Bedrijventerrein De Rietvelden, De Vutter, Het Ertveld

6.3 Cultuurhistorie

Rijksmonumenten

Een rijksmonument is een van rijkswege beschermd gebouw of object. De bescherming van rijksmonumenten is geregeld in de Monumentenwet 1988, die de instandhouding van monumentale en cultuurhistorische waarden tot doel heeft. Voor iedere wijziging aan een RM is een monumentenvergunning èn een omgevingsvergunning voor het bouwen noodzakelijk.

De voormalige veemarkthal, Oude Engelenseweg 1, is een rijksmonument. Het deel, dat als rijksmonument is aangewezen, bestaat uit de voormalige veemarkthal (de Heusden en Altenahal, ca. 6.300 m2), oorspronkelijk bekend als ‘runderhal’ en de voorbouw. De gedeeltelijk onderkelderde bakstenen voorbouw is opgetrokken in een stijl die invloeden van de Expressionistische Amsterdamse School en het Traditionalisme met elkaar vermengt. In de architectuur van de veemarkthal komt het primaat van functionele uitgangspunten (zoals de interne verkeersstromen en hygiënische eisen) nadrukkelijk naar voren. De voorbouw bevat ruimten die oorspronkelijk hebben gediend voor onder meer opslag, hooizolder, restaurant/café, woonvertrekken voor de uitbater en marktopzichter, vergaderzalen en kantoren die in het verleden betrokken zijn geweest door politie, inspecteur veterinaire dienst en veterinairen. Het geheel kent nog een rijk interieur dat nadrukkelijk verband houdt met de vroegere functie.

De veemarkthal met voorbouw en het omliggende los- en laad- en parkeerterrein met aanbindstangen zijn van algemeen belang. Het ensemble heeft nadrukkelijk cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van de explosief toegenomen veehandel in het begin van de twintigste eeuw. Daarnaast heeft het waarde vanwege het belang van de typologische ontwikkeling van grootschalige veemarkthallen met bijbehorende accommodaties voor de mens zoals een café, een restaurant en kleine kantoren. Het object heeft architectuurhistorische waarden vanwege het belang voor de architectuurgeschiedenis op grond van de gehanteerde combinatie van stijlinvloeden en voor de bouwtechniek op grond van de pas in de jaren twintig in zwang gekomen constructie met (knie-)boogspanten. Daarnaast heeft het archituurhistorische waarde vanwege de esthetische kwaliteiten van met name de voorbouw en het ingenieurswerk in de hal en verder wegens de bijzondere ornamentiek en detaillering in diverse onderdelen van het in- en exterieur, onder andere prachtige glas in loodramen, originele tegels en smeedijzer hekwerk met dierkoppen. Het ensemble heeft daarnaast situationele waarde en ensemblewaarde vanwege de situering, destijds opzettelijk gekozen buiten de kom van ’s-Hertogenbosch ter beperking van de overlast. De historische functioneel ruimtelijke relatie van het complex met haar omgeving (de woonbuurt het Veemarktkwartier, de aanvoerkanalen per weg, spoor, water) is nog nadrukkelijk herkenbaar. Het complex is een beeldbepalend onderdeel van de historische bebouwing aan de Oude Engelenseweg.

Het plangebied omvat verder geen rijksmonumenten.

Gemeentelijke monumenten

In 2011 is De Gruyterfabriek aangewezen als gemeentelijk monument.

Een gemeentelijk monument is van gemeentewege beschermd. De bescherming is geregeld in de gemeentelijke monumentenverordening die de instandhouding van monumentale en cultuurhistorische waarden tot doel heeft. Voor iedere wijziging aan een gemeentelijk monument is een monumentenvergunning èn een omgevingsvergunning voor het bouwen vereist. Verdere bescherming van de waardevolle bebouwing via het bestemmingsplan wordt daarom niet nodig geacht. Ten behoeve van verbreding van het economisch draagvlak voor instandhouding van het industrieel erfgoed zijn de gebruiksmogelijkheden van het complex verruimd.

Overige cultuurhistorische waarden

In de Welstandsnota valt het gehele plangebied onder het deelgebied De Rietvelden. In de Welstandsnota zijn voor het plangebied geen cultuurhistorische waarden benoemd, maar worden wel vanwege de morfologische hoofdstructuur eisen gesteld aan bouwen.

De morfologische hoofdstructuur geeft een beeld van het stadssilhouet van buitenaf. Tussen De Rietvelden en Het Ertveld bevindt zich daarbij een belangrijke lijn, te weten de Dieze bij de kop van ‘t Zand. Het doel is om lange lijnen te laten beëindigen en stadsranden en lijnelementen te laten begeleiden door hoge gebouwen. Door de combinatie van het groene karakter enerzijds en een goed gesitueerde reeks van hoogbouw anderzijds kunnen bepaalde lijnen versterkt worden en kan een fraai stedelijk ensemble ontstaan. Hierbij is het wel belangrijk dat er een afwisseling ontstaan tussen bebouwing en open/groene ruimte. De bebouwingscomplexen van bijvoorbeeld Heineken vormen een zeer karakteristiek silhouet gezien vanaf de Ertveldse Plas. Hier zijn de industriële activiteiten goed afleesbaar.

Figuur 16: Uitsnede kaartbeeld Welstandsnota

Deze morfologische hoofdstructuur wordt beschermd via de Welstandsnota. Aanvullende bescherming via het bestemmingsplan is niet nodig.