't Ven Hondsberg

2.1 Geschiedenis

2.1.1 Landschappelijke informatie

Het grootste deel van het bestemmingsplangebied ligt landschappelijk gezien op een zogenaamde dekzandrug. Deze dekzandrug, die vanaf 's-Hertogenbosch met onderbrekingen doorloopt via Rosmalen naar Oss, is in feite een soort zandduin dat is gevormd in de laatste ijstijd.

De landschapskaart van de gemeente 's-Hertogenbosch met in rood de globale grens van het bestemmingsplangebied. 1. Dekzandvlakte, 2. Dekzandrug.

Een uitzondering vormt het zuidoostelijke deel van de Hondsberg. Deze zone ligt in een zogenaamde dekzandvlakte. De dekzandvlakte vormt het lagergelegen en reliëfarme deel van het toenmalige dekzandlandschap. Over de bodemkundige kenmerken van het plangebied is slechts weinig informatie bekend, want grote delen zijn vanwege de aanwezige bebouwing niet bodemkundig gekarteerd. Op basis van de bodemkundige informatie uit de directe omgeving van het plangebied kan worden afgeleid dat in het plangebied hoofdzakelijk sprake is (of is geweest) van hoge zwarte enkeerdgronden. Dit betekent dat er sprake is van een door mensen opgebracht cultuurdek van minstens 50 cm dikte. De ophoging van de bodem is ontstaan in de Late Middeleeuwen door bemesting van de akkers met een mengsel van dierenmest en heideplaggen. Door deze bemesting kon de bodemvruchtbaarheid van de gronden worden verhoogd. In het zuidelijke deel van de Hondsberg ontbreken enkeerdgronden en kunnen, mede door de lagere ligging, beekeerdgronden verwacht worden.

2.1.2 Bewoningsgeschiedenis

De dekzandrug waarop het plangebied grotendeels ligt, is door zijn relatief hoge ligging altijd een aantrekkelijke locatie voor bewoning geweest. Gezien de ouderdom van de dekzandruggen kan deze bewoning teruggaan tot het Laat-Paleolithicum (vanaf circa 15.000 jaar geleden) maar dergelijke oude sporen zijn uit het plangebied (nog) niet bekend. De oudste vondst in het plangebied betreft een bronzen lanspunt uit de Bronstijd die in 1965 bij graafwerkzaamheden in de Nieuwstraat werd aangetroffen (waarneming 355; afbeelding 3). In of in de directe aanwezigheid van het plangebied zijn bewoningssporen uit de IJzertijd, Romeinse tijd en de Middeleeuwen bekend. Ter hoogte van waarneming 356 ('t Ven) zouden zich sporen van kasteel Rodenborch bevinden maar dit is onjuist. De restanten van het kasteel bevinden zich, buiten het plangebied, ten noorden van de historische kern van Rosmalen Belangrijke archeologische elementen uit de Nieuwe tijd (na 1500 na Chr.) worden gevormd door de restanten van vestingwerken die in het westelijke deel ('t Ven) van het plangebied hebben gelegen. Het gaat om aarden wallen en schansen die zijn aangelegd ten behoeve van het beleg van 's-Hertogenbosch door Frederik Hendrik in 1629. In 1838 is, met het oog op de toenemende oorlogsdreiging uit België, ter hoogte van een voormalige schans uit 1629 het Fort Alexander aangelegd. Dit fort maakte onderdeel uit van de stelling van Hintham. Het fort is tegen het einde van de 19e eeuw afgebroken. Op de kadastrale minuutkaart uit het midden van de 19e eeuw staat in het plangebied verspreide bebouwing aangegeven. De toenmalige bewoningskern van Rosmalen is op de verwachtingskaart van de gemeente 's-Hertogenbosch afzonderlijk aangegeven als historische kern. Ter hoogte van waarneming 393 (Pastoor Coolenstraat 24; Hondsberg zie afbeelding 2 en 3) is een restant van een molenromp aanwezig. De molen is in 1902 overgebracht vanuit Drachten (Fr.) en zeker nog 30 jaar in bedrijf geweest. De bodem rond de molen is archeologisch onderzocht en bleek verstoord. De molenromp zelf is niet aangewezen als monument en heeft dus geen beschermde status. Niettemin kan de molenromp wel als een karakteristiek element worden beschouwd.

Tot circa 1950 is het gehele plangebied hoofdzakelijk in gebruik als landbouwgrond. Na 1950 zijn in Rosmalen in een snel tempo woonwijken voor forenzen gebouwd. Vanaf 1960 worden nieuwbouwwijken aangelegd aan weerszijden van de historische kern van Rosmalen. Eind jaren '80 is vrijwel het gehele plangebied intensief bebouwd (bron: Watwaswaar.nl).

Toch is Rosmalen duidelijk op te delen in een aantal wijken en buurten. Veel van deze woonwijken liggen weliswaar in tijd niet ver uit elkaar maar door het structurerende principe van de historische lange lijnen en de snelle veranderingen in de stedenbouwkundige inzichten (verkavelingprincipes) is er een aantal wijken en buurten met een eigen karakteristiek ontstaan.

Binnen een aantal wijken zijn kleinere buurten te onderscheiden omdat deze ruimtelijk of functioneel afwijken van de rest van de wijk.

Het plangebied “'t Ven - Hondsberg” ligt in de wijk Rosmalen-noord en bestaat uit de gelijknamige buurten. Hierna wordt per buurt kort aangegeven hoe deze zijn ontstaan.

Buurtindeling

2.1.3 't Ven

De buurt 't Ven ligt ten westen van het centrum en is na 1950 in twee fasen ontstaan. Dit is in de ruimtelijke structuur van de wijk duidelijk afleesbaar. De eerste fase is gerealiseerd tussen 1950 en 1960, waarbij het noord-zuid gerichte bebouwingslint van de Venstraat de belangrijkste structuurdrager is. Haaks op de Venstraat zijn aan beide kanten woonstraatjes gesitueerd, voorzien van vrijstaande en twee-onder-één-kap woningen. De tweede fase, gerealiseerd tussen 1965 en 1977, is opgespannen tussen de oost-west gerichte linten van de Raadhuisstraat, Striensestraat en de Tuinstraat. Hierdoor is de hoofdrichting, in tegenstelling tot de eerste fase, noord-zuid gericht. De tweede fase is ook aanzienlijk groter qua omvang dan de eerste fase.

2.1.4 Hondsberg

Hondsberg is in de periode tussen 1965 en 1977 ontstaan als de stedelijke uitbreiding van de kom van Rosmalen. De historische bebouwingslinten van de Bruggen en de Deken Fritsenstraat structureren de wijk in oost-west richting en zorgen voor een verbinding met het centrum en het aanliggende Sprokkelbosch. De Pastoor Hordijkstraat loopt met een kromme bocht midden door de buurt, haaks op de Deken Fritsenstraat.

De wijk Hondsberg is qua vorm en functie op te delen in drie verschillende buurten. Tussen de Schoolstraat en de Overlaet-oost ligt een kleine buurt die in de jaren '70 is gerealiseerd. De buurt kenmerkt zich door een strakke verkaveling van rijenwoningen met binnenterreintjes. Tussen de Schoolstraat en de Kattenbosch ligt een woonbuurt uit de jaren '50 en '60 met kronkelige straatjes met allerlei woningtypen. Tussen de Kattenbosch en het spoor ligt een beperkte zone met vrijstaande woningen, bedrijven en voorzieningen in een groene setting.