm met een centrale ruimte, het Eikendonkplein. De driehoek wordt gevormd door de historische lijnen van de Maastrichtseweg en Bossche Pad. Tussen beide randen liggen korte, smalle dwarsstraten. De verkaveling bestaat uit ondiepe, langgerekte bouwblokken met kavels van gemiddeld 16 meter diep, variërend tussen 14 en 18 meter. Afhankelijk van de maat in de driehoek is er ruimte voor één bouwblok (oostelijk deel), twee bouwblokken (midden, bij Bazeldonkstraat) of twee bouwblokken met een middenruimte (westelijk deel, bij Eikendonkplein). De kwaliteit van de buitenruimte is matig. De auto is dominant, er is weinig groen. De bebouwing bestaat uit eengezinswoningen en een stapeling van boven- en benedenwoningen. Over het algemeen is er complexgewijs gebouwd, maar Eikendonk als geheel is niet als een architectonische eenheid ontworpen. Alleen de complexen rond het Eikendonkplein en de Bazeldonkstraat hebben dezelfde architectuur, karakteristiek vanwege de lage gootlijnen, de geleding van de bouwmassa. Een klein deel van de bebouwing is pandsgewijs van opzet, met name langs de Maastrichtseweg.

Randen
De ruimtelijke identiteit van de randen van Eikendonk heeft in de loop van de tijd aan kracht ingeboet. Opeenvolgende veranderingen in inrichting en gebruik hebben hun sporen nagelaten. Hoewel langs de Zuid-Willemsvaart weinig is veranderd, is de rommelige inrichting van de Maastrichtseweg terug te voeren op de voormalige verkeersfunctie. Deze inrichting doet geen recht aan de kwaliteit van de locatie langs de Zuid-Willemsvaart. Ook bij de Oostwal is de verkeersfunctie dominant en oogt het profiel groot en schraal. De lage bebouwing uit de eerste stadsvernieuwingsperiode heeft weinig uitstraling. De Bossche Pad vormt nu een overgangszone tussen Eikendonk en Grevelingen. De ruimtelijke structuur van deze zone is matig. Dat komt door de samenkomst van vele richtingen, de onoverzichtelijke inrichting van de buitenruimte en situering van de woonwagenstandplaats in de historische zichtlijn van de Bossche Pad.

Eigendomssituatie
De huidige bebouwing bestaat uit 308 woningen en 5 bedrijven. De woningen zijn voor het merendeel in bezit van BrabantWonen (waaronder de relatief nieuwe woningen aan de Oostwal). De overige woningen zijn particulier bezit. De bedrijven zijn eveneens particulier bezit en liggen verspreid tussen de woningen langs de Maastrichtseweg.

Functies
De wijk Eikendonk bestaat overwegend uit een woonfunctie. Langs de Maastrichtseweg komt verspreid wat bedrijvigheid voor. Zo zijn aan de Maastrichtseweg een architectenbureu, een autoherstelbedrijf, een cafetaria een automaterialenhandel en een café gevestigd.