Kom Engelen - Haverleij

3.3 Gemeentelijk beleid

3.3.1 Ruimtelijke StructuurVisie 's-Hertogenbosch

In juni 2003 heeft de gemeenteraad van 's-Hertogenbosch de Ruimtelijke StructuurVisie vastgesteld, met de ondertitel 'Stad tussen stromen'. Ze bestrijkt de periode tot 2010 en geeft een doorkijk naar 2020. De Ruimtelijke StructuurVisie geeft richting aan de ruimtelijke ambities van de stad. Het is een integratiekader voor sectoraal beleid en is een toetsingskader en leidraad voor ruimtelijke plannen van de gemeente, zoals structuurvisies en bestemmingsplannen. Gemeente 's-Hertogenbosch werkt aan een nieuwe structuurvisie waarin zij het provinciaal beleid (zie paragraaf 3.2) integreert.

De belangrijkste aandachtspunten/onderdelen uit de StructuurVisie zijn:

• een kwaliteitsslag voor de bestaande ruimte door middel van een actief voorraadbeheer in wijken en buurten, herstructurering en herinrichting en meer menging van functies;
• de kwaliteit van het leefmilieu kan worden verbeterd door de realisering van een duurzaam landschappelijk raamwerk waarin het water een prominente rol speelt. Hierdoor wordt de afwisseling tussen stad en land contrastrijker en de ligging van de stad in een delta herkenbaarder. De stad gaat door met een duurzame stedenbouwkundige ontwikkeling van nieuwe gebieden en van bestaande buurten en wijken;
• ruimte wordt geboden aan een grotere variatie van woon- en werkmilieus, gebaseerd op diverse leefstijlen en inkomens, segmentering van bedrijven, menging van functies en een goede spreiding van voorzieningen.

Het dorp Engelen maakt in de Ruimtelijke StructuurVisie deel uit van de Engelervleugel. De vleugel ligt, gescheiden door spoorlijn en natuurgebieden tamelijk geïsoleerd van de rest van de stad en bestaat grotendeels uit sterk gesegmenteerde monofunctionele woon- en werkgebieden. In West zijn nog waardevolle historische sporen aanwezig van de oorspronkelijke situatie, waarbij dit gebied voortdurend onder water liep. Engelen heeft zijn aantrekkelijke historische kernen behouden. Deze is gelegen op stroomruggen en dijken.

Het dorp Engelen ligt in het verlengde van de noordwestelijke uitloop van deze vleugel, achter het bedrijventerrein de Vutter. Het dorp vormt een ruimtelijk duidelijk herkenbare eenheid met scherpe begrenzingen. Het dorp kenmerkt zich door zijn historische kern, zijn compacte ligging in open poldergebied en een eigen suburbaan woonmilieu. Kenmerkend is het zeer beperkt aanbod van winkelvoorzieningen.

Daarnaast wordt het plan Haverleij beschreven als een combinatie van recreatieve stadsrandzone, natuurontwikkeling en een bijzondere vorm van suburbaan wonen in de vorm van woonclusters met harde buitengrenzen, vertaald in "kastelen". Hierbij wordt ook gerefereerd aan de hier gebruikelijke bewoning op donken.

In het bestemmingsplan 'Kom Engelen - Haverleij' is het beleid uit de Ruimtelijke StructuurVisie niet direct vertaald. De bestaande functies en kwaliteiten van het plangebied zijn in het bestemmingsplan als zodanig bestemd.

3.3.2 Landschapsvisie

De gemeente 's-Hertogenbosch wil graag bijdragen aan de ontwikkeling van een kwalitatief hoogwaardig landschap. De opstelling van de Landschapsvisie is één van de initiatieven die zij daartoe heeft ondernomen. De planhorizon is gesteld op 2015. Qua abstractieniveau beweegt de Landschapsvisie zich tussen het bestemmingsplan Buitengebied voor het noordelijke deel van de gemeente en de Ruimtelijke Structuurvisie. Gemeente 's-Hertogenbosch werkt aan een nieuwe Ruimtelijke Structuurvisie waarin de Landschapsvisie als het ware wordt geïntegreerd.

De Landschapsvisie is op 22 april 1999 vastgesteld door de gemeenteraad. In de Landschapsvisie wordt een herkenbaar raamwerk aangegeven, bestaande uit een samenhangend patroon van natuur- en bosgebieden dooraderd met groene en blauwe netwerken, die verbanden leggen met de omgeving. In het landschappelijk raamwerk ligt het primaat bij de natuur en landschap.

Het raamwerk bestaat uit twee legenda-eenheden:

1. Bossche Buitens | Eén van de vijf Bossche Buitens 'Landgoed Haverleij en Engelermeer met de Riviertuin' vormt een landschappelijke kerngebied van oeverwallen en komgronden. Dit Bossche buiten vormt een heldere ruimtelijke eenheid, herkenbaar voor de bewoners van de stad, waar landschap, natuurlijke en cultuurhistorische kwaliteiten en natuurgerichte recreatie dichtbij huis samenkomen.

Het gebied heeft een gevarieerde geomorfologische en bodemkundige opbouw. Een markant element is het Engelermeer. Rondom het Engelermeer liggen waardevolle oeverlanden en een oude eendenkooi. Voor de toekomst gaat het in het zuidelijke deel van Landgoed Haverleij (het rietland) vooral om behoud en beheer van de aanwezige wateren en oevers als plas, rietland en ruigte. Hier zullen rietvogels als de blauwborst en diverse vogels van open water te vinden zijn. In het deel van het Landgoed Haverleij zijn op de komgronden populierenbossen als bakens aangelegd en op de oeverwal een essen-iepenbos, gecombineerd met woningbouw. Het nieuwe parklandschap heeft, naast de bestaande waarde van het gebied voor water- en rietvogels, vooral betekenis voor bosvogels en plantensoorten van essen-iepenbossen. Via de Maasdijk en de oevers van het Henriëttekanaal en de Maasuiterwaarden heeft Landgoed Haverleij relatie met het Bossche Buiten 'Maas en Dieze'.

2. Lange lijnen | Het stelsel van Lange Lijnen is opgebouwd uit verbindingen via water en verbindingen over land. Als geheel vormen zij een netwerk dat het buitengebied van ’s-Hertogenbosch overspant, ontsluit en verankert en het stedelijk gebied dooradert. De zuidelijke bandijk van de Maas met meidoornstruwelen en wielen vormt een lange lijn langs het landgoed Haverleij. De dijk en directe omgeving hebben vooral betekenis voor vogels van het rivierdal en voor enkele algemeen voorkomende amfibieën. Op de taluds komen stroomdalgraslanden voor.

Het Landgoed Haverleij (met uitzondering van de woningbouw in de vorm van de kastelen en het golfterrein) heeft voor het grootste deel de bestemming Natuur.

3.3.3 Bomen

Bomen van 's-Hertogenbosch

In de visie 'Bomen van 's-Hertogenbosch', vastgesteld april 2000, zijn de volgende hoofddoelstellingen geformuleerd:

• het onderkennen van het belang van bomen in de stad, langs lijnen en op plekken;
• het ontwikkelen van een robuuste bomenstructuur;
• het versterken van de karakteristieken en kwaliteiten van 's-Hertogenbosch;
• het herkenbaar maken en ondersteunen van belangrijke lijnen in de stad;
• een nieuwe impuls geven aan beheer en onderhoud van bomen.

Voor Engelen en Haverleij zijn de volgende groenelementen in deze visie opgenomen:

- de historische lijn van de Maasdijk, vanaf de sluis richting Bokhoven

Huidige beeld | Toekomstbeeld: het kronkelige verloop van de Maasdijk, in samenhang met de bosjes en meidoornhagen in de uiterwaarden, leveren een zeer karakteristiek en herkenbaar beeld op. Vanwege de waterkerende functie heeft de Maasdijk zelf geen boombeplanting. De parktuin van Landgoed Haverleij sluit goed aan op het omringende landschapsbeeld van de dijk.

- de waterlijn van de Dieze en het Henriëttekanaal

Toekomstbeeld: De vaarroute vanaf de Maas via het Henriëttekanaal naar de binnenstad zou begeleid kunnen worden met losse grote bomen (populier of wilg ) op een wat grotere onderlinge afstand (zoals de bomen langs de Maas). Deze inrichting kan zich uitstrekken tot aan de Maas. Dit sluit aan op de karakteristiek van het gebied Haverleij. Vanwege de waterkerende functie van de dijk is het niet toegestaan om bomen op de kruin te planten.

- de hoofdontsluitingsweg van dit gebied: De Haverlij

Huidig beeld | Toekomstbeeld: De weg heeft een inrichting met ruig gras en boomgroepen. Hiermee ontstaat samenhang tussen de weg en zijn omgeving, waardoor de weg onderdeel van het landschap vormt. Ter hoogte van de splitsing Engelen en Haverleij is een rotonde in ruig gras aangelegd, aansluitend op bij het open landschap in de omgeving.

- het karakteristieke groen van het dorp Engelen

Huidig beeld | Toekomstbeeld: Engelen karakteriseert zich enerzijds door het zeer fraaie dorpsgezicht aan het Henriëttekanaal. Voor de buurtschappen en oude kernen is het vooral belangrijk dat ze hun eigen identiteit zoveel mogelijk behouden. Dit vraagt om maatwerk.

Bomenbeleidsplan

Het Bomenbeleidsplan 's-Hertogenbosch, is door de raad vastgesteld op 26 januari 2010 en van kracht per 1 september 2010. In het Bomenbeleidsplan worden de belangrijkste bomen van de stad ingedeeld in drie categorieën: monumentale bomen, structuurbomen en sfeerbomen.

In het plangebied van dit bestemmingsplan komen de volgende monumentale bomen voor:

• negen gemeentelijke bomen Tilia europeae (gewone linde) aan de Graaf van Solmsweg, stamomvang > 200;
• een gemeentelijke boom Populus nigra 'Italica' (Italiaanse populier) aan de Rondeweg, stamomvang > 200;
• een gemeentelijke boom Platanus Hispanica (gewone plataan) aan De Kerkkhof, stamomvang > 200.

Deze bomen zijn zo belangrijk dat hiervoor een strikt kapverbod wordt gehanteerd.

In het bestemmingsplan zijn flexibele bestemmingen met ruime regels opgenomen, zodat de bomen binnen de bestemming zijn toegestaan.

3.3.4 Welstandsnota

In het bestemmingsplan voor 'Kom Engelen - Haverleij' worden de functie en het gebruik van de gronden en de maatvoering van de bebouwing geregeld. Het bestemmingsplan vormt de basis voor de stedenbouwkundige opzet van de wijk. De architectonische verschijningsvorm wordt gewaarborgd door middel van een Welstandsnota. Op 17 mei 2011 stelde de gemeenteraad van 's-Hertogenbosch de 'Actualisering Welstandsnota 2011' vast.

De woningen in de Kom Engelen bestaan met name uit geïndustrialiseerde bebouwing, individuele woonbebouwing en thematische (woon)bebouwing, inbreidingsgebied. Daarnaast is het beschermd dorpsgezicht aangeduid als historisch dorpsgebied. In de Welstandsnota zijn per bebouwingstype architectonische en bouwtechnische welstandscriteria opgenomen. Voor Haverleij, met uitzondering van de bosrandkavels, geldt een apart beeldkwaliteitplan. De bosrandkavels zijn welstandsvrij. Bij de Actualisering Welstandsnota 2011 heeft gemeente 's-Hertogenbosch er voor gekozen om een aantal gebieden als welstandsvrij aan te duiden. Dit geldt onder andere voor de bosrandkavels. Het is de bedoeling dat de bosrandkavels als een pilot gaan fungeren voor het realiseren van een project zonder dat daarvoor welstandscriteria of beeldkwaliteitplannen worden vastgesteld.

Met de genoemde beleidsstukken, het bestemmingsplan en de Welstandsnota, wordt zowel de stedenbouwkundige opzet als de architectonische verschijningsvorm vastgelegd in een beleidskader. Nieuwe (omgevingsvergunningplichtige) bouwplannen worden zowel aan het bestemmingsplan als aan de Welstandsnota getoetst.

Afbeelding 3.3 Uitsnede kaart bebouwingstypen Actualisering Welstandsnota

3.3.5 Waterplan

Het doel van het Waterplan "Waterstad 's-Hertogenbosch" (14 juli 2009) is het bereiken van een veilig en een duurzaam watersysteem in en om 's-Hertogenbosch, waarbij zo goed mogelijk aan de wensen van alle belanghebbenden tegemoet wordt gekomen. Het Waterplan betreft een koepelplan voor alle waterzaken. Het gaat daarbij om de gewenste inrichting en het beheer van oppervlaktewater en grondwater, als ook om de afvoer van hemelwater en afvalwater.

Het Waterplan omvat het gemeenschappelijk beleid van gemeente en de waterschappen. Dit gemeenschappelijke beleid moet leiden tot een klimaatbestendig, robuust en mooi watersysteem in de Groene Delta. De bijdrage aan energiebesparing vanuit het watersysteem zijn verkend met het oog op de doelstelling om in 2050 als stad klimaatneutraal te zijn. Ambities zijn hierbij verwoord naar beleid op hoofdlijnen. In het Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (vGrp) is het beleid ten aanzien van afvalwater, regenwater en grondwater verder uitgewerkt.

Het waterplan bevat een uitvoeringsprogramma met concrete projecten. Dit uitvoeringsprogramma is aan de hand van de volgende tien speerpunten samengesteld:

• per deelgebied een visie op het watersysteem (waterstructuurplan);
• gebruik beleidsruimte nieuwe wetgeving en geef helderheid in taken partijen (NBW);
• klimaatsadaptieve stadsontwikkeling;
• water maakt ’s-Hertogenbosch mooi;
• visie op de ondergrond;
• actieve participatie in regionale ontwikkelingen;
• benutten van kansen in het watersysteem voor de energieneutrale stad;
• uitvoeren van maatregelen uit het Stroomgebiedbeheerplan;
• uitvoeren overige maatregelen uit de waterprogramma’s van het gebiedsproces;
• werken aan water in West (de schop in de grond).

Voor het cluster West en Engelen zijn de oplossingsrichtingen uit de watersysteemanalyse al concreter in beeld gebracht en vertaald naar mogelijke maatregelen. Deze zijn vastgelegd in een inrichtings- en beheersvisie. Ten aanzien van de waterkwaliteit is een aantal knelpunten gesignaleerd. De visie resulteerde in een zestal maatregelen die de gesignaleerde knelpunten oplossen. Deze zogenaamde ‘no regret’ maatregelen worden in de komende planperiode uitgevoerd. Met de vergroting van de bergingscapaciteit is reeds een aanvang gemaakt. De overige (kwaliteits)maatregelen bestaan o.a. uit het maken van een nieuwe inlaat voor West en het afkoppelen van stedelijke verhardingen in West.

In hoofdstuk 6 'Waterparagraaf' worden de belangrijkste beleidsuitgangspunten voor het plangebied Kom Engelen - Haverleij genoemd. Ook wordt hier ingegaan op de wijze waarop met water wordt omgegaan op eventuele (her)ontwikkelingslocaties.

3.3.6 Woonbeleid

Het woonbeleid van de gemeente 's-Hertogenbosch is vastgelegd in de nota Wonen 2012. Conform deze nota streeft de gemeente naar een evenwichtige woningmarkt met voldoende, goede, betaalbare en passende woningen, nu en in de toekomst, en naar sterke en leefbare buurten waar mensen zich thuis voelen.

Deze ambitie is in de Nota Wonen 2012 uitgewerkt in 4 speerpunten van beleid:

• voldoende woningen;
• betaalbaar wonen;
• passend wonen;
• in sterke en vitale buurten.

Het woonbeleid probeert hier invulling aan te geven door te streven naar een stad waar voldoende keuzemogelijkheden zijn, in de bestaande voorraad én in de nieuwbouw. Een stad waarin de slaagkansen op de woningmarkt voor de verschillende groepen goed en bovendien zo gelijk mogelijk zijn en een stad die aantrekkelijk genoeg blijft voor en ruimte biedt aan mensen die hier willen wonen. De accenten worden daarbij gelegd op de continuïteit in de woningproductie en op de betaalbaarheid van het wonen.

Bij het realiseren van de ambitie baseert gemeente zich op het uitgangspunt van de "Stadskracht". Dit is het vermogen van de gemeente en partners op de woningmarkt (burgers, instellingen, bedrijven en andere overheden) om, ieder vanuit de eigen verantwoordelijkheid, de maatschappelijke opgaven in samenhang, samenwerking en afstemming te realiseren.

De mogelijkheden voor nieuwbouw in Kom Engelen zijn nog maar beperkt aanwezig, wat betekent dat zorgvuldig met vrijkomende locaties moet worden omgegaan.

Het woonbeleid voor Engelen is meer specifiek gericht op het realiseren van huisvesting in de meer betaalbare segmenten, in elk geval voor jongeren; om hen meer mogelijkheden te bieden in hun buurt te blijven wonen, als zij zelfstandig gaan wonen. Daarnaast is specifiek woningaanbod nodig voor ouderen. In de afgelopen tijd is een seniorenpluscomplex gerealiseerd in de sociale huur en middeldure koop. Op deze manier is het woningaanbod in Engelen verbreed, zodat voor elk huishouden meer woonmogelijkheden ontstaan. Daar waar ontwikkelingsmogelijkheden zijn, met name in de kom van Engelen wordt op deze specifieke categorieën ingezet. Deze mogelijkheden zijn hier niet veelomvattend meer.

De bestaande woningen zijn in het bestemmingsplan als zodanig bestemd. Daarnaast zijn de mogelijkheden voor de nog te ontwikkelen kastelen en bosrandkavels overgenomen uit het vigerende bestemmingsplan. Aangezien de bouw van deze kastelen en deze vrijstaande woningen reeds mogelijk is op basis van het geldende bestemmingsplan wordt dit niet meer als een echte ontwikkeling in het kader van dit bestemmingsplan gezien.

3.3.7 Nota detailhandel

Op 11 oktober 2011 stelde de gemeenteraad van 's-Hertogenbosch de Nota Detailhandel 's-Hertogenbosch 2011 vast. In deze nota geeft de gemeente 's-Hertogenbosch haar visie weer op detailhandel. De uitgangspunten van het eerder (in 2006) vastgestelde detailhandelsbeleid zijn ongewijzigd gebleven. Doel van het detailhandelsbeleid is om randvoorwaarden te creëren voor behoud en versterking van de Bossche winkelstructuur. Uitgangspunten van het detailhandelsbeleid zijn:

• handhaven van de fijnmazige Bossche winkelstructuur voor dagelijkse artikelen: stadsdeel- en wijkwinkelcentra, buurtwinkelgebieden.
• geen ruimte bieden aan megasupermarkten buiten de stadsdeel- en wijkwinkelcentra.
• hanteren van het drieslagmodel: 1. centra voor boodschappen doen; 2. centra voor recreatief winkelen; 3. centra voor doelgerichte aankopen. Ten aanzien van grootschalige non-food-winkelformules (voor vooral niet volumineuze artikelen) ligt het primaat conform de Ontwikkelingsvisie Stadscentrum bij de binnenstad. Zijn daar redelijkerwijs onvoldoende mogelijkheden, dan kan vestiging in of aansluitend aan een themawinkelgebied worden overwogen. Daarbij moet worden aangetoond dat dit geen afbreuk doet aan de detailhandelsfunctie van de binnenstad.
• clusteren van winkels in winkelconcentraties: geen solitaire vestigingen, geen toename van verspreide bewinkeling.

In het plangebied van het bestemmingsplan 'Kom Engelen - Haverleij' is een supermarkt gelegen. Volgens de Nota detailhandel 2006-2010 betreft het een moderne supermarkt die op maat is (geanticipeerd op ontwikkeling Haverleij). In de Nota Detailhandel 's-Hertogenbosch 2011 staat deze supermarkt als buurtsteunpunt benoemd. Daarbij wordt geconstateerd dat het stadsdeelcentrum Helftheuvelpassage zeer goed functioneert. Dit stadsdeelcentrum met meerdere supermarkten wordt ook bezocht door inwoners van Kom Engelen en Haverleij.

De bestaande supermarkt aan de Dien van Hemertstraat is als zodanig bestemd. Bestaande mogelijkheden tot vestigen van kleinschalige detailhandel in de oude kern van Kom Engelen zijn behouden.

3.3.8 Beleidsplan Horeca

In het Beleidsplan Horeca is aangegeven dat de mogelijkheden voor uitbreiding van het horeca-aanbod in de wijken buiten de binnenstad beperkt zijn. De bestaande horecabedrijven moeten in staat worden geacht aan de potentiële vraag te kunnen voldoen. Alleen in de nieuwe ontwikkelingsgebieden zijn beperkte vestigingsmogelijkheden voor horecabedrijven. Als voorbeeld wordt Engelen genoemd voor in potentie cafetaria, enkele restaurants, café.

De bestaande mogelijkheden tot vestiging van horeca uit de vigerende bestemmingsplannen zijn overgenomen in dit bestemmingsplan.

3.3.9 Nota Kantoren- en bedrijventerreinenbeleid

Begin 2011 heeft de gemeenteraad de nota Kantoren- en Bedrijventerreinenbeleid vastgesteld. In deze nota is het gemeentelijke beleid voor bedrijventerreinen en kantoorlocaties tot 2020 vastgelegd. Als gevolg van o.a. ontwikkelingen in de kantoren- en bedrijventerreinenmarkt (krimpende beroepsbevolking, verplaatsing van productie bedrijven naar lage lonenlanden, opkomst van het flex- en thuiswerken en verdienstelijking van de werkgelegenheid), de economische crisis en een bredere benadering van de duurzaamheid is het bestaande beleid aangescherpt en herzien.

Bedrijventerreinen
De verwachting is dat de stad op de middellange termijn voldoende ruimte heeft om de bedrijven te kunnen huisvesten. Een groot deel van de bedrijven zal kunnen worden gehuisvest op de bestaande bedrijventerreinen. De laatste jaren zijn het aanbod en de leegstand sterk toegenomen. De gemeente zet daarom zwaar in op herstructurering en verbetering van bestaande terreinen. Ook landelijk en provinciaal wordt meer ingezet op herstructurering. De provincie Noord-Brabant heeft een herstructureringsprogramma 2010-2013 opgesteld, waarin men ernaar streeft om circa 1.000 ha bedrijventerrein te herstructureren. Voor ’s-Hertogenbosch is in dit programma de Rietvelden, de Vutter en Ertveld opgenomen. De herstructurering van dit bedrijventerrein loopt momenteel. Daarnaast worden de komende jaren nog andere bedrijventerreinen aangepakt, waarbij de aandacht ligt op revitalisering, herprofilering of transformatie.

Er is een voortdurende druk vanuit allerlei voorzieningen, zoals detailhandel, medische, sport- en vrije tijdsvoorzieningen, om zich op bedrijventerreinen te vestigen. Het bestaande beleid, om deze voorzieningen op bedrijventerreinen te weren, blijft in beginsel gehandhaafd. Voor wat betreft detailhandel zijn er uitzonderingen op dit uitgangspunt. Op een aantal bedrijventerreinen worden volumineuze detailhandel (de zogenaamde ABC-goederen, inclusief keuken, sanitair- en tegelverkoopzaken) en bouwmarkten toegelaten.

Kantoren
Op de kantorenmarkt is de laatste jaren door verschillende oorzaken (vraaguitval ICT, stagnerende groei en inkrimping bedrijven door kredietcrisis, overaanbod, flexplekken en thuiswerken) de animo tot nieuwbouw afgenomen. De invulling van de grote kantoorlocaties duurt hierdoor wat langer.

Naast de vraag naar grootschalige kantoorruimte bestaat een substantiële vraag naar kleinschalige kantoorruimte. Een groeiend aantal ondernemers, ZZP-ers en starters zoekt kantoorruimte van 50 à 500 m². De gemeente wil voor de kleine kantoorgebruikers een gedifferentieerd aanbod bieden, zodat iedere ondernemer de ruimte kan kiezen die past bij de fase van ontwikkeling, waarin het bedrijf zich bevindt. Deze kantoorgebruikers kunnen terecht in kantoorpanden in de binnenstad, de Kom Rosmalen, aan de stedelijke verbindingsassen, in de plinten van woningbouwcomplexen en verzamelkantoorgebouwen, of desgewenst tijdelijk in de kantorenmarktformules als Regus en Seats to Meet.

Het bestaande beleid dat zelfstandige kantoren op bedrijventerreinen worden geweerd, vanwege de schaarste aan bedrijventerrein en vanwege de stagnerende kantorenmarkt, wordt voortgezet.

Binnen het plangebied Kom Engelen - Haverleij komen nauwelijks bedrijven en kantoren voor. Het betreft voornamelijk woongebied. Zelfstandige bedrijven horen op het bedrijventerrein. In het bestemmingsplan zijn gemengde bestemmingen opgenomen voor het hart van de Kom alsmede voor het hart van Slot Haverleij, waarbij is geregeld dat (ook) kantoren als nevengeschikte functie aan de woonfunctie zijn toegestaan.

3.3.10 Verkeer

Koersnota Infrastructuur

In het verlengde van de nota ‘s-Hertogenbosch Bereikbaar uit maart 2000 sprak de gemeenteraad zich op 21 mei 2008 uit over ambities en wensen ter bevordering van de bereikbaarheid van stad, wijken en regio. Op 13 mei 2009 stelde de gemeenteraad van 's-Hertogenbosch het uitwerkingsplan 'Koersnota Infrastructuur' vast met daarin een analyse van en oplossingsrichtingen voor bestaande en toekomstige knelpunten. De ambitie van de Koersnota Hoofdinfrastructuur is om het autogebruik terug te dringen ten gunste van het openbaar vervoer en de fiets. Het doel is om het aandeel van de auto in de verplaatsingen terug te brengen van 70% naar 60%, ten gunste van het aandeel van het openbaar vervoer en van de fiets. Tijdens de behandeling van de Koersnota in de gemeenteraad op 21 mei 2008 is daar als consequentie voor het fietsverkeer per motie een even ambitieus doel aan toegevoegd: het aandeel intern fietsverkeer moet groeien van 33% naar 44%. Parallel daaraan moet het extern fietsverkeer stijgen van 7% naar 9%. De planhorizon hiervoor is 2015.

De insteek van de Koersnota Hoofdinfrastructuur is als volgt:

• ontvlechten van hoofdinfrastructuur voor auto en openbaar vervoer/ fiets;
• bundelen van verkeer op doorstroomassen met daartussen verkeersluwe verblijfsgebieden;
• het optimaal benutten van de ruit van 's-Hertogenbosch;
• verkeer zonder herkomst of bestemming in de binnenstad ontmoedigen op de binnenstadsring;
• het versterken van het verblijfsklimaat in de kom Rosmalen.

Op grond van de Koersnota Hoofdinfrastructuur zijn in de verschillende uitwerkingsplannen de hoofdstructuren voor auto, openbaar vervoer en fiets aangewezen.

De Koersnota Infrastructuur is inmiddels uitgewerkt in:

• uitwerkingsplan 'Lekker Fietsen' (2009);
• uitwerkingsplan 'Verkeersmanagement' (2010). Hierin wordt aangegeven hoe de doorstroming voor het autoverkeer naar de belangrijkste werk- en bezoeklocaties in 's-Hertogenbosch op de korte termijn kan worden verbeterd.
• uitwerkingsplan openbaar vervoer. Hierin zijn meerdere assen als doorstroomassen voor het openbaar vervoer waarop het openbaar vervoer beter gefaciliteerd moet worden.

Naast bovenstaande uitwerkingsplannen wordt gewerkt aan een uitwerkingsplannen op het gebied van parkeren en transferia. Daarnaast worden twee gebiedsgerichte studies uitgewerkt: oost-west ('s-Hertogenbosch-Rosmalen) en de binnenstad.

Beleidsplan Verkeer en Vervoer

In het categoriseringsplan van het Beleidsplan Verkeer en Vervoer worden alle wegen binnen de gemeente ingedeeld in een verkeerscategorie. Er zijn drie categorieën gedefinieerd, namelijk stroomwegen, gebiedsontsluitingswegen en erftoegangswegen.

Door een landelijke werkgroep zijn hiervoor richtlijnen opgesteld. Doordat alle gemeenten gebruik maken van dezelfde indeling is de categorisering in geheel Nederland hetzelfde. Voor alle categorieën zijn gebruik en gewenste inrichting bepaald.

De categorisering geeft onder meer aan welke snelheid gereden mag worden op een bepaalde weg. In de gemeente 's-Hertogenbosch betekent dit:

• voor de stroomwegen (niet in gemeentelijk beheer) een snelheid geldt van 80 - 120 km/uur;
• voor de gebiedsontsluitingswegen 50 km/uur (incidenteel 70 km/uur-wegen zoals Randweg) binnen de bebouwde kom en 80 km/uur buiten de bebouwde kom;
• voor erftoegangswegen in verblijfsgebieden (gebieden waar 'wonen' centraal staat) geldt een maximumsnelheid van 30 km/uur binnen de bebouwde kom en 60 km/uur buiten de bebouwde kom.       

Behalve de snelheid wordt ook de inrichting van de weg (op hoofdlijnen) door de categorisering bepaald. Binnen de bebouwde kom houdt het in dat:

• woongebieden binnen de bebouwde kom ingericht worden als 30 km/uur gebied. Deze snelheidsverlaging heeft tot doel om het aantal verkeersslachtoffers te verlagen. Het invoeren van een 30 km/uur zone kan gepaard gaan met het aanbrengen van drempels, plateaus, bebording en andere verkeersmaatregelen. In nieuwe wijken of ontwerpen wordt conform het Principe Duurzaam Veilig de weginrichting bepaald. Dit betekent vaak smalle(re) wegen, klinkerbestrating etc. zodat het gewenste gedrag van de weggebruikers duidelijk is. Fietsers en gemotoriseerd verkeer rijden op dezelfde rijbaan (niet gescheiden).
• het overige verkeer binnen de bebouwde kom snel afgewikkeld moet worden, van en naar de hoofdwegen, daarom zijn diverse zogenaamde 'gebiedsontsluitingswegen' aangewezen. Op deze wegen blijft een maximaal toegestane snelheid gelden van 50 km/uur en zal in het kader van Duurzaam Veilig een andere weginrichting gewenst zijn. Deze gebiedsontsluitingswegen zorgen namelijk voor een goede doorstroming van het verkeer waarbij het fietsverkeer en het gemotoriseerde verkeer gescheiden moeten worden. Dit kan door aanbrengen van fietsstroken of door fysiek gescheiden fietspaden. Tevens zijn op deze wegen geen snelheidsremmende maatregelen toegestaan in de vorm van drempels of plateaus of soort gelijke maatregelen.

Fietsplan in uitvoering

Het fietsnetwerk van 's-Hertogenbosch is vastgelegd in de nota Fietsplan in uitvoering uit 2005. Dit fietsnetwerk is op bovenstaand kaartbeeld weergegeven. Al eerder werd gewerkt aan realisering van de routes die daarin geschetst zijn. Na 2005 is dat in het bijzonder op de sternetroutes gebeurd.

Afbeelding 3.4 Fietsnetwerk

Het netwerk bestaat uit drie niveaus:

• 1. sternetwerk (rood);
• 2. radiale routes (groen);
• 3. wijkverbindende routes (blauw).

In de realisatie van dit netwerk heeft 's-Hertogenbosch sinds 2005 een duidelijke prioriteitskeuze gemaakt. De aandacht is primair gericht op de onderdelen van het sternetwerk. Het overige deel van het hoofdfietsnetwerk wordt echter niet vergeten. Waar de mogelijkheid zich voordoet, wordt getracht efficiënt mee te liften met ruimtelijke en onderhoudswerkzaamheden.

Binen het plangebied loopt een radiale route over De Haverlij - De Bellaard - De Omloop. Het bestemmingsplan regelt niet de verkeerscategorie van wegen. Het bepaalt dan ook niet de de toegestane maximale snelheid en inrichting van wegen. De bestaande verkeersvoorzieningen hebben in het bestemmingsplan Kom Engelen - Haverleij een verkeersbestemming. De verkeersbestemming heeft ruime regels, waardoor kleinschalige herinrichting van wegen in de toekomst mogelijk wordt gemaakt.

3.3.11 Nota Parkeernormen

Voor ontwikkelingen op het gebied van de ruimtelijke ordening heeft de gemeente 's-Hertogenbosch een eigen parkeernormenbeleid vastgesteld. Dit beleid is vastgelegd in de nota Parkeernormen, dat is vastgesteld d.d. 9 december 2003. De nota geeft aan hoeveel parkeerplaatsen per functie en per stadsdeel gerealiseerd dienen te worden bij nieuwbouw.

In het bestemmingsplan Kom Engelen - Haverleij is het beleid uit de Nota Parkeernormen indirect vertaald. In het bestemmingsplan zijn regels gesteld dat voorzien moet worden in voldoende parkeergelegenheid. Bij nieuwe ontwikkelingen wordt bovenstaand beleid met betrekking tot parkeernormen gehanteerd.

3.3.12 Nota Hoogbouw

De Nota Hoogbouw (mei 2003) vormt een onderlegger voor hoogbouwinitiatieven. De nota is één van de bouwstenen bij de planologische planvorming. In de nota is de bestaande hoogbouw in 's-Hertogenbosch geïnventariseerd. In het plangebied zijn geen gebouwen aanwezig die onder de categorie "hoogbouw" vallen.

In de nota zijn zones (knopen, landmarks, lange lijnen, grote vlakken en punten) aangewezen waar mogelijk ruimte is voor hoogbouw. Ruimtelijk onderzoek zal vervolgens moeten uitwijzen of hoogbouw ter plekke inpasbaar is. Binnen het plangebied Kom Engelen - Haverleij zijn geen zones voor hoogbouw aangewezen.

De Nota Hoogbouw heeft geen invloed op het bestemmingsplan Kom Engelen - Haverleij.

3.3.13 Prostitutiebeleid

In hoofdstuk 3 van de A.P.V. is het gemeentelijk prostitutiebeleid verwoord, voor zover dat in het kader van de algemene plaatselijke verordening van toepassing is.

Op de diverse maatschappelijke voorzieningen en nog enkele andere verspreide niet-woonfuncties na, hebben we uitsluitend te maken met een woongebied, waarin de vestiging van een seksinrichting niet gewenst is.

In de regels van het bestemmingsplan is de vestiging van een seksinrichting uitgesloten. In combinatie met artikel 2.1 van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) is het niet toegestaan de gronden in het bestemmingsplan te gebruiken voor een seksinrichting.

3.3.14 Antenne-installaties

Het beleid van de gemeente 's-Hertogenbosch is neergelegd in de Beleidsnotitie GSM antennemasten en vertaald in een zoneringskaart voor GSM/antenne-installaties. Er zijn drie gebieden te onderscheiden, namelijk gebieden waar dergelijke installaties zonder uitzondering niet zijn toegestaan, gebieden waar zij niet zijn toegestaan, tenzij, en gebieden en zones waar antenne-installaties zijn toegestaan.

Gebieden waar zonder uitzondering geen GSM/antenne-installaties zijn toegestaan, betreffen landschappelijk waardevolle gebieden en natuurzones. In verband met de kwetsbaarheid van de historische delen van de gemeente wordt voorgesteld die delen die zijn aangewezen als beschermd stads- of dorpsgezicht geen GSM/antenne-installaties toe te staan, tenzij de welstands- en monumentencommissie positief adviseren, in die zin dat wordt voldaan aan hoge eisen van welstand. De richtlijnen van de Rijksdienst voor Monumentenzorg vormen mede een leidraad bij de plaatsing van installaties op of aan monumenten.

Gebieden waar GSM/antenne-installaties zijn toegestaan (op basis van een positief advies welstands-/monumentencommissie (redelijke eisen van welstand)), betreft:

• op portalen van hoofdautowegen en de zone aan weerszijden van en 100 meter uit de as van de weg;
• op portalen van de Nederlandse Spoorwegen;
• op hoogspanningsmasten;
• binnen de zone aan weerszijden van en 50 meter uit de as van wijkontsluitingswegen zoals aangeduid op de zoneringskaart;
• bedrijven- en/of kantorenterreinen.

Er zal terughoudend worden omgegaan met plaatsing van antenne-installaties binnen woongebieden.

Site-sharing is inmiddels van hoger hand waar mogelijk verplicht gesteld aan de aanbieders van mobiele telefonie, zodat het aantal antenne-installaties kan worden beperkt.

In de regels van het bestemmingsplan is een algemene afwijkingsbevoegdheid opgenomen voor het bouwen van GSM/antenne-installaties tot een maximale hoogte van 40 meter, waarbij het gemeentelijk beleid zoals hierboven staat beschreven richtinggevend is voor de toelaatbaarheid van GSM/antenne-installaties op de locatie waarvoor het verzoek is ingediend.

3.3.15 Nota Spelen

De Nota Spelen (vastgesteld op 24 januari 2004) biedt het beleidskader voor buiten spelen in de gemeente 's-Hertogenbosch op de daarvoor formeel bestemde plekken in de openbare ruimte. Per wijk is/wordt hiervoor een wijkspeelplan opgesteld, dat inzicht geeft in de verschillende speelplekken die in een wijk voor de verschillende leeftijdsgroepen gerealiseerd moeten worden. Daarbij wordt o.a. rekening gehouden met bevolkingssamenstelling naar leeftijd en met de reeds aanwezige speelplekken in de wijk.

Voor het plangebied Kom Engelen - Haverleij is het wijkspeelplan Engelen van toepassing. In het wijkspeelplan hebben buurtgerichte uitwerkingen voor Kom Engelen alsmede voor Haverleij plaatsgevonden.

Voor wat betreft de speelplekken wordt onderscheid gemaakt in verschillende leeftijdscategorieën, aangezien elke categorie haar eigen behoeften en beperkingen heeft. Er wordt rekening gehouden met jonge kinderen van 0-6 jaar (spelen tot 100 meter van de eigen woning), met schoolkinderen van 6-12 jaar (spelen tot 400 meter van de eigen woning), en jongeren van 12-18 jaar (spelen tot circa 1000 meter van de eigen woning). Bij de uitgevoerde inventarisatie is een speelplek ingedeeld in één van de bovengenoemde leeftijdscategorieën, indien zich daar een speeltoestel bevindt, dat geschikt is voor de overeenkomende leeftijdscategorie. Iedere speelplek is vervolgens voorzien van een cirkel, behorende bij de leeftijdscategorie, zodat een duidelijk beeld ontstaat van de spreiding van de speelplekken in de wijk.

In het bestemmingsplan "Kom Engelen - Haverleij" is het beleid uit de Nota Spelen en het bijbehorende wijkspeelplan Engelen direct vertaald. De plaatsen waar bestaande speelplekken zich bevinden of nieuwe speelplekken zijn gepland zijn zodanig bestemd, dat de bestaande speelplekken (indien gewenst) gehandhaafd kunnen worden en nieuwe speelplekken daadwerkelijk kunnen worden gerealiseerd.

3.3.16 Energie- en Klimaatbeleid

De gemeenteraad streeft met haar Energie- en Klimaatprogramma 2008-2015 naar een klimaatneutrale gemeente: een klimaatneutrale gemeentelijke organisatie in 2020, een klimaatneutrale gebouwde omgeving in 2035 en een klimaatneutrale stad in 2050. Op korte termijn betekent dit minimaal een energiebesparing van 25-75 procent voor nieuwe woningen en bedrijven en klimaatneutrale nieuwbouw waar mogelijk. In het coaltieakkoord 2010 - 2014 is uitgesproken dat vanaf nu alle gemeentelijke nieuwbouw klimaatneutraal gebouwd wordt.

Belangrijke uitgangspunten voor de uitvoering van het Energie- en Klimaatprogramma zijn samenwerking, duurzame energieproductie en integrale aanpak. Energieverbruik staat in relatie met alle beleidsvelden. Zo bepalen de locatie van voorzieningen de vervoerskeuze en het daarmee samenhangende energieverbruik. De ligging van gebouwen/gebieden bepalen de mogelijkheden voor opwekking en uitwisseling van duurzaam opgewekte energie.

3.3.17 Nota Grondbeleid

In de Nota Grondbeleid 2005 (februari 2005) stelt de Raad primair de kaders vast voor het door het college te voeren grondbeleid. Grondbeleid wordt door de gemeente 's-Hertogenbosch gezien als het beleid dat, ten behoeve van de gemeentelijke doelstellingen op het gebied van ruimtelijke ordening, streeft naar het creëren van ruimte voor wonen, werken, winkelen en recreëren in zowel uitleggebieden als bestaand stedelijk gebied, door het oppakken of ondersteunen van concrete ontwikkelinitiatieven.

In de Nota Grondbeleid zijn vastgelegd: de kaders voor actief en passief grondbeleid, het prijsbeleid, de financiële grondslagen, het risicomanagement en de mate waarin voorzieningen worden opgenomen in de grondexploitatie.

Het door de Raad vast te stellen bestemmingsplan voor een gebied bepaalt specifiek wat de kaders zijn voor de ruimtelijke ontwikkeling van het plangebied zelf. Bij de besluitvorming over een bestemmingsplan maakt de Raad een afweging tussen alle gemeentelijke doelstellingen ten aanzien van het gebied en het beoogde financiële resultaat. De keuze van de vorm van grondbeleid (actief, passief, PPS of bouwclaimmodel) wordt in het hoofdstuk 'Economische uitvoerbaarheid' vastgelegd. In dit hoofdstuk wordt aandacht besteed aan de financieel-economische uitvoerbaarheid van het plan.