Oud Woensel 2012

2.1 Historisch perspectief

Tot 1920 was Woensel een zelfstandige gemeente, die bestond uit verschillende gehuchten. De middeleeuwse kern van Woensel lag bij de Oude Toren (vroegere dorpskerk). De nederzetting verplaatste zich later meer in noordwestelijke richting naar de rand van een zandrug die loopt langs de Frankrijkstraat, Woenselsestraat en Vlokhovenseweg.

Binnen het gebied vormt de Kruisstraat de belangrijkste historische weg. Deze vormde de verbinding tussen de stad Eindhoven en de dorpsnederzetting. Ter hoogte van de Woenselse Markt liep de weg in de richting van de Van Brakelstraat en vormde de aanzet voor de oude route naar Den Bosch via de Oude Bosche Baan. In de tweede helft van de 19e eeuw werd vanaf de Kruisstraat een weg aangelegd naar een nieuw dorpscentrum nabij de St. Petruskerk (de huidige Kloosterdreef). In de wig tussen deze twee wegen ontstond kort na 1900 de Markt (na de herindeling Woenselse Markt genoemd). Tot de oude wegenstructuur (d.w.z vóór de uitbreidingsplannen) behoort ook de Hemelrijken (parallel aan de Kruisstraat), de Van Kinsbergenstraat en de Verwerstraat.

In het eerste decennium van de twintigste eeuw bood de bestaande structuur niet meer voldoende ruimte voor huisvesting van de groeiende bevolking. In 1900 bouwde Eindhoven Vooruit al woningen aan de Weverstraat en vanaf 1914 werden aan de Hemelrijken en vervolgens ook aan aangrenzende straten tot aan de Boschdijk woningen gebouwd door de Vereeniging Volkshuisvesting. Deze woningbouwvereniging realiseerde in 1918 de eerste planmatige uitbreiding in de vorm van sociale woningbouw rond het Vredesplein. Tussen 1922 en 1924 volgde de protestantse woningbouwvereniging Helpt Uzelf door Samenwerking met een woningbuurt in het noordoosten van het gebied. Beide buurten pasten in het uitbreidingsplan voor Groot Eindhoven van Cuypers en Kooken uit 1918, waarvan de Ringweg ter hoogte van de Kronehoefstraat de noordelijke omsluiting vormde. Van de vroege sociale woningbouw zijn alleen de buurt rond het Vredesplein en de Gildebuurt nog aanwezig. De eerste daarvan staat nu op de slooplijst. Hier wordt nieuwe woningbouw ontwikkeld.

In de Tweede Wereldoorlog heeft de omgeving van de oude Fellenoord zwaar te lijden gehad. De wederopbouw werd aangegrepen om de bebouwing langs een groot gedeelte van de Kruisstraat te vernieuwen. Dit resulteerde in een ensemble van winkels met bovenwoningen in een voor die periode karakteristieke architectuur. In 1950 werden door de gemeente woningen gebouwd aan de Spinnerstraat en omgeving. Aan de Montgomerylaan verschenen kort voor 1960 de eerste flats. Vanaf de jaren zeventig vond aan de vernieuwde Fellenoord een grootschalige kantoorontwikkeling plaats. In de decennia daarna werd de bebouwing aan de Boschdijk, de Pastoor Petersstraat en de Hemelrijken geheel vernieuwd1 .

• 1. Cultuurhistorische waarden in Oud Woensel, beknopte analyse, A.Spijkers, juni 2005.