Emmasingelkwadrant - Fellenoord 2013

2.1 Historisch perspectief

Het plangebied van onderhavig bestemmingsplan ligt ten noordwesten van de binnenstad van Eindhoven. Het gebied lag van ouds in de beekdalen van de Gender en de Dommel. Waarschijnlijk bevond zich ter hoogte van het huidige 18- Septemberplein een doorwaadbare plaats of voorde. Vóór de annexatie in 1920 behoorde het westelijk deel tot aan de Gender tot Eindhoven en aan de overzijde tot Strijp. Het noordelijke deel van het plangebied, de buurt Fellenoord, tot de gemeente Woensel. Al in de middeleeuwen was er ten noorden van de binnenstad bewoning. Fellenoord, genoemd naar de straat die de verbinding vormde tussen het centrum en de Boschdijk, was een woonbuurt met daarnaast veel bedrijvigheid. De buurt was sinds 1866 van Eindhoven gescheiden door een spoorweg met gelijkvloerse overwegen en een voetbrug. Vooral de Woenselse overweg vormde een knelpunt in de noord-zuid verbinding.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog had de Fellenoord veel te lijden van de bombardementen. Na de bevrijding werd de gelegenheid te baat genomen om de infrastructuur ingrijpend te verbeteren. De spoorlijn die ten zuiden van de Fellenoord liep, werd ongeveer 150 meter opgeschoven naar het noorden. Hiermee werd een nieuwe verkeerstructuur mogelijk met tunnels die de verbinding met Woensel moesten verbeteren en kwam er ruimte voor het 18- Septemberplein.

Aan de noordzijde van het spoor werd de oude Fellenoord in de daarop volgende jaren gesloopt. De parochiekerk verdween in 1973. De oude bebouwing maakte plaats voor een stelsel van autowegen en fietstunnels. De radialen Boschdijk, Veldmaarschalk Montgomerylaan en Kennedylaan kwamen uit op deze nieuwe weg.

De huidige bebouwing in het noordelijke deel van het plangebied stamt voornamelijk uit de jaren '70 en '80. In die tijd werd het gebied ingericht als zakendistrict, met diverse kantorengebouwen ten noorden van de Fellenoord. Later werd ook de ruimte tussen de Fellenoord en het spoor gefaseerd ontwikkeld, met onder andere het beursgebouw en het stationsgebouw (Noordzicht) die uit begin van de jaren '90 stammen. Als laatste, net na de eeuwwisseling, is het Kennedy Business Centrum gebouwd op de voormalige parkeerplaats bij het station.

Bouw kantoren Fellenoord in 1978, bron: Eindhoven in Beeld

Het zuidelijke deel van het plangebied, de buurt Witte Dame, wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van Philips in Eindhoven. Aan het begin van de twintigste eeuw is Philips zijn bedrijfsactiviteiten ten westen van de Emmasingel gaan uitbreiden. Getuigen hiervan zijn onder andere de voormalige fabrieksgebouwen Lichttoren en de Witte Dame, die tussen 1910 en 1930 gebouwd zijn. Beide gebouwen zijn ontworpen in een zakelijk expressionistische stijl en zijn tegenwoordig aangemerkt als rijksmonument. Allebei de gebouwen zijn daarnaast tussen 1980 en heden herbestemd tot met name woningen, kantoren en maatschappelijke- en dienstverlenende functies. Andere getuigen van het Philips imperium zijn de voormalige Philips personeelswinkel, tegenwoordig dienst doende als Temporary Art Centre en het bestaande kantoor van Philips Lighting. Overige Philipsgebouwen in dit deelgebied zijn door de jaren heen gesloopt en vervangen door kantoren (aan de Vonderweg) en vrij recent nog woonbebouwing (Lichtstraat en De Regent). De Ventoseflat aan de Mathildelaan is een gemeentelijk monument. Dit appartementengebouw in de stijl van de Amsterdamse school is in 1927 gebouwd met gebruikmaking van de fundamenten en het casco van een voormalige sigarenfabriek.